یشتر از ۶ دهه زمان گذشت تا «اجباری» تغییر کند و روزی برسد که نمایندگان مجلس از خدمت داوطلبی حرف بزنند. سربازی داوطلبانه تا دیروز فقط یک آرزو بود و حالا طرحی است که در صف بررسی کارشناسانه در مرکز پژوهش های مجلس قرار گرفته. در طول سالیان، کشورهای مختلف با سرباز گیری از میان مردم برای دفاع در برابر دشمن آماده شدند؛ بعضی اجباری و بعضی اختیاری. البته در ایران خدمت سربازی تخصصی با امریه رواج دارد. اما همه گیر نیست.
اکنون سربازی فقط در ٢٨ کشور اجباری است و از میان این کشورها، زمان خدمت سربازان ایرانی از همه سبقت گرفته. سربازان آنها یک سال و حتی کمتر خدمت می‌کنند و سربازان ایران بیشتر از یک سال و نیم. در بسیاری از کشورها خدمت سربازی یا اجباری نیست یا اگر هست، شکل و شمایل خدمت در ایران یا سربازگیری هر ساله را ندارد.
طرح تازه نمایندگان مجلس اما تعریف تازه‌ای از خدمت سربازی می‌دهد؛ سرباز داوطلب بسیجی، به طور اختیاری به سربازی می‌رود، خودش محل خدمت را انتخاب می‌کند، در طول خدمت یک حرفه می‌آموزد و حقوق دریافت می‌کند و در نهایت این دوره بین ٢تا ۵ سال طول می‌کشد.
پیش از این مرداد سال ٩٢ بود که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی دو الگوی خدمت علمی – تخصصی (حرفه‌ای) و خدمت داوطلبانه – بسیجی چابک را مطرح کرد تا به جای تعداد زیادی سرباز غیر متخصص تعداد محدودی نظامی متخصص و کاربلد مشغول به خدمت شوند.
آن زمان مرکز پژوهش‌ها اشاره کرده بود که تاریخ مصرف سربازان وظیفه‌ای که صرفا به ماموریت‌های خدماتی و نگهبانی و غیرتخصصی به سبک سده‌های گذشته می‌پردازند، خاتمه یافته و تعبیر تحلیلگر بلژیکی مرکز مطالعات سیاسی اروپا در مصاحبه با شبکه REF/RL را وام گرفته بود که «سلاح‌های جدید نظامی فقط توسط سربازان حرفه‌ای کاربرد پیدا خواهد کرد و نه سربازان وظیفه‌ای که فقط قرار است به مدت یک‌سال یا کمتر خدمت کنند.»
سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی برای آشنایی با طرح خدمت سربازی داوطلبانه
این مرکز استفاده از سربازان وظیفه را برای بکارگیری تکنولوژی‌های نوین، ایده خوبی ندانسته بود چرا که حرفه‌ای شدن نیروهای مسلح و اصل چابکی در قالب‌های سربازی وظیفه با شکل سنتی و قدیمی آن در تقابل است. پس از ۵ سال از پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها، عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس از طرح جدید مجلس برای تغییر شیوه اجرای خدمت وظیفه عمومی خبر داد و بار دیگر این آرزو را برای بسیاری جوانان پررنگ کرد: آیا اجباری، اختیاری می‌شود؟ ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی خبر تازه درباره این طرح را اعلام کرد.
جزییات طرح سربازی اختیاری در مجلس
«مجلس شورای اسلامی برای ساماندهی وضعیت سربازی طرح جدیدی پیشنهاد کرده است که بر اساس آن خدمت سربازی به صورت داوطلب بسیجی اجرا شود که مشابه این طرح هم‌اکنون توسط سپاه در مرزهای کشور در حال اجراست.»
او با تعریف شیوه‌های مختلف خدمت نظام وظیفه در کشورهای مختلف از جمله خدمت نظام وظیفه حرفه‌ای، خدمت نظام وظیفه داوطلب، خدمت نظام وظیفه اجباری و خدمت نظام وظیفه مدنی، ادامه داد:« تنها در ۲۸ کشور دنیا خدمت نظام وظیفه اجباری اجرا می‌شود و در این بین معدود کشورهایی هستند که خدمت اجباری آنها بیش از یک سال است که این شیوه اجرای خدمت سربازی مشکلات عدیده‌ای را به همراه دارد.
برای مثال امروز بیشترین پرونده در سازمان قضائی نیروهای مسلح مربوط به فرار از خدمت سربازی است.» به گفته او مجلس برای حل این مشکلات و اجرای بهتر خدمت نظام وظیفه، طرحی را پیشنهاد کرده‌است که بر مبنای آن خدمت سربازی به صورت «داوطلب بسیجی» اجرا شود که مشابه این طرح هم‌اکنون از سوی سپاه در مرزهای کشور در حال اجراست. در این طرح سپاه در استان‌های سیستان و بلوچستان و برخی استان‌های غربی از مردم بومی منطقه به عنوان نیروی داوطلب بسیجی برای تامین امنیت مرزها استفاده می‌کند.
بر اساس این طرح، سربازان بر اساس قوانین وزارت کار حقوق دریافت خواهند کرد و می‌توانند محل خدمتشان را انتخاب کنند. منابع درآمدی حقوق این افراد از کسانی که قصد دارند به خارج از کشور بروند یا کاندیدای انتخابات یا کارمند شوند تامین می‌شود. این سه گروه باید ٣ برابر حقوق افرادی که به سربازی می‌روند پول پرداخت کنند. یحیی کمالی‌پور، نایب رئیس کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس هم با اشاره به اینکه هدف این طرح تبدیل سربازی به حرفه‌آموزی است گفته بود سرباز طی دو سال خدمت می‌کند و غالبا کار او نگهبانی و مسائل رزمی است، اما در طرح جدید به دنبال آن هستیم که در کنار این مسائل رزمی آموزش حرفه و حرفه‌آموزی دنبال شود. هدف از این موضوع این است که پس از اتمام خدمت سربازی فرد بتواند حرفه خود را در جامعه دنبال کند، یعنی باید به گونه‌ای باشد که دوران سربازی برای او ماندگار باشد.
دلایل مخالفت ستاد کل نیروهای مسلح با سربازی اختیاری
با این حال، سردار مسعود مطهر، معاون حقوقی و مجلس ستاد کل نیروهای مسلح کشورمان درباره طرحی که اخیرا از سوی یکی از نماینده های مجلس با عنوان «داوطلب بسیجی» مطرح شده است در گفتگو با یکی از خبرگزاری ها اعلام کرد که طرحی که از سوی جناب آقای ابوالفضل ابوترابی با عنوان طرح اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی در کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی مطرح شد که پس از بررسی های مختلف این طرح با مخالفت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، اعضای کمیسیون امنیت ملی و همچنین ستادکل نیروهای مسلح رد شد.
در هیچ بخشی از مواد این طرح عنوان داوطلب بسیجی یا سربازی داوطلبانه نیامده است و من نمیدانم چطور در رسانه ها طرح اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی با این عنوان مطرح شده است و چرا جناب آقای ابوترابی از این عنوان برایش استفاده کرده‌اند.
این طرح دارای مغایرت های فراوان در تمام مواد با قانون اساسی است و به عبارتی طرح خامی است که قابلیت اجرا ندارد، اما طوری آن را مطرح کرده اند که گویا قانون سربازی، اختیاری شده و تنها ستادکل با آن مخالفت کرده است.
به عنوان مثال در یکی از مواد این قانون اینطور آمده که هرفردی که نمی خواهد به سربازی برود، باید معادل سه برابر هزینه یک سرباز در طول خدمت را یکجا یا قسطی پرداخت کرده و این هزینه برای خود سربازان در حال خدمت صرف شود، خب این اقدام مصداق بارز فروش سربازی و برخلاف قانون اساسی و منافع کشور است و برفرض اگر اجرا می شد، آنوقت افراد دارای تمکن مالی از سربازی معاف شده و افراد ضعیف تر جامعه باید به سربازی بروند که این مغایر با عدالت اجتماعی است.
یکی دیگر از موارد مطرح شده در این طرح آن است ۹۰ درصد حقوق کارکنان، به سربازان داده شود در حالیکه هم اکنون امکان اجرای چنین امری با توجه به مشکلات بودجه‌ای و اعتباری وجود ندارد و اتفاقا قانون آن وجود دارد.
قرار است طرح دوباره مورد بررسی قرار گرفته و به کارگروه کمیسیون امنیت ملی مجلس برود تا بازهم مورد بررسی قرار بگیرد. هنوز جزییاتی از بررسی نهایی کمیسیون امنیت ملی درباره طرح جنجالی سربازی اختیاری منتشر نشده است. توجه داشته باشید که افرادی که کارت معافیت سربازی، مشمول بیمه پردازی اختیاری نمی شوند.
یعنی چی بین ۲ تا ۵
اتفاقا با این طرح مجلس انقلابی موافقم. توی غرب و مخصوصا آمریکا سربازی حداقل ۱۰ ساله