کمبود آهن گرچه در ابتدا مشکلات جزئی ای به وجود می آورد اما می تواند تبدیل به مشکل بزرگتری یعنی کم خونی شود. ما در زندگی روزمره ی خود به دلایل مختلفی ممکن است آهن بدن مان را از دست بدهیم، بنابراین آگاهی از نحوه ی پیشگیری از این مشکل و درمان آن اهمیت زیادی دارد.
کمبود آهن زمانی رخ می دهد که بدن به اندازه ی کافی آهن معدنی نداشته باشد. کار این ماده تولید هموگلوبین است یعنی پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون که این سلول ها را قادر می سازد اکسیژن را به سرتاسر بدن برسانند. نبود هموگلوبین باعث می شود ماهیچه ها و بافت های بدن عملکرد درستی نداشته باشند و در نهایت منجر به کم خونی می شود.
در ادامه می خواهیم ببینیم نشانه های کمبود آهن در بدن چه هستند.
۱- خستگی غیر عادی
خستگی یکی از شایع ترین نشانه های کمبود آهن است. چون بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین در گلبول های قرمز خون ندارد، در حالی که هموگلوبین این سلول ها را قادر می سازد به ریه ها و دیگر نقاط بدن اکسیژن برسانند. وقتی بدن کمبود هموگلوبین داشته باشد، اکسیژن کمتری به ماهیچه ها و بافت ها می رسد که نتیجه ی آن احساس خستگی است. خستگی در زندگی روزمره ی ما امری طبیعی است، بنابراین ممکن است گاهی تشخیص خستگی طبیعی از خستگی ناشی از کمبود آهن دشوار باشد.
با این حال افرادی که دچار کمبود آهن هستند نشانه های دیگری هم دارند:
خستگی
پایین بودن انرژی
دشواری در تمرکز
بازدهی کم
۲- رنگ پریدگی چهره
چیزی که به پوست ما رنگی صورتی می دهد، هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون است. وقتی بدن کمبود آهن داشته باشد و نتواند هموگلوبین کافی برای گلبول های قرمز خون تولید کند، چهره ی ما رنگ پریده می شود. فرقی نمی کند رنگ اصلی پوست تان چه باشد، اگر قرمزی درون لب ها، لثه، ناخن های دست و پلک پایین کمتر از معمول باشد، احتمالا علت آن کمبود آهن است.
۳- تنگی نفس / احساس درد در قفسه ی سینه
تنگی نفس یا احساس درد در قفسه ی سینه، به ویژه حین فعالیت بدنی، از دیگر نشانه های کمبود آهن است. به دلیل کمبود هموگلوبین در گلبول های قرمز خون، اکسیژن کمتری در بدن توزیع می شود و بدن سعی می کند از این طریق کمبود اکسیژن را جبران کند و اکسیژن بیشتری برای اندام ها تولید کند تا بتوانند عملکرد درستی داشته باشند. در نتیجه دچار تنگی نفس می شوید.
۴- سرگیجه و سردرد
کمبود آهن می تواند باعث سردرد یا میگرن شود. چون به مغز اکسیژن کافی نمی رسد در نتیجه عروق خونی متورم می شوند و فشار ناشی از این مسأله منجر به سردرد یا میگرن می شود.
علاوه بر این، کسانی که دچار کمبود آهن هستند ممکن است دچار سرگیجه و احساس گیجی ای شوند که پیش از بیهوش شدن به وجود می آید. وقتی سطح هموگلوبین بدن افت کند یا دائما پایین باشد، بدن از رسیدن اکسیژن مأیوس می شود و این نشانه های فیزیکی را بروز می دهد. علت سرگیجه، یا کمبود اکسیژن در مغز است و یا پایین بودن فشار خون که در نتیجه ی ضعف در اکسیژن رسانی به قلب و عروق خونی به وجود می آید.
۵- تپش قلب
نامنظم بودن ضربان قلب که به تپش قلب هم مشهور است، می تواند یکی دیگر از نشانه های کمبود آهن باشد. علت این مسأله پایین بودن سطح هموگلوبین است، چون قلب مجبور می شود برای رساندن اکسیژن به نقاط مختلف بدن بیشتر تلاش کند. این مسأله منجر به نامنظم شدن غیر طبیعی ضربان قلب می شود و یا احساس می کنید قلب تان به طور نامنظمی سریع می زند. در موارد شدید، این کمبود می تواند منجر به نارسایی قلبی شود. اما این نشانه ها معمولاً دیرتر بروز می کنند و افرادی که دچار کمبود آهن هستند قبل از تپش قلب، علائم دیگری را تجربه می کنند.
۶- صدمه دیدن پوست و مو
بدن پوست و مو را جزء اندام های حیاتی نمی داند. به همین دلیل وقتی بدن دچار کمبود اکسیژن می شود، بخش هایی مثل اندام ها و بافت ها را در اولویت اکسیژن رسانی قرار می دهد که وظایف مهمی دارند. با کمبود آهن، پوست و مو خشک و شکننده می شوند. علت این مسأله کمبود پروتئینی به نام فریتین است چون این ماده برای پروسه ی ذخیره و رساندن تدریجی آهن به تمام نقاط بدن ضروری است. وقتی ذخایر آهن در بدن کم باشد، ریزش مو، به ویژه در زنان یائسه بیشتر می شود.
۷- متورم / دردناک شدن زبان و دهان
با یک نگاه به داخل دهان خود می توانیم سرنخ های زیادی از وضعیت سلامتی مان به دست آوریم. یکی از همین موارد، کمبود آهن است. برای مثال، اگر زبان متورم و ملتهب یا تغییر رنگ داده باشد، این مسأله یکی از علائم کمبود آهن است. ما در بدن خود، پروتئینی به نام میوگلوبین داریم که آهن و اکسیژن را در بافت ماهیچه ای زبان ذخیره می کند. پایین بودن سطح میوگلوبین می تواند باعث دردناک، متورم و صاف شدن زبان شود. همچنین کمبود آهن می تواند منجر به خشک شدن دهان و ایجاد شکاف های قرمز رنگ و دردناک در گوشه های دهان شود.
۸- شکنندگی ناخن ها
این نشانه چندان شایع نیست و در مراحل پیشرفته تر کم خونی رخ می دهد. به این بیماری ناخن قاشقی یا کویلونیشیا گفته می شود. ناخن قاشقی نوعی بیماری ناخن است که در اثر آن ناخن ها به شکلی غیر طبیعی نازک می شوند و قوس خود را از دست می دهند، تخت و یا حتی تو رفته می شوند. در مراحل اولیه، ممکن است ناخن ها شکننده شوند یا به راحتی بشکنند. این بیماری از میانه ی ناخن شروع شده و از آنجا ناخن فرو رفته و لبه های آن مثل یک قاشق گرد می شود.
۹- بی قراری پاها
کمبود آهن در خون می تواند منجر به افت دوپامین شود؛ ماده ای شیمیایی در مغز که برای آنکه بتوانیم حرکت کنیم ضروری است و می تواند باعث به وجود آمدن سندروم پاهای بی قرار شود. دوپامین مانند یک پیامرسان میان مغز و سیستم عصبی بدن عمل می کند تا به مغز کمک کند حرکت بدن را تنظیم و هماهنگ کند.
اگر سلول های عصبی صدمه ببینند، میزان دوپامین در مغز کاهش پیدا می کند که نتیجه ی آن گرفتگی های عضلانی و حرکات غیر ارادی بدن است. در پایان روز سطح دوپامین به طور طبیعی افت می کند و احتمالا به همین دلیل است که در اغلب مواقع نشانه های سندروم پای بی قرار، ابتدای شب و در طول آن شدت می گیرد.
۱۰- شکم درد و ادرار خونی
بیماری همولیز درون عروقی در نتیجه ی کمبود آهن به وجود می آید و در اثر آن گلبول های قرمز درون جریان خون تجزیه می شوند و آهنی که از آن ها خارج شده، از طریق ادرار دفع می شود. این بیماری گاهی در کسانی به وجود می آید که ورزش های سنگین به ویژه دو انجام می دهند و می تواند به عروق خونی کوچک پا صدمه بزند. به این حالت مارچ هماچوری گفته می شود.
نشانه های ثانویه ی کمبود آهن
این نشانه ها چندان شایع نیستند و می توانند ناشی از بیماری های دیگری هم باشند:
هوس های غیر معمول: بیماری ای به نام هرزه خواری وجود دارد که در اثر آن فرد مبتلا میل عجیبی به خوردن چیزهایی دارد که ارزش غذایی ندارند. این موارد می تواند مواد غیر مضری مثل یخ باشد، با این حال، بعضی افراد هم به مواد مضری مثل رنگ خشک شده، گرد و غبار یا انواع فلزات تمایل پیدا می کنند. این بیماری معمولا موقتی است و عمدتا در کودکان و زنان باردار رخ می دهد.
اضطراب: اضطراب دیگر نشانه ای است که می تواند در اثر کمبود آهن به وجود بیاید اما این مشکل فقط در افرادی به وجود می آید که کم خونی مزمن دارند. افرادی که دچار کمبود آهن هستند نرخ بروز بیماری های روانی (به ویژه اختلال کم توجهی بیش فعالی) و اختلالات مربوط به رشد در آن ها بیشتر است. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد کمبود آهن باعث بروز این مشکلات می شود و نقش آن فراتر از یک ارتباط محتمل با چنین بیماری هایی است.
سردی دست و پا: کسانی که از کم خونی رنج می برند، کوچک ترین تغییر دمایی، جلوی گردش خون در دست و پای آن ها را می گیرد. در نتیجه، دست ها و پاها دائما سرد هستند. در بدن اکسیژن کافی وجود ندارد تا به اندام های اصلی برسد و دست ها و پاها بدون اکسیژن کافی باقی می مانند، در نتیجه سرد می شوند.
عفونت های مکرر: کمبود آهن نه تنها می تواند کار مقاومت در برابر عفونت را برای بدن دشوارتر کند، بلکه می تواند مقابله با عفونت را در صورت وقوع سخت تر کند. کم خونی در نقص ایمنی ذاتی (طبیعی) و ایمنی سلولی تأثیر دارد.
اگر تصور می کنید نشانه های کمبود آهن را دارید، به پزشک مراجعه کنید تا میزان آهن خون تان را با آزمایش تعیین کند. به خاطر داشته باشید که قبل از مصرف هر گونه مکملی باید با پزشک مشورت کنید.
بدون نظر