با ۵ مورد از بدترین و بالاترین تورم های افسار گسیخته در تاریخ آشنا شوید

ما ایرانی ها در سال های اخیر و به خصوص در یک سال اخیر، بیش از هر زمان دیگری واژه «تورم» را با تمام وجودمان حس کرده ایم. اما تورم چیست؟ برای درک تورم فرض کنید در حال نوشیدن یک فنجان قهوه هستید و در مدتی که شما مشغول نوشیدن هستید قیمت آن دو برابر می شود. شاید باور کردنی نباشد اما این اتفاق در تاریخ رخ داده و به تورم افسار گسیخته مربوط می شود. بدین ترتیب با افزایش سرسام آور و سریع قیمت ها، ارزش پول نیز به شدت کاهش می یابد. این روزها ایران بیش از هر زمان دیگری در ۴ دهه اخیر گرفتار کاهش فزاینده ارزش ریال و بالا رفتن افسار گسیخته قیمت ها در برخی کالاها و خدمات شده است.

قیمت ملک و اجاره به یکباره، به طور بی سابقه و برای چندمین بار در چند ماه اخیر افزایش یافته و در برخی مناطق به بیش از دو برابر رسیده است. افزایش قیمت ارز، طلا و خودرو نیز در تاریخ ۴۰ ساله انقلاب اسلامی بی سابقه بوده و این شرایط همراه با بحران های زیست محیطی و تحریم های بین المللی، اوضاع را برای زندگی سخت کرده است. اگر چه میزان تورم در کشور توسط سازمان های مربوطه حول و حوش عدد ۱۰ درصد اعلام شده اما در برخی از مواردی که گفته شد شاهد افزایش بیش از دو برابر قیمت ها هستیم. اگر چه خوشبختانه هنوز شاهد تورم فزاینده گسترده و به اصطلاح بهتر، تورم افسار گسیخته، نیستیم اما شاید اطلاع رسانی در مورد بدترین تورم ها در تاریخ بتواند درک خوانندگان را از میزان بد بودن این بلای اقتصادی کمرشکن بالا ببرد.

تورم افسار گسیخته معمولاً در نتیجه جنگ و یا سیاست های نادرست اقتصادی ایجاد می شود اما در مواردی نیز در اثر افزایش نقدینگی بدون این که رشد اقتصادی پشت آن باشد رخ می دهد. اولین مورد ثبت شده از تورم در دوران انقلاب فرانسه به ثبت رسید؛ زمانی که تورم ماهانه به بیش از ۱۴۳ درصد می رسید. در قرن بیستم بیش از ۱۷ تورم افسار گسیخته یا ابرتورم در جهان رخ داده که از این میان بشترین تعداد در اروپای شرقی و آسیای مرکزی بوده است.این روزها جدای از مشکلات اقتصادی ایران، تورم سرسام آور در ونزوئلا خبرساز شده است و برای چندمین سال متوالی این کشور بالاترین نرخ تورم را در سراسر جهان به خود اختصاص داده و این نرخ هر روزه در حال بالا رفتن است.

امروز خبر رسید که نرخ تورم در این کشور برای اولین بار به ۴۰.۰۰۰ درصد رسیده است که نشان از وضعیت وخیم اقتصادی این کشور دارد. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با بدترین و بالاترین نرخ های تورم ثبت شده در تاریخ معاصر آشنا کنیم.

۵- یونان، اکتبر ۱۹۴۴

بالاترین نرخ تورم ماهانه: ۱۳.۸۰۰ درصد

مدت دو برابر شدن قیمت ها: هر ۴.۳ روز

در پنجمین تورم بزرگ تاریخ، در سال ۱۹۴۴ در یونان، قیمت کالاها هر ۴.۳ روز یک بار دو برابر می شد. ابرتورم در واقع در اکتبر ۱۹۴۳ در یونان آغاز شد؛ زمانی که در طول جنگ جهانی دوم این کشور به اشغال آلمان ها درآمد. با این وجود بالاترین نرخ تورم در اکتبر ۱۹۴۴ و زمانی که دولت در تبعید بار دیگر به یونان بازگشت به ثیت رسید. در این ماه یونانی ها شاهد افزایش ۱۳.۸۰۰درصدی قیمت ها بودند که این نرخ در ماه بعد به ۱.۶۰۰ درصد کاهش یافت. در سال ۱۹۴۲ بزرگ ترین اسکناس این کشور ۵۰.۰۰۰ دراخما بود که در سال ۱۹۴۴ جای خود را به اسکناس ۱۰۰ تریلیون دراخمایی داده بود.

بدین ترتیب دولت وقت تصمیم گرفت که با کاهش صفرهای واحد پول کشور از ۵۰ میلیارد دراخما به یک دراخما، با تورم مقابله کند اما مردم به جای واحد پول کشور معمولاً از پوند انگلیس استفاده می کردند، کشوری که در آن زمان قیومیت یونان را بدست گرفته بود. سیاست های سختگیرانه اقتصادی و کمک های بین المللی در نهایت باعث شد که قیمت ها در این کشور در سال ۱۹۴۷ تثبیت شده و با افزایش اعتماد مردم به واحد پول ملی و بالا رفتن درآمد سرانه، یونان از باتلاق تورم افسار گسیخته بیرون بیاید. عامل اصلی تورم در یونان وارد شدن این کشور به میدان نبردها در جنگ جهانی دوم بود که باعث شد کشور به شدت بدهکار شده، تجارت و صادرات کشور به سختی صورت گرفته و در نهایت به اشغال متحدین درآید.

قبل از آن با کاهش درآمدهای مالیاتی و ۱۰ برابر شدن هزینه های نظامی، کشور به شدت دچار کسری بودجه شده و پس از اشغال شدن توسط متحدین نیز تامین هزینه های بیش از ۴۰۰.۰۰۰ سرباز برای این کشور گران تمام شد زیرا بخش زیادی از آن از طریق چاپ اسکناس توسط بانک مرکزی تامین می شد. دولت دست نشانده نیز برای تامین هزینه های خود کاری خاصی انجام نداده و در سال آخر اشغال یونان درآمدهای کشور کمتر از ۶ درصد هزینه های آن بود.

۴- آلمان، اکتبر ۱۹۲۳

بالاترین نرخ تورم ماهانه: ۲۹.۵۰۰ درصد

مدت دو برابر شدن قیمت ها: هر ۳.۷ روز

ابر تورم یکی از مشکلات اصلی جمهور ویمار آلمان در آخرین سال های حیات خود بود. در اکتبر ۱۹۲۳، نرخ تورم ماهانه به ۲۹.۵۰۰ درصد رسیده و با نرخ روزانه تورمی ۲۰.۹ درصد، قیمت ها هر ۳.۷ روز یک بار دو برابر می شد. ارزش اسکناس مارک که در سال ۱۹۱۴ منتشر شده بود در ابتدای حنگ جهانی دوم نسبت به دلار ۴.۲ به ۱ بود اما این عدد در آگوست ۱۹۲۳ به ۱ میلیون در برابر هر دلار رسید. در نوامبر این عدد به رقم باور نکردنی ۲۳۸ میلیون مارک در برابر هر دلار رسید. نرخ تورم و افزایش سرسام آور قیمت ها به حدی بود که مردم در محاسبه صفرهای پول خود برای مبادله کالاها به مشکل برخورده و عبارت «سکته صفر» ابداع شد که اشاره به همین سردرگمی داشت. دولت چاره ای جز حذف ۱۲ صفر از واحد پول ملی نداشته و اسکناس های جدید چاپ شد.

اگر چه این تغییرات موثر واقع شده و جمهوری آلمان تا سال ۱۹۳۳ به دوام خود ادامه داد اما همین تورم افسار گسیخته بود که باعث محبوبیت حزب نازی در آلمان شد. اگر چه بسیاری بر این باورند که چاپ بی رویه اسکناس از سوی دولت وقت آلمان برای پرداخت هزینه ها و غرامت های جنگ جهانی اول باعث تورم در این کشور شده بود اما ریشه این تورم به سال های قبل از آن بازمی گشت. در سال ۱۹۱۴، آلمان نقش پشتوانه ای طلا از واحد پول ملی خود را کنار گذاشت و برای تامین هزینه های جنگ از طریق افزایش مالیات به استقراض بین المللی روی آورد. در سال ۱۹۱۹ قیمت ها دو برابر شده و آلمان جنگ را نیز باخته بود.

در پیمان ورسای آمده مقرر شد که غرامت های جنگ باید به صورت طلا و یا به شکل ارزهای خارجی و نه مارک آلمانی پرداخت شود. از این رو دولت نمی توانست براحتی از بدهی هایش خلاص شود و خرید ارزهای خارجی با استقراض باعث بی ارزش تر شدن بیش از پیش مارک آلمان شد. وقتی که آلمان در سال ۱۹۲۳ در بازپرداخت بدهی های خود دچار مشکل شد، نیروهای فرانسوی و بلژیکی منطقه صنعتی روهر والی را به اشغال خود درآوردند که این موضوع به اعتصاب کارگران و بدتر شدن اوضاع اقتصادی کشور منتهی شد. بدین ترتیب کشور وارد دوره ای بحرانی گردید که با ظهور نازی ها رفته رفته اوضاع بهتر شد.

۳- یوگسلاوی، ژانویه ۱۹۹۴

بالاترین نرخ تورم ماهانه: ۳۱۳.۰۰۰.۰۰۰ درصد

مدت دو برابر شدن قیمت ها: هر ۱.۴ روز

یکی دیگر از بالاترین نرخ های تورم در بین سال های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ در یوگسلاوی رخ داد و به طور خاص در ماه ژانویه ۱۹۹۴ قیمت ها تنها در یک ماه ۳۱۳ میلیون برابر شد که مساوی با افزایش روزانه قیمت ها به میزان ۶۴.۶ درصد است. بدین ترتیب قیمت ها هر ۳۴ ساعت یک بار  ۲ برابر می شد و در طول تمام دوران تورم افسار گسیخته در این کشور قیمت ها ۵ کوادریلیون (هر کوادریلیون معادل عدد ۱ با ۱۵ صفر جلوی آن است) افزایش یافته بود. در نتیجه مردم کشور از استفاده از دینار کشور سر باز زده  و مارک آلمان به عنوان واحد پول غیررسمی کشور مورد استفاده قرار می گرفت؛ حتی بعد از این که دولت ۶ صفر از واحد پول خود حذف کرده و اسکناس یک میلیون دیناری را با اسکناس یک دیناری جدید جایگزین کرد.

در نوامبر ۱۹۹۳ هر مارک آلمان ارزشی معادل ۱ میلیون دینار جدید داشت و در ۱۵ دسامبر این عدد به ۳.۷ میلیارد دینار جدید برای هر مارک رسید؛ عددی که در انتهای همان ماه به رقم باور نکردنی ۳ تریلیون دینار جدید برای هر مارک افزایش یافت. بعد از ارزش گذاری مجدد و چاپ اسکناس های جدید، ۱ دینار جدید معادل اسکناس های ۱ میلیارد دیناری قدیمی شده و ارزش یک مارک آلمان معادل ۶.۰۰۰ دینار جدید شد. اما در اواسط ماه ژانویه این نرخ به ۳۰ میلیون دینار جدید در مقابل هر مارک افزایش یافته و دولت ناچار به چاپ اسکناس سوپر دینار شد که ۱۰ میلیون برابر ارزش دینار جدید بوده و پنجمین ارزش گذاری مجدد واحد پول کشور در مدتی کوتاه محسوب می شد.

علت نرخ تورم فزاینده در یوگسلاوی وجود درگیری نظامی و بحران اقتصادی در منطقه و مدیریت نامناسب دولتی بود که با ورشکستگی بی سابقه شرکت ها و عدم توانایی شرکت های باقیمانده در پرداخت دستمزدها همراه بود. دولت سعی کرد قیمت ها را با قوانین اجباری خود کنترل کند اما کشاورزان و فروشنده ها دیگر سودی از ناحیه فروش محصولات و کالاهای خود نداشته و ترجیح می دادند که کالاهایشان را نفروشند. این موضوع به کمیاب شدن کالاهای ضروری و بالا رفتن سرسام آور قیمت ها منجر شد.

۲- زیمبابوه، نوامبر ۲۰۰۸

بالاترین نرخ تورم ماهانه: ۷۹.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ درصد

مدت دو برابر شدن قیمت ها: هر ۲۴.۷ ساعت

معاصرترین تورم افسار گسیخته در جهان در نوامبر ۲۰۰۸ در زیمبابوه رخ داد که در آن نرخ تورم ماهانه به رقم باور نکردنی ۷۹ میلیارد درصد رسید هرچند دولت زیمبابوه از اعلام آمار مربوط به نرخ تورم رسمی خودداری می کرد. قیمت کالاها در این کشور تقریباً هر ۲۴ ساعت یک بار ۲ برابر می شد و بانک مرکزی کشور تنها چند روز پس از انتشار اسکناس ۱۰۰ میلیون دلاری مجبور به چاپ اسکناس ۲۰۰ میلیون دلاری شد. با چاپ اسکناس ۱۰۰ میلیون دلاری، قیمت ها به شدت افزایش یافته و بر اساس گزارش ها، قیمت یک قرص نان از ۲ میلیون دلار زیمبابوه یک شبه به ۳۵ میلیون دلار رسید.

دولت حتی در یک برهه زمانی تورم را «غیرقانونی» اعلام کرده و مدیران شرکت ها را به دلیل افزایش قیمت کالاهایشان دستگیر و محاکمه می کرد. رفته رفته فروشگاه های سراسر کشور از پذیرش واحد پول کشور در ازای کالاهایشان خودداری کرده و معاملات تنها با دلار آمریکا و واحد پول آفریقای جنوبی انجام می گرفت. در نهایت با دخالت بانک مرکزی زیمبابوه و ارش گذاری مجدد واحد پول کشور و کمک از دلار آمریکا، تورم مهار شد که با توقف فعالیت بازار بورس کشور به دستور دولت نیز همراه شد. وقتی که زیمبابوه در سال ۱۹۸۰ استقلال خود را بدست آورد واحد پول جدیدی برای کشور تعیین شد که در آن زمان ارزشی نزدیک به ۱ دلار داشت اما مدیریت نادرست و ناشیانه مالی سیاستمداران کشور باعث تورم افسار گسیخته و بی سابقه ای در کشور شد. این سیاست های غلط با توزیع دوباره زمین های کشاورزی در کشور توسط رابرت موگابه آغاز شد.

جایگزین شدن کشاورزان باسابقه و با تجربه اروپایی با کشاورزانی بومی و تازه کار به شدت اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار داد و این موضوع کاهش تولید مواد غذایی در مقایسه با میزان تقاضا و افزایش بی رویه قیمت ها را در پی داشت. دولت برای پرداخت حقوق نظامیان و کارمندان خود به چاپ بدون پشتوانه اسکناس روی آورد که این موضوع باعث افزایش بی سابقه تورم شد. در آوریل ۲۰۰۸، ارزش ۱.۲ دلار در حدود ۵۰ میلیون اسکناس زیمبابوه ای بود و در ماه جولای، این کشور دیگر کاغذی برای چاپ اسکناس نداشت زیرا کشورهای اروپایی دیگر کاغذ مخصوص اسکناس را به دلیل سیاست های ضد بشری موگابه در اختیار این کشور قرار نمی دادند.

۱- مجارستان، ۱۹۴۶

بالاترین نرخ تورم ماهانه: ۱۳.۶۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ درصد

مدت دو برابر شدن قیمت ها:هر ۱۵.۶ ساعت

بدترین مورد تورم افسار گسیخته در تاریخ، در دهه اول سال ۱۹۴۶ در مجارستان به ثبت رسید. در اواسط این سال، بزرگ ترین اسکناس این کشور اسکناس ۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ پنگویی (۱۰۰ کوینتیلیون پنگو) بود. برای مقایسه باید بدانید که بزرگ ترین اسکناس این کشور در سال ۱۹۴۴ اسکناس ۱.۰۰۰ پنگویی بوده است. در بدترین دوران، نرخ تورم روزانه در کشور بیش از ۱۹۵ درصد بود و قیمتها تقریباً هر ۱۵.۶ ساعت یک بار دو برابر می شد و بدین ترتیب نرخ تورم ماهانه به ۱۳.۶ کوادریلیون درصد رسید.شرایط اقتصادی چنان بغرنج بود که دولت یک واحد پولی خاص را برای دریافت مالیات و دستمزدها تعیین کرده و هر روز تفاوت این قیمت از طریق رادیو اعلام می شد.

در نهایت ارزش گذاری مجدد اسکناس پنگو انجام شد اما در سال ۱۹۴۶ ارزش تمامی اسکناس های در گردش مجارستان ارزشی برابر با ۱۰۰۰ دلار آمریکا داشت. در دوران رکود اقتصادی بزرگ، بخش کشاورزی کشور بسیار تحت تاثیر قرار گرفته و دولت برای تامین هزینه های خود چاره ای جز کاهش ارزش پول ملی از طریق کاهش محدودیت ها و سیاست های کنترلی مالی خود نداشت. بازگشت سرزمین های اشغال شده این کشور در دوران جنگ جهانی اول نیز به مجارستان کمکی نکرده و اوضاع را حتی بدتر نیز کرد. در آغاز جنگ جهانی دوم، مجارستان در اوضاع اقتصادی اسفناکی قرار داشت و بانک مرکزی کشور به طور کامل در کنترل دولت وقت قرار داشت و بر اساس نیازهای بودجه ای دولت اسکناس چاپ می کرد بدون این که محدویت مالی داشته و یا پشتوانه ای برای این موضوع قایل شود.

تورم شکل گرفته به سرعت باعث خارج شدن سکه ها از گردش شده و رفته رفته ارزش فلزات به کار رفته در سکه ها، از رقم روی سکه ها نیز بیشتر شد. با اشغال شدن کشور توسط نیروهای شوروی، ارتش سرخ واحد پولی نظامی خاص خود را منتشر کرد که بیش از پیش تقاضا برای پنگو و ارزش آن را کاهش داد. پس از پایان جنگ جهانی دوم نیز اوضاع اقتصادی مجارستان بدتر شده و چاره ای جز ارزش گذاری مجدد واحد پول کشور و در نهایت تغییر آن با «فورینت» باقی نماند.

۱۰ کشوری که بی ارزش ترین و ضعیف ترین واحدهای پول جهان را دارند

صعود بی سابقه قیمت ارز، سکه و طلا ادامه دارد: سرمایه گذاری بهینه کجاست؟

با فقیرترین کشورهای جهان در سال ۲۰۱۸ آشنا شوید