از آزار جنسی علیه زنان چه می‌دانید؟

آقای محترم شوخی‌های تو اصلا جالب نیست!

وقتی صحبت از آزار جنسی علیه زنان به میان می‌آید شاید اولین چیزی که به فکر شنونده برسد، تجاوز یا حمله جنسی باشد. اما آزارهای جنسی محدوده گسترده‌تری را شامل می‌شوند و یکی از بارزترین و مرسوم‌ترین انواع آن، آزار جنسی کلامی است.

بسیاری از زنان در سراسر دنیا این مشکل را تجربه کرده‌اند که مردان به خودشان اجازه داده‌اند با آنها شوخی‌هایی با مضامین جنسی داشته باشند.

آزار جنسی اشکال مختلفی دارد و از اعمال فشار برای رفتار یا رابطه جنسی گرفته تا فرستادن پیام با ماهیت جنسی، اصرار برای ملاقات یا شوخی‌ با مضامین جنسی را شامل می‌شود.

برای درک بهتر آزار جنسی باید «نخواسته» بودن این آزار را در پس ذهن خود داشته باشید. یعنی در وهله اول باید بدانید که بدون شک یک زن هرگز «نمی‌خواهد» مورد آزار جنسی (از هر نوعی) قرار بگیرد. این دقیقا برعکس تصور بیشتر مردان، بخصوص در جامعه ایرانی است که تصور می‌کنند این خود زنان هستند که زمینه لازم برای این شوخی‌های زننده یا آزارهای غیراخلاقی را مهیا می‌کنند.

توجیه این آزارنده‌ها هم این است که مثلا زن پوشش مناسبی ندارد و با استناد بر ظاهر، به خود اجازه می‌دهند هر نوع رفتار زشتی که می‌خواهند را داشته باشند.

از شایع‌ترین آزارهای جنسی علیه زنان در محل کار یا دیگر محیط‌های اجتماعی تجاوز به حریم خصوصی زنان است. از کنکاش در مورد جنس رابطه‌ عاطفی فرد، پرسش در مورد زندگی شخصی و جنسی، اظهار نظر در مورد ظاهر، لباس و زیبایی، توصیف و تمجید نامربوط از قربانی گرفته تا ارسال پیامک، تصویر، ویدئو یا متن‌هایی که حاوی مسایل جنسی هستند.

بیشتر بخوانید: آیا جنسیت‌زدگی و ضدیت با زنان یک بیماری اجتماعی است؟ 

این مساله را باید به خاطر داشت که عمل جنسی باید با رضایت و مطابق میل طرف مقابل باشد، اگر چنین نباشد مصداق آزار جنسی و «رفتار نخواسته» است.

کلمه «نخواسته» در اینجا بسیار مهم است؛ این کلمه به معنی ناخواسته و غیر عمدی نیست، بلکه رفتار نخواسته یعنی رفتاری که بدون رضایت و توافق طرف مقابل انجام شود؛ نگاه با معنای جنسی، متلک یا اظهارنظر یا شوخی با ماهیت جنسی، درخواست انجام عملی با ماهیت جنسی یا تماس جسمی با ماهیت جنسی آزار جنسی محسوب می‌شود.

آزار جنسی می‌تواند در شرایط مختلفی اتفاق بیفتد. اغلب، و نه همیشه، آزار دهنده در موضعی از قدرت نسبت به قربانی (به علت اختلاف سنی، موقعیت اجتماعی، سیاسی، آموزشی، یا کاری) قرار دارد.

آزار دهنده می‌تواند هرکسی، مثل همکار، والدین یا قیم قانونی، خویشاوند، معلم یا استاد، دانش آموز یا دانشجو، دوست یا فردی غریبه باشد.

آزار و خشونت جنسی یکی از ویرانگرترین تجربه‌های زندگی است، قربانیان سال‌های بسیار و شاید تمام عمر از عوارض آن در رنج خواهند بود و به انواع بیماری‌های روحی مثل اضطراب، افسردگی، ضربه روحی پس از اتفاق بسیار وحشتناک (PTSD)، بزهکاری، خودکشی و خودآزاری مبتلا شوند.

عوارض نامطلوب بر آزار دیده معمولا به صورت تنش و دوری از اجتماع، ایجاد مشکل در غذا خوردن و خوابیدن، اختلال در سلامتی کلی و غیره خود را نشان می‌دهند.

زنان معمولا به دلیل ترس از دریافت برچسب‌های ناروا، از دست دادن شغل، بی‌آبرویی و انزوا در مقابل این جرایم سکوت می‌کنند و در بهترین حالت سعی می‌کنند محیط کار خود را عوض کنند و در بدترین وجه ممکن است تسلیم خواسته‌های مجرمان شوند.

یکی از مشکلات در فهمیدن رخداد آزار جنسی، این است که شامل محدوده وسیعی از رفتارها می‌شود و در بسیاری از مواقع (نه همه آنها) برای آزاردیده سخت است که در درجهٔ اول برای خود و سپس برای سایرین تجربه‌ای را که داشته‌است دقیقا تشریح کند. این مسئله می‌تواند به خاطر مشکل بودن طبقه‌بندی آن موقعیت یا در اثر تجربه تنش یا تمسخر از سوی دیگران در فرد آزاردیده باشد. به علاوه اینکه رفتار و محرک‌ها در آزار جنسی در موارد گوناگون با هم تفاوت دارد.

مساله قابل توجه دیگر این است که آزاردهنده ممکن است کامل از اینکه رفتار او زننده است یا ممکن است شامل آزار جنسی باشد بی‌اطلاع باشد یا اینکه از غیرقانونی بودن اقدامات خود بی‌خبر باشد.

عکس

در زمینه آزار جنسی کلامی در ایران تحقیقات جامع و ملی وجود ندارد، اما شواهد زیادی از گستردگی این آزار حکایت می‌کنند.

مساله ناراحت‌کننده اینجاست که در کشور ما اغلب قربانی را تبدیل به مقصر می‌کنند.

بر اساس برخی تحقیقات محدودی که در ایران درباره آزار جنسی در محل کار انجام شده، برخی یافته‌ها شامل موارد زیر است:

• آزارهای جنسی کلامی و غیر کلامی رایج‌تر از آزارهای جنسی جسمی (حمله جنسی) و تجاوز است.
• مردانی که در محل کار آزاردهنده جنسی هستند معمولا متأهل و به نحو محسوسی مسن‌تر از قربانیان خود هستند و موقعیت اجتماعی یا مالی یا کاری بالاتری دارند.
• هر چه زنان جوان‌تر باشند بیشتر قربانی آزار جنسی می‌شوند و با افزایش سن، احتمال آزار جنسی زنان در محل کار کمتر می‌شود. زنان قربانی بیشتر مطلقه یا مجرد هستند چون زنان متاهل حمایت همسر خود را دارند.
• زنان کارگر بخصوص آنها که در کارگاه‌های کوچک زیر ده نفر کار می‌کنند بیشتر در معرض آزار جنسی هستند.

یکی از موارد متداول آزار جنسی، آزار خیابانی (متلک انداختن به بانوان در محیط‌های عمومی، ایجاد مزاحمت‌های لفظی و غیره) است. در ایران قانون صریحی در این باره وجود ندارد و به همین خاطر، بسیاری از مردان به راحتی در ملأ عام و بدون ترس از عقوبت آن چنین عمل زشتی را انجام می‌دهند. این در حالیست که چنین کاری در بسیاری کشورهای دیگر عواقب سنگینی برای آزار دهنده به همراه دارد.

با همه این تفاسیر، در جوامع می‌توان با برنامه‌های آموزشی در دوران تحصیل و محیط‌های کاری از وقوع آزار جنسی جلوگیری کرد. مطالعات نشان داده که این برنامه‌ها منجر به تغییر رفتار دائمی در مردان شده‌است.

با همه این تفاسیر باید گفت که هر فردی در هر سنی، با هر گرایش جنسی و با هر جنسیتی ممکن است قربانی آزار جنسی شود. اما بیشتر قربانیان آزار جنسی را زنان و کودکان تشکیل داده‌اند و اکثریت قریب به اتفاق آزاردهندگان جنسی هم مرد هستند.

با این حال، مردان هم ممکن است قربانی آزار جنسی باشند، چه در کودکی چه در بزرگسالی.

بیشتر بخوانید: ۵ باور نادرستی که درباره افسردگی در میان مردم رواج دارد

بیشتر بخوانید: خودکشی می‌کنم تا به من توجه کنی؛ گزارشی از بیمارستان لقمان حکیم تهران

بیشتر بخوانید: از افسردگی تا بدبینی؛ افکار منفی دقیقا چه تأثیری بر بدن دارند؟