تمامی نکاتی که باید در نوشتن «بیانیه هدف» خوب در نظر بگیرید

از اکثرا متقاضیان تحصیل در خارج از کشور به خصوص برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، بیانیه هدف یا Letter of Interests درخواست می شود. هدف این نامه چیست و چه نکاتی باید در آن رعایت شود تا شانس شما برای پذیرش افزایش یابد؟ با این گفتار همراه ما باشید.

بیانیه هدف یا letter of interests یا statement of purpose یکی از الزامات مهمی است که دانشگاه ها در بحث admission requirement از دانشجویان درخواست می کنند تا ضمیمه application خود بکنند.

بسیاری از دانشجویان،‌ متاسفانه موضوعات خوبی را در بیانیه هدف که دلیل انتخاب و ادامه تحصیل آن ها را بیان می کند، مطرح نمی کنند و بیانیه هدف را با رزومه یا نامه معمولی توصیفی اشتباه می گیرند.

اکثر دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در کشورهای مختلف دنیا، از متقاضیان تحصیل درخواست می کنند تا به همراه مدارک تحصیلی، نامه ای مبنی بر تشریح علاقمندی ها و ذکر دلایل انتخاب دانشگاه مقصد و معرفی اهداف تحصیلی و شغلی خود در آینده آماده کنید.

این نامه، می بایست کوتاه و به طور کامل و شفاف، دلایل این که چرا شما می خواهید در رشته و دانشگاه خاص ادامه تحصیل بدهید را بیان کند. هم چنین،‌ این نامه باید به طور اجمالی، ظرفیت های علمی، تحقیقاتی،‌ تجربی و خصوصیات اخلاقی و علاقمندی های غیر آکادمیک شما را به طور مستند و مستدلی بیان نماید.

هر اندازه بتوانید در ۲ یا ۳ صفحه،‌ تصویر شفاف تر و حرفه ای تری از ظرفیت های شغلی و علمی خود ارائه کنید، مسئولان پذیرش دانشگاه هدف را نسبت به توانمندی های خود آگاه تر خواهید کرد.

هر اندازه مسئولان پذیرش دانشگاه مقصد،‌ درک و شناخت بهتری از ظرفیت های علمی شما در راستای اهداف آینده داشته باشند،‌ نسبت به اعطای پذیرش یا بورس تحصیلی به شما متقاعد تر خواهند شد و این قضیه‌، شانس انتخاب شما را برای دریافت admission letter ارتقا خواهد داد.

اگر چه، یک letter of interest خوب، شرط کافی برای دریافت نامه پذیرش نیست،‌ اما در واقع یک شرط لازم مهم برای کسب پذیرش در اکثر دانشگاه های جهان به شمار می رود.

برخی از دانشجویانی که موفق به اخذ پذیرش تحصیلی از دانشگاه های رتبه بالای دنیا می شوند،‌ معمولا از بیانیه هدف خوب برخوردارند. بیانیه هدف موجز و مختصر که تلاش کرده تا در ۲ صفحه، تصویر شفاف و خوبی از قابلیت های علمی و اهداف آینده دانشجو در راستای رشته ای که قصد تحصیل دردانشگاه مقصد دارد، ارائه کند. در واقع بیانیه هدف، بیانیه ای است که شما را در آینده متصور می کند و به دانشگاه می گوید که شما قصد دارید در آینده چه کنید و در گذشته چه کردید و چه برنامه هایی در سر دارید.

هر اندازه این بیانیه با واژگان تخصصی،‌ رویکرد حرفه ای، جمله بندی متقاعد کننده و اهداف واقع گرا آماده و تهیه شود، مسئولان پذیرش دانشکده ای که قصد تحصیل دارید را برای اعطای پذیرش motivate می کند. ناگفته پیداست که motivation به admission منتهی می شود و هر اندازه بتوانید ظریب motivation اساتید یک دانشگاه را افزایش دهید، شانس قبولی شما بالا تر می رود. یکی از راه های ارتقای این شناخت، نوشتن بیانیه هدف خوب است.

دانشگاه بیرمنگهام انگلستان، مثالهای خوبی برای بیانیه هدف خوب ارائه می کند.

دانشگاه آٖیوو آمریکا، درباره این که بیانیه هدف چیست،‌ مثال خوبی ارانه کرده که حتما لینک مربوط را مشاهده کنید. دانشگاه معتبر Purdue‌ نیز درباره بیانیه هدف خوب، ‌مثال هایی دارد که بد نیست تا بررسی کنید.

درباره بیانیه هدف گفته شده است:‌

«بیانیه هدف،‌ تا حدی مهم ترین و چالش آورترین بخش مدارک پذیرش تحصیلی دانشجویان برای تحصیل در دانشگاه است. این بیانیه باید منعکس کننده این موضوع باشد که شما چه کسی هستید و چرا می بایست یک دارایی دانشگاه و رشته ای که اپلای کردید به شمار آیید. این بیانیه هدف باید قادر باشد تا اپلیکیشن شما را در میان صدها اپلیکیشن، برجسته کند تا شانس پذیرش شما افزایش یابد.»

چرا بیانیه هدف مهم هست؟

این سوال مهمی به نظر می رسد. چرا یک متقاضی تحصیل در خارج از کشور، باید بیانیه هدف بنویسد؟ ناگفته پیداست که متقاضی تحصیل در مقاطع عالی، باید هدف خود را از انتخاب رشته و گرایش و دانشگاه و جایگاهی که در آٖینده برای خود متصور است،‌ به صورت مکتوب و مستند ارائه کند. این واقعیت را می توان با خواندن بیانیه هدف متوجه شد.

همان طور که گفته شد،‌ بیانیه هدف راهی برای معرفی دلایل تحصیل در دانشگاه هدف و بیان دلایل تحصیل در خارج از کشور است. در واقع بیانیه هدف شما می بایست مسایل ۱۰ گانه ذیل را مورد اشاره قرار دهد که عبارتند از :

• چرا این دانشگاه را برای ادامه تحصیل انتخاب کرده اید. 

 همه دانشگاه ها دوست دارند بدانند که دلیل انتخاب این دانشگاه توسط شما جهت ادامه تحصیل چیست. خوب برای هر دانشگاهی این مساله جالب توجه است و می تواند از پاسخ شما و دیگر متقاضیان تحصیل، منابع و راه هایی که به انتخاب دانشگاه توسط applicants منتهی می شود را شناسایی و بررسی کند. البته ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا که در فهرست شانگهای قرار دارند نیز معمولا این پرسش را در مصاحبه با دانشجویان مطرح می کنند.

بنابراین شایسته است که در ۲ خط نهایتا، دلیل انتخاب این دانشگاه را توضیح بدهید. مثلا بگویید که با مطالعه مقالات و کتاب های فلان استاد در فلان دانشکده با دانشگاه آشنا شده اید یا شماری از دوستان شما فارغ التحصیل دانشگاه هستند.

• چه افرادی در این دانشگاه یا بیرون دانشگاه شما را برای تحصیل تشویق کردند.

اگر از طرف افراد یا گروه حقیقی یا حقوقی خاصی برای تحصیل در این دانشگاه ترغیب شده اید، در صورت امکان آن را در بیانیه هدف ذکر کنید. مثلا اگر دانشگاه در کشور شما دارای نمایندگی هست،‌ به این موضوع اشاره کنید.

• علت این که قصد دارید در گرایش خاص مورد نظر، ادامه تحصیل بدهید چیست

اگر گرایش کارشناسی شما با گرایشی که در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا دنبال می کنید تا حدودی زاویه دارد و متفاوت هست، این احتمال را بدهید که برای دانشگاه سوال باشد که چرا این گرایش را انتخاب کردید. مثلا اگر کارشناسی مهندسی صنایع دارد و قصد دارید برای کارشناسی ارشد بازاریابی در دانشگاه مقصد ادامه تحصیل بدهید، حتما در بیانیه هدف به این موضوع بپردازید که دلیل انتخاب این گرایش توسط شما چه بوده و چه هدفی را دنبال می کنید.

به طور مثال، می توانید درباره این موضوع خاص بگویید که چون در شرکتی که فعال هستند، حوزه بازاریابی صنعتی (industrial marketing) نیز فعال است، شما به عنوان مسئول امور مدیریت پروژه های خدماتی،‌ علاقمند به فعالیت و مطالعه در این گرایش هستید، این توضیح،‌ یک توضیح مستند و مستدل و تا حدودی قانع کننده است.

یا اگر مهندس مکانیک هستید و قصد دارید در مقطع کارشناسی ارشد متالوژی ادامه تحصیل بدهید، در صورتی که مدرک های بین المللی جوشکاری دارید یا در کارگاه های ذوب آهن کار کردید، به این مقوله در بیانیه هدف اشاره کنید. معمولا ۱ پاراگراف براای توضیح این که چرا این گرایش را انتخاب کردید،‌کفایت می کند. حتی الامکان دلایلی بیاورید که بتوانید اثبات کنید.

• چه میزان شناخت درباره دانشگاه انتخاب شده دارید.

در یک بیانیه خوب، می توانیم دلایل انتخاب و میزان شناخت و آگاهی دانشجو را نسبت به دانشگاهی که قصد اپلای دارد را مشاهده کنیم. شما باید بتوانید دلایل قانع کننده ای برای این که این دانشگاه را برای ادامه تحصیل انتخاب کرده اید، ذکر کنید. پاسخ شما می تواند به این مقولات اشاره کند که پیش تر با یکی از اساتید دانشگاه درباره موضوع خاص در تعامل و رایزنی بودید یا این که این دانشگاه برای ادامه تحصیل و دریافت کاراموزی از سازمان ها و موسسات خاص، انتخاب خوبی است یا مکان دانشگاه و ظرفیت های علمی و خدماتیش شما را به انتخاب دانشگاه ترغیب کرده است.

• تجربه علمی و عملی شما در رشته ای که اپلای کردید چیست.

در بیانیه هدف، باید به این موضوع اشاره کنید که چه تجربه علمی و عملی درباره گرایش و رشته ای که قصد اپلای دارید، در اختیار داشته و اصولا، چه درک و شناختی از این رشته دارید. هر اندازه تجربه و اطلاعات شما درباره این رشته مبتنی بر دریافت های علمی و تجربی باشد، می توان متوجه شد که تا چه اندازه شما در انتخاب این رشته و ادامه تحصیل در ان، جدی و مصمم هستید.

بعضی وقت ها از بیانیه هدف ها ی دانشجویان این گونه استنباط می شود که دانشجو تنها برای گذراندن یک مقطع تحصیلی در فلان دانشگاه به واسطه این که تحصیلی کرده باشد! دانشگاه را انتخاب کرده و دلایل حرفه ای برای ارائه ندارد. خوب این قضیه شانس شما را برای پذیرش نهایی کاهش خواهد داد. هر اندازه بتوانید در این مسیر جدی تر عمل کنید، بیانیه هدف شما جدی تر بررسی خواهد شد.

هر اندازه بتوانید ارتباطی بین تجربه عملی قبلی و فعلی خود با گرایش رشته ای که قصد اپلای کردن دارید ایجاد نمایید، بیانیه هدف motivated تری را آماده خواهید کرد. به این موضوع توجه کنید.

• آیا برای تز ارشد و دکترا، برنامه خاصی در ذهن دارید؟

در بیانیه هدف به موضوع تزی که برای پایان نامه کارشناسی ارشد و دکترا دنبال دارید، در سطح ۱ پاراگراف اشاره کنید. برای خواننده این بیانیه جالب توجه خواهد بود که شما چه موضوعات و مقولاتی را در مقطعی که در دانشگاه مقصد دنبال می کنید را به عنوان موضوع پایان نامه انتخاب خواهید کرد و اصولا علایق تحقیقاتی شما (research interests) چیست و به چه حوزه هایی اشاره دارد. مثلا اگر شما عاشق محیط زیست و رفتارهای eco friendly‌ هستید و در این زمینه کار عملی و تجربی انجام داده اید،‌ا نتخاب پایان نامه ای در مقوله مسئولیت اجتماعی شرکت ها (CSR) یا کسب و کار سبز (Green Business) یا مدیریت تعالی (lead management) می تواند موضوعات ارزشمندی برای مطرح کردن باشد.

معرفی کلیات تزی که قصد دارید در نهایت با کمک اساتید دانشگاه هدف انجام دهید،‌ این تصویر را در ذهن خواننده ایجاد می کند که شما برنامه کلی و روشنی درباره ماحصل کاری که قصد دنبال کردن در دانشگاه دارید، در اختیار داشته و هدفمند این رشته و دانشگاه را انتخاب کردید.

بنابراین حتی الامکان به کلیات تزی که در آینده به آن خواهید پرداخت نیز اشاره کنید. اگر این اشاره، مبتنی بر دریافت های علمی و فعالیت هایی که پیش از این انجام داده باشید باشد، متقاعد کننده تر و جالب تر برای کمیته پذیرش تحصیلی خواهد بود. حتی الامکان در نوشتن این بخش، تلاش کنید با همکاری و همیاری دانشجویانی که آن مقطع را مشغول به تحصیل هستند اماده کرده تا متن شما حرفه ای تر و ویراستاری شده تر باشد.

• چه موضوعاتی را برای ادامه تحصیل در رشته مورد نظر دنبال خواهید کرد

در بیانیه هدف خود، خوب هست که به این موضوع اشاره کنید که مقولاتی که دوست دارید در این گرایش و رشته بخوانید چیست. مثلا اگر مهندس عمران هستید،‌ به مقولاتی مانند پروژه های EPC، مدیریت قراردادها،‌ مدیریت پروژه های ساختمانی، ساخت سبز (Green construction)، استحکامات و فناوری های نوین در ساختمان و مدیریت اتلاف *waste management) اشاره کنید که دوست دارید در این دوره به آن ها بپردازید و حتی مقالات رشته ها در این عرصه ها بنویسید.

یا این که فهرست رشته ها را مطالعه کرده اید و دوست دارید در این موضوعات به تحقیق و بررسی بیشتر بپردازید.

به هر حال هر دانشگاه در هر کشور،‌ بر اساس پتانسیل های علمی و اقتصادی آن کشور،‌ فرصت هایی را برای شما برای تحقیق و مطالعه فراهم می دارد که باید این پل ارتباطی را به خوبی برقرار کنید.

مثلا در نروژ که کشوری نفت خیز هست،‌ بهتر از پرتغال یا اسپانیا می توان به مقولات نفت و پتروشیمی اشاره کرد تا در رومانی و مالزی و ژاپن. فهم این که هر کشور و دانشگاه،‌ در چه مقولاتی فعال تر و فرصت های مطالعه و کسب و کار را برای دانشجویان فراهم می کند،‌ در نوشتن این بخش بیانیه هدف به شما یاری خواهد کرد.

البته این بخش،‌ آرزوهای علمی شما را بیان می کند اما نباید خیلی دور از ذهن و غیر ممکن به نظر برسد. مثلا اگر شما اصلا مدرک خلبانی ندارید و بخواهید مقطع هوا فضا دنبال کنید،‌ اشاره به فعالیت در زمینه های فضا نوردی در بیانیه هدف،‌ کمی دور از ذهن و جنبه فانتزی به خود می گیرد که آکادمیک نیست.

• پس از فارغ التحصیل در این رشته، چه جایگاهی برای خود در دانشگاه‌،صنعت و جامعه تصور می کنید؟

خیلی ها در پاراگراف آخر بیانیه هدف،‌ به این موضوع اشاره می کنند که هدف آن ها پس از فارغ التحصیلی در این رشته در دانشگاه مقصد چیست. چه هدفی را دنبال می کنند. خود را در چه جایگاهی می بینند و اصولا این رشته چه کمکی به افزایش درآمد، پیدا کردن موقعیت های شغلی و هم چنین راه اندازی کسب و کار مرتبط برای ان ها در کشورشان دارد.

تا حدودی به این موضوع نیز در بیانیه هدف اشاره کنید. به کاستی هایی که مشاهده کردید و فکر می کنید با تحصیل در این رشته می توانید این کاستی ها را برای خود و جامعه کاهش دهید،‌ اشاره کنید. اما اغراق نکرده و واقع بینی و صحبت های مستند و مستدل را از دستور کار خارج نکنید.

توصیه های مهم

علاوه بر موارد ۱۰ گانه ای که اشاره کردیم، به موضوعات زیر نیز در نوشتن بیانیه هدف ارزشمند توجه کنید. این موارد توسط دانشجویانی که بیانیه هدف کاربردی نوشته و بورس تحصیلی دریافت کرده اند، ارائه شده و می تواند شما را در نوشتن بیانیه هدف کمک کند.

• بیانیه هدف،‌ یک بیانیه علمی هست،‌ آن را سیاسی و اجتماعی نکنید.
• بیانیه هدف،‌ بیانیه آرزو ها نیست و هر پارگراف آن ها باید مبتنی بر صلاحیت ها و توان مندی های علمی و عملی شما باشد.
• در بیانیه هدف مقولاتی اشاره شود که قابل اثبات باشد.
• بیانیه هدف باید ظرفیت نامه نگاری و توان مندی استنباطی شما را آشکار کند.
• بیانیه هدف خود،‌ غلط املایی و نگارشی ندارد.
• بیانیه هدف خود را پس از آن که به تایید چند دانشجو و استاد دانشگاه رساندید،‌ به یک مترجم رسمی برای ویراستاری نهایی واگذار کنید.
• بیانیه هدف خوب،‌ معمولا بیش از ۲ صفحه نیست.
• بیانیه هدف معمولا بیش از ۶۰۰ کلمه نخواهد بود.
• برای نوشتن بیانیه هدف خوب، باید بیش از ۲۰۰۰ کلمه بنویسید و سپس بخش های اضافی را با مشورت از کارشناسان، حذف کنید.
• بیانیه هدف با رزومه استخدامی تفاوت دارد. شما در رزومه،‌ به ظرفیت های تحقیقاتی که در آینده دنبال خواهید کرد یا به آرزوهای شغلی پس از فارغ التحصیلی اشاره نمی کنید که باید در بیانیه هدف به آن ها توجه داشت.
• در نوشتن بیانیه هدف،‌ اسیر اگهی های تبلیغاتی در شبکه های مجازی و نشریات سنتی نوشید و پول و وقت خود را هدر ندهید.
• از فایل های ویدویی و متن هایی که برای نوشتن بیانیه هدف خود در اینترنت منتشر شده است، استفاده کنید.