آیا مغز افراد پیر می‌تواند سلول‌های جدیدی تولید کند؟

سوال جالب توجهی در علم عصب‌شناسی وجود دارد که آیا سلول‌های مغز انسان با بالا رفتن سن او همچنان قدرت تولید شدن دارند یا خیر و در یک گزارش تحقیقاتی منتشره در روز گذشته، اعلام شد که مغزهای کهنسال نیز همانند مغزهای جوان توان تولید سلول‌های تازه را دارند.

نتیجه این تحقیقات در مجله علمی Cell Stem Cell منتشر شده که تحت نظارت و مدیریت دانشمندان دانشگاه کلمبیاست و پیشنهاد می‌دهد که بسیاری از شهروندان پیر و کهن‌سال می‌توانند به لحاظ شناختی و احساسی بیشتر از حد انتظار ظاهر شوند. مطالعات اخیر نشان داده که مغز پیرها نیز توان تولید سلول‌های جدید را داراست.

دانشمندان این ادعای تحلیلی خود را بدنبال مطالعه روی هیپوکامپ مغز ۲۸ انسان در بازه سنی ۱۴ تا ۷۹ سال که به‌طور ناگهانی و بدون هیچ بیماری خاصی درگذشته بودند، مطرح کرده‌اند. که نشان‌دهنده روش تحقیقاتی کاملا متفاوت از مطالعاتی است که قبلا در همین زمینه انجام پذیرفته بود.

مائورا لولدرینی، استادیار نوروبیولوژی در دانشگاه کلمبیا و نویسنده ارشد این تحقیق گفته: «ما کشف کردیم که افراد مسن نیز همانند جوان‌ها توانایی تولید هزاران عصب جدید هیپوکمپال از سلول‌های نیاکان خود را دارند. ما همچنین شاهد تعداد برابری از هیپوکمپوس‌ در میان سنین مختلف بودیم.»

هیپوکامپوس (اَسبَک یا هیپوکامپ) قسمتی از دستگاه کناره‌ای مغز است که مرکز یادگیری، شکل‌گیری حافظه و پردازش‌های احساسی بشمار می‌رود. مطالعاتی که در گذشته روی دیگر پستانداران (غیر انسان) انجام پذیرفته بود نشان داده بود که توانایی تولید سلول‌های عصبی جدید در این منطقه با افزایش سن، کاهش می‌یابد.

تحقیقات جدید اما مدعی هستند که این روند در انسان وجود ندارد.

همچنین گفته می‌شود که افزایش شمار عصب‌ها لزوما به معنای بهبود عملکرد مغز نیست. این تحقیق نشان می‌دهد، مغز افراد مسن مویرگ‌های خونی کمتری در این بخش از مغز دارند که دانشمندان گمانه‌زنی می‌کنند که ممکن است روی عملکرد این عصب‌ها برای برقراری ارتباط تاثیر مستقیمی داشته باشد.

افراد مسن همچنین حوضچه کوچک‌تری برای ساقه سلول‌های عصبی دارند – سلول‌هایی که در نهایت قرار است به نورون‌های عصبی کاملی تبدیل شوند. این سلول‌ها در بخش ویژه‌ای از هیپوکامپوس مغز که شیار مغز دندانه‌دار نامیده می‌شود و با پردازش و شکل‌گیری حافظه رابطه مستقیم دارد، مراحل تکمیل خود را پشت سر می‌گذراند.

گمانه‌زنی می‌شود که شاید پایندگی نوروژن‌های هیپوکمپال موجب تثبیت عملکرد شناختی نوع‌بشر در طول زندگی بشود که کاهش یافتن آن ممکن است به واجهیدگی میان فعالیت‌های احساسی-شناختی مربوط شود.

با همه این تفاسیر، در نهایت می‌توان اینگونه جمع‌بندی کرد که در مورد صحت فرضیه یاد شده هنوز بحث و جدل‌های بسیاری میان دانشمندان وجود دارد و هنوز دلیل کاملا قطعی برای اثبات اینکه آیا همه افراد مسن توانایی تولید سلول‌های عصبی جدید را دارند یا خیر در دسترس نیست.