مشکلات رایج باروری در زنان و مردان؛ آیا سن در بچه‌دار شدن یا نشدن تاثیر دارد؟

شاید شما هم در اطراف خود زوج‌هایی را داشته باشید که مدت زیادی از ازدواجشان گذشته اما با مشکل بچه‌دار شدن مواجه هستند. این افراد ممکن است با یکی از مشکلات باروری مواجه باشند و برای این منظور لازم است تست ها و آزمایش های لازم را انجام دهند.

در این مطلب به طور خاص می‌خواهیم به مشکلات رایج باروری در زنان و مردان بپردازیم و با زوج‌هایی که خودشان به عمد از بارداری جلوگیری می‌کنند کاری نداریم.

باید بدانید بر اساس آمار جهانی، حدود ۳۰ درصد مشکلات باروری به زنان و  ۳۰ درصد به مردان مربوط است و باقی آن نیز مسایل دیگر را در بر می‌گیرد.

اما پیش از اینکه از شما دعوت کنیم تا در ادامه مطلب با رایج ترین دلایل عدم باروری زنان و مردان بیشتر آشنا بشوید، باید بدانید که قدرت باروری در زنان و مردان در طول زمان تغییر می‌کند.

دکتر «اریک فورمن»، کارشناس ارشد و مدیر آزمایشگاه و مرکز باروری دانشگاه کلمبیا در این رابطه گفته: میزان باروری زنان و مردان با افزایش سن آنها دستخوش تغییرات منفی می شود.

به گفته این پزشک، اوج دوران باروری و زایندگی در زنان در دهه ۲۰ زندگی آنها ظاهر می شود. البته تخمین زده می‌شود این دوره از نوجوانی آغاز شده و تا اواخر دهه ۲۰ زندگی ادامه می‌یابد.

فاکتورهایی همانند وزن و سبک زندگی نیز در باروری موثر هستند. افرادی که به مصرف مواد مضری همانند الکل و سیگار اعتیاد دارند بیشتر از بقیه به مشکلات ناباروری مبتلا می‌شوند. سن هم در افزایش این مشکل نقش مهمی ایفا می‌کند. بر اساس آمار رسمی، ۱۳ درصد از ناباروی زنان به سیگار کشیدن مربوط است. 

دکتر فورمن همچنین گفته، قدرت تخمک‌گذاری در زنان پس از ۳۰ سالگی کاهش می‌یابد. زنانی که در دهه ۳۰ زندگی خود هستند ۲۰ درصد شانس بارداری در هر دوره پریود را دارند. این کاهش تخمک‌گذاری پس از ۳۵ سالگی مشهودتر است.

این در حالیست که شانس بارور شدن تخمک‌ها در زنانی که در دهه ۴۰ زندگی خود هستند فقط ۵ درصد خواهد بود. یعنی کمتر از ۵ نفر از هر ۱۰۰ نفر ممکن است باروری موفقی در هر ماه داشته باشند. بیشتر زنان بالای ۴۰ سال بارداری موفقی ندارند.

با افزایش سن نه تنها تعداد تخمک‌ها کم می‌شود بلکه کیفیت آنها هم کاهش می‌یابد.

با این مقدمه از شما دعوت می‌کنیم تا با فهرستی از رایج‌ترین مشکلات باروری در زنان و مردان آشنا شوید. همراهمان باشید.

 مشکلات باروری شایع در میان زنان

۱- تخمک ضعیف

تعداد و کیفیت تخمک هایی که تولید می شوند با بالا رفتن سن کم می شوند و ممکن است منجر به عدم بارداری شود. این مشکل نشانه خاصی ندارد. اما می‌توان با روش IVF با استفاده از تخمک یا جنین اهداکننده آن را درمان کرد.

زنانی که از روش IVF با استفاده از تخمک یا جنین اهداکننده بهره می گیرند تا ۵۰ درصد شانس بارداری دارند.

۲- مشکل تخمک گذاری

مشکل تخمک گذاری به دلایل مختلف همچون مشکلات هورمونی به وجود می آید که مانع از تولید تخمک و رشد آن در تخمدان می شود. پریود نشدن یا داشتن دوره های نامنظم پریود و خون ریزی بسیار زیاد یا بسیار کم که طبیعی نیستند از نشانه‌های این مشکل باروری است. البته با مصرف داروهای باروری و IVF می‌توان آن را درمان کرد.

حدود ۴۰ درصد زنان که کلومیفن سیترات برای تخمک گذاری مصرف می کنند، عموما پس  از یک دوره درمان (حدود سه تا شش ماه) باردار می شوند. هنگامی که داروهای باروری با تلقیح مصنوعی همراه می شود درصد بارداری حدود ۹ تا ۱۵ درصد است. پس از ART (کشت تخمک در بیرون از بدن) نیز تا ۳۵ درصد احتمال بارداری وجود دارد.

۳- ایندومتروز

ایندومتروز در واقع، در اثر به‌ وجود آمدن‌ نابجاى بافت‌هاى درون‌ رحمی در خارج از رحم و به‌ ویژه‌ در تخمدان‌هاى زن به وجود می آید. ‌بعضی از خانم ها هیچ نشانه ای بروز نمی دهند. اما برخی از آنها پریود یا مقاربت های دردناک، خونریزی شدید یا لکه های غیرمعمول و درد لگن خاصره دارند.

جراحی و برداشتن بافت درون زهدانی، داروهای باروری با تلقیح مصنوعی، جراحی و برداشتن بافت های غیرطبیعی یا باز کردن هر گونه گرفتگی در لوله رحم یا ART از روش های درمان این بیماری است.

تا ۴۰ درصد زنان پس از جراحی و مراقبت های پس از آن، باروری خود را به دست می آورند و باردار می شوند. مصرف داروهای باروری باعث افزایش تولید تخمک می شود و با تلقیح مصنوعی بین ۹ تا ۱۵ درصد موفقیت در پی دارد. پس از ART (کشت تخمک در بیرون از بدن) نیز تا ۳۵ درصد احتمال بارداری وجود دارد.

۴- سندروم تخمدان کیست‌دار

سندروم تخمدان کیست‌دار (PCOS)، شرایطی است که غده های کوچک در تخمدان هستند به اندازه کافی رشد نمی کنند تا به اصطلاح برسند و تخمک تولید کنند. این امر در نتیجه مشکلات هورمونی  و مدل های تخمک گذاری غیر قابل پیش بینی به وجود می آید. پریود نامنظم، رشد غیرمعمول موها، اکنه و اضافه وزن زیاد از نشانه ها یاین بیماری هستند.

روش صحیح زندگی (از نظر رژیم و ورزش)، داروهای باروری و IVF از روش های درمانی است. داروی دیابت که «متفورمین» نامیده می شود نیز می تواند در برخی خانم ها منجر به تخمک گذاری منظم شود. بسیاری از افرادی که اضافه وزن دارند با کم کردن ۵ تا ۱۰ درص از وزن خود دوباره تخمک گذاری منظم پیدا می کنند. ۴۰ درصد زنانی که دارو مصرف می کنند نیز احتمال بارداری دارند.

۵- مشکلات لوله رحم

گرفتگی یا آسیب دیدن لوله فالوپ می تواند از ورود اسپرم به داخل تخمدان جلوگیری کند. دلیل به وجود آمدن آن نیز می تواند ورم یا عفونت های مقاربتی (همچون کلامیدیا) یا جراحی های ناباروری باشد. این بیماری نشانه خاصی ندارد. برای درمان آن هم از روش جراحی برای باز کردن لوله رحم، IVF در صورتی که جراحی موفق نبود یا لوله خیلی آسیب دیده باشد و ترمیم نشود، استفاده می‌شود.

احتمال بارداری بسیار متغیر است: بین ۵ تا ۶۰ درصد. درصد موفقیت به مکان رشد و ایجاد گرفتگی در لوله رحم یا میزان آسیب دیدگی بافت ها بستگی دارد. زوج هایی که IVF را امتحان می کنند، بین ۱۰ تا ۴۰ درصد شانس بارداری دارند. البته این مساله هم به سن خانم بستگی دارد.

مشکلات رایج باروری در مردان

برای اینکه با رایج ترین دلایل عدم باروری مردها آشنا بشوید بهتر است ادامه مطلب را مطالعه کنید.

۱- سبک زندگی

همیشه انتخاب های سالم باعث می شوند تا باروری سالمی هم داشته باشید. اما اگر کارهای زیر را انجام می دهید ممکن است در معرض ناباروری قرار داشته باشید:

• سیگار کشیدن
• نوشیدن مشروبات الکلی
• استفاده از مواد مخدر
• مصرف داروهای بدنسازی (استروئید)
• مصرف داروهای حاوی تستوسترون
• تحت درمان سرطان بودن
• تغذیه ضعیف داشتن
• اضافه یا کمبود وزن داشتن
• در معرض مواد سمی همچون آفت‌کش یا سرب قرار داشتن

اگر در معرض هر کدام از این مواد قرار داشتید حتما باید با پزشک در این رابطه صحبت کنید.

۲- انسداد

تعداد کمی از مردها در مجرای انزال خود دچار گرفتگی و انسداد هستند که مانع از ورود اسپرم به داخل مایع منی می شود. اگر اپیدیدیم یا لوله برنده منی مسدود یا آسیب دیده باشد، احتمال دارد که اسپرم نتواند خود را به تخمک زن برساند. مسایلی همچون عفونت، زخم، مشکل ارثی یا وازکتومی می توانند دلیل این انسداد باشند. عمل جراحی برای باز کردن گرفتگی یا برداشتن وازکتومی از روش های درمانی این مشکل است. جراحی برای برداشتن اسپرم به منظور کاشت آمایشگاهی اسپرم در تخمک (IVF) نیز راه دیگری برای رفع آن بشمار می رود.

۳- واریکوسل

واریکوسل در واقع رگ بزرگ شده و باد کرده شبیه واریس در پا است که در کیسه بیضه مردان به وجود می آید. واریکوسل روی تولید اسپرم تاثیر منفی دارد. بعضی از مردها درد بیضه دارند و برخی دیگر شاید هیچ نشانه ای نداشته باشند. برای تشخیص آن به آزمایش های اولتراسوند یا تست فیزیکی نیاز است. عمل جراحی برای ترمیم واریکوسل، تلقیح مصنوعی یا کاشت آزمایشگاهی اسپرم در تخمک از روش های درمانی واریکوسل است.

۴- اسپرم غیرطبیعی

اگر تعداد اسپرم ها کم باشد یا اصلا مرد اسپرم نداشته باشد، حرکت اسپرم ضعیف یا کند باشد یا شکل و اندازه اسپرم نامعمول باشد، شاید نتوان اسپرم مرد را به صورت آزمایشگاهی هم در تخمک زن کاشت. داروهای باروری، تلقیح مصنوعی یا اسپرم اهداکننده (یا اسپرم خود شما اگر تعداد، اندازه و حرکت آنها خیلی هم غیرطبیعی نیست) یا تزریق اسپرم اینتراسیتوپلاسم (ICSI) از روش های درمان این مشکل بشمار می روند.

۵- آنتی بادی ضداسپرم

بدن مرد می تواند نوعی آنتی بادی تولید و ترشح کند که اسپرم ها را از بین می برد. این اتفاق بیشتر پس از وازکتومی، گره بیضه (که بیضه داخل کیسه بیضه پیچانده می شود)، عفونت یا شوک عاطفی رخ می دهد. تلقیح مصنوعی، فناوری های کمک باروری (ART) یا تزریق اسپرم اینتراسیتوپلاسم (ICSI) از روش هایدرمان است. داروهای استروئید همچون «پرد نیزون» اصولا برای از بین بردن آنتی بادی ضد اسپرم استفاده می شوند اما بسیاری از پزشکان آن را تجویز نمی کنند زیرا عوارض جانبی این دارو بسیار زیاد است و برای مدت طولانی در بدن می ماند.