شستشوی گوش چیست و چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

شستشوی گوش یکی از روش‌های رایج برای از بین بردن موم و جرم گوش و دیگر مواد خارجی است که وارد این عضو از بدن شده‌اند.

گوش انسان به صورت طبیعی جرم تولید می‌کند که علاوه بر چرب کردن و نرم نگهداشتن گوش از ورود آلودگی و رشد باکتری‌ها در این عضو بدن نیز پیشگیری می‌کند.

جرم (واکس) گوش ماده‌ای زرد رنگ و چرب است و حالت چسبندگی دارد. این موم با خاصیت اسیدیته مانع از رشد باکتری و قارچ می‌شود. جرم گوش به‌طور طبیعی و خودبه‌خود به سمت بیرون گوش حرکت می کند و از مجرای گوش خارج می‌شود بنابراین نیازی به دستکاری برای خروج آن از گوش وجود ندارد.

در حالت طبیعی، گوش کنترل کاملی بر روند تولید این موم دارد زیرا ترشح و تولید بیش از اندازه این ماده‌ی چسبناک می‌تواند به انسداد موقتی گوش منجر شود.

همچنین، اجتماع بیش از حد موم در گوش سبب گوش‌درد، کاهش شنوایی و سوت کشیدن گوش می‌شود. در چنین شرایطی بایستی بیمار جهت شستشوی گوش و اقدام‌های لازم به پزشک مراجعه کند.

همچنین بد نیست بدانید که فقدان جرم گوش ممکن است به خشکی گوش و خارش آن منجر شود.

هدف از شست‌وشوی گوش چیست؟

مجرا و پرده‌ی گوش بسیار حساس هستند. تولید واکس زیاد در گوش ممکن است به آسیب‌دیدن ساختار این اعضا منجر شود و در نهایت روی شنوایی فرد تاثیر منفی بگذارد. به همین خاطر، خارج کردن واکس اضافه با شستشوی گوش یکی از ایمن‌ترین و کم‌خطرترین روش‌های پزشکی است که میزان ریسک آسیب‌دیدن این عضو بدن در آن بسیار پایین است.

در بعضی مواقع ممکن است اجسام خارجی همانند غذا، حشره، سنگریزه یا آشغال به داخل گوش راه پیدا کنند و در همان جا بمانند. در چنین مواردی، باید فورا این اجسام از گوش خارج شوند تا به عمق نرسند و به پرده گوش آسیب نرسانند. برای این منظور، گوش فرد باید شست‌وشو داده شود.

شست‌وشوی گوش حتما باید توسط پزشک متخصص و در مطب صورت بگیرد تا خطری برای شنوایی بیمار بدنبال نداشته باشد.

شستشوی گوش توسط پزشک چگونه انجام می‌شود؟

پزشک پیش از شست‌وشوی گوش به طور دقیق داخل گوش بیمار را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که جرم گوش در نتیجه تولید بیش از حد این ماده است و در نتیجه‌ی ورود جسم خارجی انجام نگرفته است.

پس از معاینه، پزشک با استفاده از وسیله‌ای موسوم به اتوسکوپ (گوش‌بین) وارد گوش می‌شود. این وسیله نور به داخل گوش انداخته و مثل ذره‌بین به بزرگ‌نمایی تصویر می‌پردازد.

برخی دیگر از متخصصان گوش به وسیله ساکشن به شستشوی گوش می‌پردازند. به این صورت که بیمار به مدت سه تا چهار روز مرتب از قطره «گلیسیرین فنیکه» برای چرب کردن گوش استفاده می‌کند تا جرم‌ها حالتی نرم پیدا کنند و تخلیه‌شان راحت‌تر شود. سپس پزشک با دستگاه ساکشن جرم نرم‌شده را از گوش خارج می‌کند. فشار این دستگاه استاندارد است و به گوش آسیب نمی‌رساند.

برخی دیگر از پزشکان نیز با استفاده از وسیله‌ سرنگ‌مانندی آب استریل یا سرم نمکی را وارد گوش می‌کند تا فشار این آب سبب خروج جرم‌های اضافه شود. این فرایند درد زیادی بدنبال ندارد اما بدون شک در اثر کنده شدن جرم اضافه از گوش احساس ناراحتی خواهید داشت.

گفتنی است که این روش در ۱۰ تا ۱۵ درصد از بیماران انجام می‌شود و اغلب در کسانی صورت می‌گیرد که بیمار به خوبی از قطره گلیسیرین استفاده نکرده و جرم به خوبی چرب نشده و سفت مانده است و امکان تخلیه با ساکشن وجود ندارد.

می‌توان گوش را در خانه شست‌وشو داد؟

توصیه ما این است که تخلیه جرم گوش خودسرانه صورت نگیرد و این کار به دست متخصص سپرده شود. اما اگر قصد دارید این کار را در خانه انجام دهید، ابتدا باید سطح خارجی گوش را با یک پارچه تمیز پاک کنید. حواستان باشد که نباید از گوش‌پاک‌کن استفاده کنید.

زمانیکه سر پنبه‌ای و پهن گوش پاک‌کن را داخل گوش فرو می‌کنید، در واقع خودتان باعث بیشتر شدن جرم گوش و فرو رفتن آن در انتهای کانال می‌شوید. این کار شستشوی گوش را سخت‌تر می‌کند و بعد از مدتی قدرت شنوایی‌‌تان کاهش می‌یابد.

پس از تمیز کردن گوش، با استفاده از قطره‌چکان هر روز چند قطره روغن بچه یا گلیسیرین را داخل گوش خود بچکانید تا جرم‌های داخل گوش نرم شوند.

سپس با استفاده از سرنگ محلول آب ولرم و نمک را به داخل گوش پمپاژ کنید تا جرم از گوش خارج شود.

جرم‌گیری گوش با شست‌وشو خطر هم دارد؟

در وهله اول بگوییم، اگر به بیماری دیابت دچار هستید، سیستم ایمنی بدنتان ضعیف است یا پرده گوشتان سوراخ شده است از شستشوی گوش با سرنگ آب جدا پرهیز کنید.

• عفونت گوش

عفونت گوش یکی از مشکلات رایج پس از شستشوی گوش است. اوتیتیس اکسترنا (Otitis externa) با نام‌های عفونت گوش خارجی و  عارضه گوش شناگران نیز شناخته می‌شود، از عفونت‌هایی است که ممکن است پس از جرم‌گیری ایجاد شود. همان‌طور که از نام این بیماری پیداست بیشتر در میان شناگران شایع است و هنگام شنا در آب آلوده به باکتری و دیگر میکروارگانیسم‌ها وارد گوش می‌شود و باعث عفونت می‌شود.

این عارضه دردناک است و اغلب در میان بزرگسالان مشاهده می‌شود.

از نشانه‌های عفونت گوش می‌توان به خارش گوش یا مجرای آن، قرمزی، پوسته‌ریزی، درد و کاهش شنوایی اشاره کرد.

برای درمان عفونت گوشی که خود به خود از بین نرفته است، قطره گوش آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. متخصص گاهی ترکیبی از قطره آنتی‌بیوتیک و استروئید را برای کاهش ورم مجرای گوش تجویز می‌کند. قطره گوش معمولاً روزانه چند بار به مدت ۷ تا ۱۰ روز در گوش چکانده می‌شود.

اگر قارچ علت عفونت گوش خارجی باشد، متخصص قطره گوش ضدقارچ تجویز می‌کند. عفونت گوش خارجی در بیماران مبتلا به دیابت یا دچار اختلال سیستم ایمنی شایع‌تر است.

• پاره شدن پرده گوش

پرده گوش که پرده صماخ نامیده می‌شود یک پوسته نازک بین گوش خارجی و میانی است. در برخی مواقع شستشوی گوش ممکن است منجر به عقب رانده شدن جرم‌ها شده و در نهایت آنها را سفت کند. این فرایند باعث می‌شود که جرم به راحتی از گوش خارج نشود. در نتیجه فشار بیشتری به پرده گوش وارد می‌شود و خطر پاره شدن این پرده را افزایش می‌دهد.

از دیگر مشکلات ناشی از شست‌وشوی گوش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در موارد نادر جرم‌گیری گوش می‌تواند منجر به سرگیجه شود: احساس می‌کنید که اتاق دور سر شما در گردش است.
• ناشنوایی: که ممکن است موقتی یا دایمی باشد.

اجتماع بیش از حد واکس در گوش می‌تواند به ‌مرور زمان سلامتی فرد را تهدید کند. اگر علایم جرم گوش پس از مراقبت‌های خانگی بهبود نیافت برای معاینه به پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز شما را به یک پزشک متخصص گوش حلق و بینی معرفی کنند.

استفاد‌ه از سمعک خطر ابتلا به جرم گوش را افزایش می‌دهد.

عوارض جانبی جرم‌گیری گوش چیست؟

بعضی اشخاص تجربه‌های منفی از شستشوی گوش دارند. این عوارض همانند مشکلات مذکور در بالا چندان جدی نیستند، اما می‌توانند آزاردهنده باشند. تاثیرات جرم‌گیری گوش شامل موارد زیر هستند:

• سرگیجه‌ی موقتی
• احساس درد یا آزار در کانال گوش
• وزوز یا سوت کشیدن گوش

عوارض جانبی شستشوی گوش اغلب موقتی هستند و در کمتر از یک روز برطرف می‌شوند. اما اگر متوجه شدید که این درد ادامه دارد توصیه می‌کنیم حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مطمئن شوید که پرده گوشتان پاره نشده یا آسیب‌های دیگری به گوش وارد نشده است.

روش‌های جایگزین خانگی برای شستشوی گوش چیست؟

روش‌ها و مواد مختلفی را می‌توان برای جرم‌گیری گوش در خانه استفاده کرد. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ترکیب آب و آب اکسیژنه

1. مقدار مساوی از آب و آب اکسیژنه (زیر ۳ درصد) را با هم مخلوط کنید.
2. چند قطره از آن را داخل گوش بریزید و سرتان را به یک طرف خم کنید.
3. اجازه دهید مایع مدتی در گوشتان بماند. سپس سرتان را به بغل خم کنید و اجازه دهید مایع اضافه خارج شود.

روغن بچه یا گلیسیرین

1. چند قطره روغن بچه یا روغن ملین را با قطره چکان داخل گوش بریزید تا چربی‌های گوش نرم شوند.
2. یک توپ پنبه‌ای را در دهانه گوش قرار دهید تا روغن چند دقیقه در داخل گوش بماند. این کار باعث می‌شود که روغن قبل از رسیدن به چربی‌های گوش از مجرای گوش خارج نشود.
3. پس از چند دقیقه توپ پنبه را بردارید تا روغن اضافه از داخل گوش خارج شود. روغن باعث می‌شود که چربی فشرده داخل گوش نرم شده و به راحتی خارج شود.

روغن زیتون

یکی از بهترین روش‌ها برای حذف چربی گوش استفاده از روغن زیتون برای نرم کردن چربی گوش است، تا چربی‌ها راحت‌تر از گوش شما خارج شوند.

1. دو یا سه قطره از روغن زیتون را در هنگام خواب در داخل گوش بریزید.
2. این کار را ۳ الی ۴ روز پشت‌سرهم تکرار کنید.

توصیه‌های مراقبتی

• توجه داشته باشید که جرم گوش نیازی به تمیز کردن ندارد و وجود آن در گوش ضروری است. فقط در صورت غیرطبیعی شدنباید به پزشک مراجعه کنید تا آن را تخلیه کند.
• خروج هر گونه جرم مایع از گوش نشان دهنده عفونی شدن آن است و باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. این امر به واکس گوش ربطی ندارد.
• اگر زیاد شنا می‌کنید پس از شنا و حمام حتما با سشوار گوشتان را خشک کنید.
• از  گوش پاک‌کن برای تمیز کردن موم گوش استفاده نکنید  زیرا باعث انسداد بیشتر و عفونت گوش می‌شود.
• ریختن یک تا دو قطره محلول گلیسیرین ماهانه در گوش باعث می‌شود از انسداد جرم‌ها جلوگیری شود.