آیا استفاده از شبکه‌های اجتماعی زندگی انسان‌ها را خراب می‌کند؟ [قسمت دوم]

ادعای دانشمندان در مورد تاثیر فضای مجازی در کیفیت زندگی بشر

در قسمت اول این سوال را مطرح کردیم که وقتی رسانه‌های اجتماعی چنین نقش بزرگی در زندگی انسان‌ها ایفا می‌کنند، آیا ممکن است که سلامت مغز و روان انسان نیز همانند زمان او قربانی این شبکه‌ها بشود؟ و اینکه، محققان علمی در این زمینه چه نظری دارند؟

بدون قضاوت کردن در مورد درست یا غلط بودن استفاده از این شبکه‌ها، مواردی را با مستندات علمی مطرح کردیم. در این گفتار نیز گزینه‌های دیگری همچون تاثیر شبکه‌های اجتماعی روی اعتمادبه‌نفس اشخاص، میزان تنهایی‌شان و روابط عاطفی آن‌ها را برخواهیم شمرد.

برای این منظور تا انتهای مطلب همراهمان باشید.

اعتمادبه‌نفس

در گذشته، مجله‌های زنان و عکس‌های تماما فتوشاپ شده مدل‌های خوش‌اندام آن‌ها در از بین رفتن اعتمادبه‌نفس زنان جوان نقس بسیار مهمی داشتند.

اما اکنون، شبکه‌های اجتماعی با انواع فیلترها، نوردهی‌های هوشمند و تغییرات اساسی که در عکس‌ها ایجاد می‌کنند موجب شده‌اند تا مردم آن‌ها را باور کرده و خود را با تصاویر زیبا مقایسه کنند.

بر اساس ارزیابی‌ای که از یکهزار و ۵۰۰ نفر صورت گرفت، مشخص گشت نیمی از این افراد در رده‌های سنی ۱۸ تا ۳۴ سال احساس می‌کنند به هیچ عنوان جذاب نیستند و از این نظر، احساس کمبود دارند.

در تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ میلادی انجام شد، محققان دانشگاه Penn اعلام داشتند، نگاه کردن به سلفی‌های زیبای دیگران موجب کاهش اعتمادبه‌نفس در اشخاص می‌شود. به این خاطر که مردم خود را با عکس‌هایی مقایسه می‌کنند که اغلب در خوشحال‌ترین شرایط زندگی‌شان گرفته شده است.

محققان دانشگاه‌های اوهایو، Strathclyde و لووا که زنان اغلب خود را به شیوه‌ای منفی با عکس‌های بقیه مقایسه می‌کنند.

اما این مساله فقط به سلفی مربوط نیست. در یک برنامه تحقیقاتی، حساب کاربری فیس‌بوک یکهزار نفز از کاربران سوئدی مورد بررسی قرار گرفت. در نتیجه آن مشخص شد زنانی که بیشتر زمان خود را در فیس‌بوک می‌گذرانند عموما انسان‌های غمگین‌تری هستند و اعتمادبه‌نفس کافی هم ندارند.

محققان به این نتیجه رسیدند که: وقتی مردم در شبکه‌های اجتماعی، وضعیت خود را با زندگی، رابطه و کار موفق دیگران مقایسه می‌کنند خودشان را دست‌کم گرفته و تصور می‌کنند که هیچ دستاورد مفیدی در زندگی‌شان نداشته‌اند.

اما یک تحقیق ساده و کوچک نشان داد که دیدن پروفایل خود، نه دیگران، می‌تواند موجب افزایش اعتمادبه‌نفس شود. دانشمندان در دانشگاه کورنل در نیویورک، ۶۳ دانشجو را در گروه‌های مختلف دسته‌بندی کردند. تعدادی از آن‌ها در مقابل آینه‌ای که به جای نمایشگر کامپیوتر گذاشته بود، نشستند. این در حالی بود که عده‌ای دیگر در مقابل پروفایل فیس‌بوک خود قرار داشتند.

شبکه‌اجتماعی فیس‌بوک تاثیر مثبت بیشتری روی اعتمادبه‌نفس اشخاص داشت. آینه و عکس‌ها باعث می‌شوند تا ما خود را با استاندارهای رایج در اجتماع مقایسه کنیم، در حالی که نگاه کردن به پروفایل فیس‌بوک موجب افزایش اعتماد‌به‌نفسمان می‌شود. به این خاطر که کنترل آنچه به بقیه ارائه می‌کنیم بسیار راحت‌تر است.

سلامت

بدنبال تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ میلادی انجام گرفت، محققان برای ۷۹ شرکت‌کننده ۵ بار در روز به مدت ۱۴ روز پیامک ارسال می‌کردند و از آن‌ها در مورد اینکه چه احساسی دارند و از زمان پیام قبلی تاکنون به چه میزان از فیس‌بوک استفاده کرده‌اند، سوال می‌پرسیدند.

هر چه زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کردند، احساس کمبود وقت بیشتری داشتند و از میزان رضایت آن‌ها از زندگی و احساسات خوبشان نیز بیشتر کاسته می‌شد.

اما شمار دیگری از دانشمندان ثابت کردند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در بهبود شرایط روحی افراد نقش موثری داشته باشد. محققانی موسوم به جونا برگر و اوا بوچل متوجه شدند، اشخاصی که از نظر احساسی دارای ثبات نیستند، بیشتر از بقیه به نوشتن در مورد عواطف و احساسات خود تمایل دارند. با این کار، حمایت احساسی موردنیاز خود را نیز بدست می‌آورند.

به‌طور کلی، اثر شبکه‌های اجتماعی روی سلامت و خوب بودن اشخاص مبهم است. بر اساس گزارشات منتشره در نشریات کشور هلند، شبکه‌های اجتماعی روی شادی و سلامت مردم اثر منفی زیادی دارد و بیشتر از اینکه مرهم بشمار برود، موجب ناراحتی اشخاص شده و آن‌ها را اجتماع‌گریز می‌کند.

ارتباطات

وقتی در حال صحبت کردن با دوست خود هستید و او سرش در موبایل است و عکس‌های اینستاگرام خود را چک می‌کند، احتمالا با خودتان فکر می‌کنید که شبکه‌های اجتماعی چه بلایی سر رابطه‌های فردی آورده است!

با اینکه کوچک‌ترین استفاده‌ای از تلفن‌همراه می تواند در تعاملات اجتماعی تاثیرگذار باشد، اما ما در اینجا می‌خواهیم در مورد مفهومی عمیق‌تر صحبت کنیم که در نتیجه یک تحقیق کوچک بدست آمده است.

محققانی که در زمینه روابط شخصی و اجتماعی در نشریات مربوطه می‌نویسند، ۳۴ جفت از افراد غریبه را در مقابل هم قرار دادند تا دوبه‌دو با هم به مدت ۱۰ دقیقه در مورد یک اتفاق جالب و شیرینی که این اواخر برایشان پیش آمده بود، صحبت کنند.

هر جفت از آن‌ها در کیوسک‌های مجزا نشسته بودند و نیمی از این افراد نیز تلفن همراهشان روی میز قرار داشت.

کسانی که در طول مکالمه موبایل در مقابلشان قرار داشت، حس مثبت کمتری پس از صحبت داشتند. همچنین بر سر موضوعات بی ارز‌ش‌تری هم با هم صحبت کرده بودند. به همین خاطر، با فرد مقابل مکالمه موفقی نداشتند.

رابطه‌های عاطفی نیز از خطرات شبکه‌های اجتماعی در امان نیستند. محققان در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه Guelph در کانادا، ۳۰۰ نفر را در سنین ۱۷ تا ۲۴ سال مورد آزمایش قرار دادند. در این تحقیق از افراد پرسیده شد وقتی همسر/عشق شما در شبکه‌های اجتماعی با جنس مخالف هم‌کلام می‌شود، چگونه حسادت خود را بروز می‌دهید؟

زنان بیشتر از مردها زمان خود را در فیس‌بوک سپری می‌کنند و به همین خاطر همیشه با موضوعات بیشتری برای حسادت کردن مواجه می‌شوند. محققان از این موضوعات این‌گونه نتیجه گرفتند که فضای شبکه‌ای همچون فیس‌بوک موجب بروز و افزایش حسادت در بین زوج‌ها می‌شود و آن‌ها رابطه خود را در خطر می‌بینند.

حسادت

در تحقیقی که ۶۰۰ بزرگسال در آن شرکت داشتند، تقریبا یک‌سوم از آن‌ها اذعان داشتند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی سبب افزایش احساسات منفی و به‌ویژه ناامیدی در آن‌ها شده است. مقصر اصلی همه آن‌ها هم رشک و حسادت به زندگی دیگران بوده است.

اغلب کاربران شبکه‌های اجتماعی زندگی خود را با دیگران مقایسه می‌کنند. بیشترین حجم حسادت‌ها هم ناشی از تماشای عکس سفرهای دوستان در صفحه شبکه‌های اجتماعی آنهاست.

جالب است بدانید که غبطه خوردن باعث ایجاد چرخه حسادت می‌شود. به این مفهوم که، وقتی کسی حسرت زندگی خوب شخصی دیگر را می‌خورد و دیدن عکس‌های او حس حسادتش را برانگیخته می‌کند، در واکنش به این حسادت، سعی می‌کند در اولین واکنش، عکس پروفایل خود را همانند عکسی که دیده تغییر دهد.

به ادعای محققان دانشگاه میشیگان و دانشگاه ویسکانسین میلواکی، حسادت همیشه هم یک احساس مخرب بشمار نمی‌رود، بلکه به ادعای برخی از دانشمندان باعث افزایش تلاش افراد می‌شود.

آن‌ها از ۳۸۰ دانشجو خواستند تا به عکس‌ها و متن‌هایی در فیس‌بوک و توئیتر که موجب تحریک حسادتشان می‌شود، نگاه کنند. مواردی همچون خرید ماشین یا خاله لوکس، ازدواج، نامزدی و … نتیجه این تحقیق ثابت کرد که مردم برای رسیدن به آن جایگاه، بیشتر و سخت‌تر تلاش می‌کنند.

تنهایی

در سال گذشته روی ۷ هزار نفر در سنین ۱۹ تا ۳۲ ساله، تحقیقاتی صورت گرفت که نشان می‌داد کسانی که بیشتر زمان خود را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند، دو برابر بیشتر از بقیه از اجتماع دور شده و تنها می‌شوند. این افراد اغلب قادر نیستند در دنیای واقعی با دیگران ارتباط برقرار کنند و رابطه‌های پایداری داشته باشند.

سپری کردن بیشتر وقت خود در شبکه‌های اجتماعی به گفته محققان تاثیرات منفی فراوانی روی تعاملات رودرروی افراد با هم دارد. مخصوصا وقتی شخص بیشتر زمان خود را به دنبال کردن عکس‌ها و نوشته‌های شاد و لوکس دیگران اختصاص می‌دهد، بیشتر از قبل ناامید شده و از زندگی اجتماعی در دنیای واقعی فاصله می‌گیرد.

نتیجه گیری؟

با وجود تمامی مواردی که در این مطلب دو قسمتی گفتیم، نمی‌توان به‌طور قطع در مورد اثرات شبکه‌های اجتماعی روی زندگی بشر نظر داد. به این خاطر که، این شبکه‌ها تاثیرات متفاوتی روی افراد مختلف دارند. این مساله بیشتر به شخصیت و شرایط زندگی فرد بستگی دارد.

به هیچ عنوان درست نیست که بگوییم شبکه‌های اجتماعی به طور کلی بد و مخرب و منفی هستند. زیرا همین رسانه‌ها می‌توانند دستاوردهای مثبت زیادی هم برای زندگی اشخاص بدنبال داشته باشند. اما همچنان معتقدیم که بی‌ضرر هم نیستند.