اندر حکایت های سبک زندگی دیجیتالی گداها!

تکدی گری های اینترنتی در شبکه های اجتماعی ایرانیان

فیشینگ، اسکیمینگ، نیکوکاری اینترنتی مجهول الهویه و خیران تلگرامی بی نشان و کامنت های مظلوم نمای اینستاگرامی بعضی ها، همه جنبه هایی آشکار از تکدی گری اینترنتی یا گدایی آنلاین (online beggar) است که این روز ها، کسب و کاری پر سود برای کلاهبرداران اینترنتی و مجرمان سایبر است.

امروزه، از طریق صفحات اجتماعی fake، کاربران ناآگاه را به سمت خود جذب کرده و از جادوی شبکه های اجتماعی و پیام رسان های موبایلی، به سو، استفاده از اعتماد کاربران اقدام و جیب آن ها را با نام نیکوکاری، دوستی، همدلی و عناوین دیگر، خالی می کنند.

درآمد گداهای اینترنتی اکنون باور نکردنی است! هم چون گدایی های چند میلیونی در مترو و برخی از نقاط پایتخت و مراکز استان ها  که لشکر چند هزار نفری آن ها، بعضا تا روزی ۳۰۰ هزار تومان درآمد دارند و بعضی حتی مسلح به شوکر هستند!

رشد شتابان فاوا در ایران سبب شده تا جامعه اطلاعاتی کشور یکی از فعال ترین جوامع اطلاعاتی در فضای مجازی بوده و آرام آرام نقش تاثیر گذار خود را در رشد ناخالص داخلی، کارآفرینی، آموزش و سبک زندگی ایرانیان به نمایش درآورد. وجود ۱۷ هزار فروشگاه اینترنتی مجوز دار و گردش مالی صد ها میلیون دلاری آن ها در چند سال اخیر نشان می دهد که رفتار خرید مصرف کننده ایرانی، کم کم به سمت خرید آنلاین،‌ گرایش پیدا می کند.

افزایش امکان انتخاب آسان و تسهیل در دریافت نظرات و پیشنهادات دیگر خریداران کالا و خدمات در فضای انلاین سبب شده که بسیاری از کسب و کار های سنتی ایران برای عقب نیافتادن از موج آنلاین شدن کسب و کار در کشور، به حضور در این فضا علاقه نشان دهند.

انقلاب آنلاین در ایران: فرصت ها و تهدید ها

صد ها هزار دامنه ثبت شده بر روی پسوند ملی ایران ظرف تنها چند سال اخیر نشان می دهد که موج بیداری اینترنتی فعالان کسب و کار در کشور،‌ نشان دهنده پاسخ به تغییر رفتار مصرف کننده ایرانی دارد. تجارت الکترونیک و بانکداری مجازی در کشورمان هم چون رشد فزاینده دانشگاه های آنلاین در ایران، بخشی از واقعیت های سبک زندگی دیجیتالی ایرانیان عصر ۱۴۰۰ را آشکار می کند.

در روزگاری زندگی می کنیم که روزانه میلیون ها ایرانی از بانکداری اینترنتی برای تراکنش های مالی روزانه استفاده می کنند. صد ها هزار نفر در سراسر کشور از طریق سامانه معاملات آنلاین، سهام صد ها شرکت بورس را به صورت اینترنتی خرید و فروش می کنند و دنیای کلیک ها، اقتصاد و تجارت و آموزش و فرهنگ ایران هزاره سوم را هدایت می کند.

با این همه، دنیای مجازی برای جامعه جوان و نوپای ایران در عصر فاوا، با مخاطرات گسترده ای همراه بوده است. فارغ از مقولات امنیت سایبری و پدافند سایبری، فضای مجازی سبب شده تا میزان آسیب پذیری جامعه به خصوص نسل جوان در عرصه های مختلف فرهنگی و اجتماعی و مالی، افزایش یابد.

بخشی از این جنبه های آسیب پذیری به شبکه های اجتماعی مرتبط است که در آن، به خصوص در شبکه های اجتماعی بین المللی، افراد با هویت های غیر واقعی و مجهول، مشغول به فعالیت شده و با اسامی و تصاویر پر طمطراق، به سوءاستفاده از اطلاعات کاربران اقدام می کنند.

سو، استفاده از حریم خصوصی و انتقام های اینستاگرامی و تهدید های تلگرامی که در فضای جامعه اطلاعاتی کشور در چند سال اخیر متاسفانه باب شده نشان گر بخشی از واقعیت های جامعه شناسی خودمانی فضای سایبر ایران است.

ناهنجاری های اجتماعی در فضای مجازی نیز تاثیرات خاص خود را دارد و می توان ریشه هایی از آن مشاهده کرد. ریشه هایی که خیلی به سطح سواد و تحصیلات و ثروت شخصی ربط ندارد و به نظر می رسد، طبیعت این فضا و آزادی عمل آن، در جسور کردن کاربر نما ها، تاثیر بسزایی داشته است.

فحاشی های دیجیتالی گسترده چندسال اخیر برخی از کاربران در صفحات اینستاگرام و فیس بوک شخصیت های سیاسی و ورزشی نشان داد که برخی از ناهنجاری های انفرادی و موقتی در دنیای سنتی،‌ اکنون به صورت هدایت شده و گروهی و هزاران نفری در فضای جامعه اطلاعاتی کشور امکان عمل دارد.

به هر حال،‌ جامعه اطلاعاتی امروز ایران در برخورد با فضای مجازی، با معضلی به نام حریم خصوصی، سواد رسانه ای پایین، کم سواد، بی اطلاعاتی از امور امنیتی سایبر و هم چنین ضعف اطلاعات به روز شده دست و پنجه نرم می کند.

سبک زندگی دیجیتالی نا آگاهانه بعضی ها!

هنوز خیلی ها نمی دانند که انتشار زمان و مکان و اطلاعات دقیق مربوط به تصاویری که در شبکه های اجتماعی بارگذاری می کنند، تبعات منفی امنیتی و حریم خصوصی برای خود و دوستانشان که تگ کرده اند ایجاد می کند.

هنوز خیلی ها خبر ندارند که چه گونه باید به تنظیم حریم خصوصی و privacy در شبکه های اجتماعی مبادرت کرد تا زمینه سوء استفاده کلاهبرداران اینترنتی و مجرمان سایبر فراهم نشود.

سواد رسانه ای پایین سبب می شود تا در استفاده از نرم افزار های مختلف، از فرصت ها و آسیب های آن ها، آن طور که شایسته است برخودار نبوده و همواره ناآگاهانه، از ظرفیت های این فضا استفاده کرده و بعضا، با آسیب هایی مواجه شویم که تبعات ناگوار مالی و هویتی به ارمغان می آورد.

کاهش سن ارتکاب به جرایم مختلف اینترنتی در ایران نشان می دهد که دیگر مقوله جرم اینترنتی،‌ به سن یا طیف خاصی از جامعه ارتباط ندارد و حتی کودکی ۱۲ ساله نیز می تواند مجرم اینترنتی باشد. موضوعی که ۲۰ سال پیش، باورش تقریبا غیر ممکن بود!

اکنون طبق اعلام پلیس سایبر کشور، درصد زیادی از جرایم اینترنتی ایران به مقوله بانکداری مجازی و هم چنین سو، استفاده های تلگرامی مرتبط است.

سو، استفاده های تلگرامی را می توان با مثال های مختلفی توضیح داد.

• مثلا فردی بدون اطلاع شما، تصاویر پروفایل شما را برای ساخت یک آی دی جعلی، دانلود کند.
• مثلا فردی از طریق بد افزار، رمز عبور تلگرام شما را بدست آورده و به add list های شما پیام های مبتذل ارسال کند.
• مثلا فردی در فلان گروه تلگرام،‌ خود را نماینده فلان موسسه یا مرکز در داخل و خارج از کشور معرفی کند و پس از چند ماه اطلاع رسانی در یک موضوع،‌ اعتماد افراد را کسب کرده و برنامه های کلاهبرداری خود را عملی کند.
• مثلا فردی با راه اندازی کانال هایی، تبلیغ محصولات و خدمات ممنوعه را انجام و از قربانیان، پول های گزافی بگیرد.
• مثلا فردی پس از برقراری رابطه با فلان کاربر، تصاویر خصوصی دریافت شده را در تلگرام منتشر کند.
• مثلا فردی از تلگرام برای تهدید آبروی کاربری استفاده کند.
• مثلا فردی خود را نماینده مرکز خیریه در داخل و خارج از کشور در فلان کانال معرفی کرده و اخاذی کند.

و البته صدها نمونه ریز و درشت دیگر که متاسفانه در چند سال اخیر در گزارشان پلیس سایبر مشاهده میکنیم و هر روز بر ترفند های خلاقانه مجرمان اینترنتی کشور نیز افزده می شود.

اکنون، تکدی گری اینترنتی به خصوص در اینستاگرام و تلگرام به شدت افزایش یافته است.

تکدی گری های تلگرامی!

بررسی های رسانه ای نشان می دهد که گوگل، بیش از ۶ هزار کانال تلگرام در عرصه خیریه را معرفی می کند که توسط شخصیت های حقیقی یا حقوقی طراحی و راه اندازی شده است.

حتما بخشی از این چند هزار کانال تلگرام نیکوکاری، متعلق به مجموعه های شناخته شده، رسمی و با سابقه خیریه کشور هستند که اتفاقا مخاطبان بسیاری هم دارد  و فضای خوبی برای تبادل اطلاعات و ارتباطات جامعه خیران در فضای اینترنتی است.

اما متاسفانه مشاهده می شود که کانال های خیریه تلگرامی مجهول الهویه بسیاری اکنون به صورت قارچ گونه در این نرم افزار ۲۰ میلیون مخاطبی روسی در ایران در حال افزایش است و سرمایه و وقت برخی از کاربران ناآگاه با سواد رسانه ای کم را به خود اختصاص می دهد.

در این کانال ها، ادمین ها که بعضا نام و نشان دقیقی هم ندارند و بعضا در فلان کشور منطقه یا اروپا یا آمریکا زندگی می کنند!، با انتشار مسائل روان شناسی، اجتماعی. توصیه های پزشکی و هنری و هزاران آسمان و ریسمان دیگر، به افزایش کاربران کانال خود مبادرت می ورزند و پس از مدتی،‌ از کاربران می خواهند تا در فلان نمایشگاه خیریه در فلان نقطه کشور شرکت کنند.

بعضی از این نمایشگاه ها یا گردهم آیی ها،‌ وجود خارجی ندارد و اگر تصویری هم منتشر می شود، با واقعیت هم خوانی ندارد.

اما برخی از کاربران این گروه ها و کانال ها بدون اطلاع از این موضوع، به فعال بودن کانال در دنیای واقعی اعتماد می کنند و اطلاعات کانال را با دیگر دوستان به اشتراک میگذارند که سبب افزایش شمار مخاطبان کانال می شود.

همین امر سبب می شود تا اگر مدیر کانال، از کاربران برای کمک به فلان موسسه خیریه یا فلان شخص درمند، درخواست پول و کمک مادی و معنوی کرد، به واسطه اعتماد پوشالی ایجاد شده، برخی از کاربران همکاری کنند.

حتی مشاهده شده که در برخی از صفحات شخصیت های معروف ایرانی و خارجی اینستاگرام که پاتوق اینستا باز های ایرانی هم به نظر می رسد، برخی از کاربران، کامنت هایی مبنی بر درخواست پول و کمک از دیگر کاربران را به فارسی منتشر می کنند.

این درخواست ها میتواند کمک به هزینه بیمارستانی یا درمانی خود یا فلان دوست و اشنا باشد یا درخواست راهنمایی درباره فلان موضوع که در نهایت، سبب ارتباط برخی از کاربران ناآگاه (قربانی های آینده) با درخواست کننده کمک (کلاهبردار اینترنتی) می شود و تبعات گوناگونی را رقم می زند.

بعضی ها هم که مشاهده کرده اید که از کاربران می خواهند تا با ارسال فلان کد یا نصب فلان نرم افزار روی گوشی موبایل،‌شارژ رایگان دریافت کنند یا تخفیف بگیرند و از این موضوعات که بسیاری، جز کلاهبرداری و سو، استفاده از اطلاعات شخصی دیگران، چیز دیگری نمی آفریند.

تکدی گری اینترنتی به روایت پلیس سایبر

اخیرا شاهد کانال‌هایی هستیم که طی پیام‌هایی به افراد می‌گویند مثلا دختر بچه سه ساله‌ای یا نوزاد ۶ ماهه‌ای در خانواده‌ای فقیر زندگی می‌کند و نیازمند یک سمعک می‌باشد و در صورتی که تا دو روز دیگر، این سمعک به دست او نرسد برای همیشه شنوایی خود را از دست می‌دهد و با چنین داستان‌هایی که افرادی نیاز مبرم به یک درمان و یا وسیله درمانی دارند‌ و در پوشش افراد خیر‌خواه و انجمن‌های کمک رسان، از کاربران این شبکه‌های مجازی سوء‌استفاده و مبالغی را کلاهبرداری می‌کنند.

حتی در مواردی مشاهده شده که فردی به طور تصادفی به افراد در تلگرام یا شبکه‌های اجتماعی پیام داده و با ارسال عکس از وضعیت نامطلوب جسمی خود، تقاضای وجه برای کمک هزینه درمان خود می‌کند. کاربران باید بدانند اغلب این موارد کلاهبرداری‌ بیش نیست و تحت هیچ عنوانی پولی برای آنها ارسال نکنند.

حتی گاهی کلاهبرداران از ناآگاهی افراد استفاده می‌کنند و برای انتقال وجه، از آنها اطلاعات حساب بانکی و کارت آنها را می‌گیرند و به برداشت از حساب آنها می پردازند.

ریس اداره پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا ناجا  قبلا به کاربران شبکه های اجتماعی توصیه کرده بود که  فریب تبلیغات کانال های موجود در شبکه های اجتماعی را که ادعای جمع آوری کمک برای نیازمندان در ایام ماه مبارک رمضان را دارند نخورند و کمک های مادی خود را حتما از طریق مراکز معتبر که دارای مجوز هستند انجام دهند.

این افراد شیاد با بارگذاری تصاویر محرومان جامعه در کانالهای تحت مدیریت خود تلاش دارند از حس نو دوستی کاربران سوء استفاده نمایند. وی با بیان اینکه بسیاری از این کانال ها توسط افراد سوءجو و شیاد راه اندازی شده است، افزود: هدف این دست کانالها در شبکه های اجتماعی کلاهبرداری از کاربران به نام موسسات نیکوکاری است.

مقامات پلیس سایبر کشورمان همواره تاکید کرده اند که حتی لینک های و درگاه های موجود در کانال  هایی که برای جمع آوری کمکهای نقدی درست می شود، می تواند فیشینگ باشد که اطلاعات بانکی کاربران را به سرقت ببرند.