تکنولوژی؛ هیولای ویرانگر توانایی‌های ذهنی انسان

گجت ها به جزء جدایی ناپذیر زندگی ما تبدیل شده اند. بسیاری از ما شیفته ی این وسایل هستیم و نمی توانیم زندگی خود را بدون آن ها تصور کنیم. به نظر می رسد گجت ها زندگی را برایمان آسان تر کرده اند و به ما کمک می کنند زندگی هوشمندانه تری داشته باشیم، اما در حقیقت اینطور نیست!

اطلاعات کسب شده را به خاطر نمی آوریم

طبق پژوهش ها، عملکرد ذهن ما به واسطه ی اطلاعات بسیار زیادی که از طریق موتورهای جستجو در اینترنت کسب می کنیم در حال دگرگونی است. در حقیقت این موتورهای جستجو که مانند یک بانک حافظه ی شخصی عمل می کنند، مهارت ما را تنها در به خاطر سپردن چگونگی پیدا کردن اطلاعات بالا می برند، اما باعث افت ذهنی ما در به خاطر آوردن خود اطلاعات می شوند.

در رانندگی دچار اشتباه می شویم

طبق پژوهشی که در سال ۲۰۱۲ انجام شد، دستگاه ها و اپلیکیشن های مسیریاب به راحتی باعث افت ذهنی ما می شوند. محققان پی برده اند که مغز ظرفیت محدودی برای پردازش همزمان مقدار بسیار زیادی اطلاعات دارد؛ به همین دلیل توجه همزمان به صفحه ی جی پی اس و مسیر واقعی پیش رو کار بسیار دشواری است.

وقتی درگیر تمرکز روی به خاطر آوردن مسیری هستیم که در صفحه ی دستگاه می بینیم، احتمال بیشتری وجود دارد که متوجه مخاطرات پیرامون خود در جاده، مثل سر رسیدن یک موتورسیکلت یا یک عابر پیاده ی در حال گذر نشویم، حتی اگر احتمالا به مسیر رو به رو نگاه می کردیم.

شنیدن نیمی از مکالمه باعث پرت شدن حواس می شود

طبق تحقیقی که در دانشگاه سن دیگو انجام شد، شنیدن نیمی از یک مکالمه (برای مثال زمانی که شخصی در حال صحبت با تلفن است) در مقایسه با شنیدن مکالمه ی کامل میان دو نفر، بسیار بیشتر باعث پرت شدن حواس می شود و آزاردهنده تر است. در این پژوهش، دانشجویانی که در حضور محققی مشغول کار بودند که با تلفن همراه خود صحبت می کرد در مقایسه با دانشجویانی که در حضور دو شخص در حال گفتگو همان کار را انجام می دادند، محتوای مکالمات را بیشتر به خاطر می آوردند (و البته برایشان آزار دهنده تر بود).

این مسأله ناشی از تمایل ذهن به پر کردن جاهای خالی است. اگر شنونده ی صحبت های تنها یک شخص باشیم، پیوسته تلاش می کنیم آن بخش از مکالمه را برای خود قابل فهم کنیم (در حقیقت ذهن به طور ناخودآگاه درگیر کسب اطلاعات بیشتر برای فهم چیزی می شود که تنها نیمی از آن را می شنویم). این مسأله به طور طبیعی، توجه ما را از کاری که مشغول آن هستیم به خود جلب می کند.

در دستور زبان و املای کلمات دچار ضعف می شویم

اگرچه استفاده از ویژگی اصلاح خودکار املای کلمات (Autocorret) گاهی باعث اشتباهات خنده داری در مکالمات و خجالت زده شدن ما می شود، اما سر و کار داشتن با پیغام هایی که اشتباهات املایی و دستوری دارند بعد از مدتی باعث می شود در هنگام خواندن مطالب دیگر متوجه اشتباهات املایی نشویم.

علت این مسأله آن است که وقتی به اشتباهات املایی دوستان مان عادت می کنیم و ذهن بعد از مدتی این شکل از کلمات را قابل قبول تشخیص می دهد، ممکن است حتی در زمان نوشتن یک گزارش کاری مهم هم متوجه اشتباهات املایی خود نشویم.

چیزی که می خوانیم را به خاطر نمی آوریم

حتما تجربه ی دوباره و چند باره خواندن یک صفحه در تلفن همراه یا تبلت تان را داشته اید. طبق تحقیقات، این فراموشی های لحظه ای علت مهمی دارند. در حقیقت طی پژوهشی مشاهده شد کسانی که داستان کوتاهی را به شکل چاپ شده بر روی کاغذ خواندند در مقایسه با کسانی که همان داستان را در یک دستگاه کتابخوان خواندند، به میزان قابل توجهی جزئیات بیشتری از داستان را به خاطر می آوردند. محققان معتقدند ذهن احتمالا از نشانه های فیزیکی مثل محل قرار گیری در یک صفحه یا کتاب برای کمک به عمل پردازش حافظه استفاده می کند.

وقتی متنی را به شکل چاپ شده بر روی کاغذ می خوانیم در حین ورق زدن می توانیم با انگشتان مان حس کنیم که از یک طرف صفحات خوانده شده بیشتر و از طرف دیگر صفحات باقیمانده کمتر می شوند. ما با حواس لامسه و بینایی خود پیشرفت را احساس می کنیم. اما در زمان مطالعه با گجت ها چنین تجربه ای را نداریم.

حتی نگاه کردن به تلفن همراه ذهن را درگیر می کند

در جریان یک پژوهش، محققان از دانشجویان خواستند تستی را انجام دهند که نیازمند تمرکز زیادی بود و برای سنجش توانایی ذهن در دریافت و پردازش اطلاعات طراحی شده بود. از داوطلبان شرکت در پژوهش خواسته شد که تلفن همراه خود را در حالت بی صدا قرار دهند و آن را روی میز، داخل جیب یا کیف و یا در اتاق دیگری بگذارند. دانشجویانی که تلفن همراه خود را در اتاق دیگری گذشته بودند در مقایسه با کسانی که در حضور تلفن همراه خود تست را انجام داده بودند، عملکرد بسیار بهتری در تست داشتند. محققان می گویند احتمالا علت این مسأله آن بود که نادیده گرفتن تلفن همراه نیازمند تلاش است.

بخش خودآگاه ذهن ما به تلفن همراه مان فکر نمی کند، اما پروسه ی مجبور کردن خود به فکر نکردن درباره ی چیزی، بخشی از منابع شناختی محدود ذهن را به کار می گیرد. این حالت در حقیقت نوعی فرار ذهنی است.

بازی های ویدئویی جای مطالعه را می گیرند

در گذشته کودکان با غرق شدن در دنیای کتاب ها خود را سرگرم می کردند. اما حالا آن ها را مشغول جدیدترین بازی های ویدئویی می بینیم. البته بازی های ویدئویی کاملا مضر نیستند، چون می توانند به رشد مهارت های سودمند زیادی در کودکان کمک کند، مثل داشتن تمرکز، هماهنگی، مهارت های حل مسأله و شاید حتی مهارت همکاری با دیگران (درصورتی که بازی را به صورت آنلاین و به همراه دوستان شان انجام دهند). علاوه بر این ها، کمی استراحت بعد از پایان یک روز سخت در مدرسه  لزوما بد نیست.

با این حال، طبق تحقیقات، مهارت های مربوط به بازی های ویدئویی تأثیر بسیار کمی بر عملکرد تحصیلی دارند، در حالی که انجام مطالعه ارتباط مهمی با یادگیری و ادراک کودک و به ویژه امتحانات مدرسه دارد.

محققان معتقدند بازی های ویدئویی در اصل فعالیتی برای اوقات فراغت هستند و انگیختگی شناختی ناشی از آن ها بسیار متفاوت از فعالیت های آموزشی تخصصی است.

اخبار جعلی را دنبال می کنیم

در گذشته اخبار و مطالب دروغین محدود به نشریات اصطلاحا زردی بودند که آن ها را تنها برای سرگرم شدن مطالعه می کردیم و می دانستیم که تنها رقابتی میان نشریات برای جلب خوانندگان بیشتر هستند و حقیقت ندارند. اما حالا این اخبار دروغین را در جاهایی می بینیم که جعلی بودن اخبار منتشره در آن ها را به سختی می توان تشخیص داد، مثل شبکه های اجتماعی که اغلب مردم به اخبار منتشره در آن ها اعتماد دارند.

طی پژوهشی در امریکا، کمتر از ۵۰ درصد از نوجوانان تصور می کنند توانایی تشخیص اخبار واقعی و جعلی را دارند و نزدیک به یک سوم از آن ها به اشتراک گذاری اخباری اقرار کردند که بعدها به جعلی بودن آن پی بردند.

مسأله ی مهم دیگر هم مقوله ی اعتماد است. اگرچه در تحقیق مذکور، ۶۰ درصد از کودکان بیان کردند که به اخباری اعتماد دارند که از آشنایان خود بشنوند، اما حدود یک سوم از آن ها ترجیح می دادند اخبار را از شبکه های اجتماعی دنبال کنند. این مشکل می تواند منجر به بی اعتمادی مردم به اخبار شود، حتی زمانی که صحت این اخبار مورد تأیید قرار گرفته باشد.

کودکان توانایی درک احساسات را از دست می دهند

استفاده ی مداوم از تکنولوژی مشکلات جدی ای برای کودکان به وجود می آورد. طی پژوهشی مشاهده شد کودکانی که پنج روز را در کمپی در طبیعت و بدون دسترسی به تکنولوژی گذرانده بودند، توانایی آن ها در درک نشانه های احساسی غیر کلامی رشد قابل توجهی یافته بود. این کودکان در واکنش به نشانه های احساسی در زندگی واقعی و تصاویر ویدئویی عملکرد بهتری داشتند. اما در کودکانی که به تکنولوژی دسترسی داشتند هیچگونه پیشرفتی مشاهده نشده بود.

افزایش تعاملات اجتماعی و مدت زمان دوری از وسایل الکترونیک و ابزارهای ارتباطی دیجیتال، درک نشانه های احساسی غیر کلامی را در کودکان ارتقاء می دهد.

خردسالان دچار مشکلات گفتاری می شوند

دانشمندان در تحقیقات جدید خود به وجود رابطه ای میان مدت زمان استفاده ی خردسالان از دستگاه هایی مثل تلفن همراه یا تبلت و تأخیر در رشد گفتاری آن ها پی بردند. محققان متوجه شدند هر ۳۰ دقیقه استفاده ی خردسالان ۳ ساله و کمتر از گجت ها، میزان خطر بروز تأخیر در شکل گیری گفتار معنی دار کودکان را تا ۵۰ درصد افزایش می دهد.

اما آیا استفاده از تلفن همراه برای نوزادان مضر است؟ اگرچه به تحقیقات بیشتری در این خصوص نیاز است اما کارشناسان توصیه می کنند کودکان زیر ۱۸ ماه به از هیچگونه دستگاه الکترونیکی ای استفاده نکنند و در خصوص کودکان بالای ۱۸ ماه هم باید استفاده ی آن ها از این ابزارها تحت نظارت باشد.