آیا می‌دانستید اختاپوس ها می‌توانند پازل حل کنند؟

با یکی از عجیب‌ترین و باهوش‌ترین موجودات زنده دنیا آشنا شوید

اختاپوس‌ها خون آبی و سه قلب دارند و همیشه به عنوان ترسناک‌ترین موجود دریایی در کارتون‌ها و داستان‌های علمی-تخیلی نقش ایفا می‌کنند. همین مسایل باعث شده تا واقعیت‌های بسیار جالب و حیرت‌آوری از هشت پا را برایتان انتخاب کنیم تا متوجه شوید که دنیا تا چه اندازه می‌تواند جذاب و دیدنی باشد.

اختاپوس شگفت‌آورترین نرم‌تنی است که بشر می‌تواند با آن روبه‌رو شود. برای درک این مساله فقط کافیست حقایقی که در این مطلب سه قسمتی نوشته‌ایم را بخوانید.

۴- بازوهای آنها اصلا به این دنیا تعلق ندارد!

در وهله اول باید بدانید که اختاپوس شاخک ندارد. این اندام‌های باریک و بلند که در بیشتر انیمیشن‌ها و فیلم‌های علمی-تخیلی در شخصیت‌های ترسناک و منفی هم شاهد آنها هستیم، بازوهای هشت پا هستند.

ماهی مرکب و کیسه ماهی هر کدام دو شاخک بلند در کنار هشت پای خود دارند در حالی که اختاپوس فقط ۸ پا دارد و شاخک ندارد.

بازوهای اختاپوس دارای تعداد زیادی عضوهای مکنده‌ای است که در تمام طول بازو پراکنده‌اند. به طور متوسط هر هشت پا حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ مکنده روی بدنش دارد. قسمت جذاب ماجرا اینجاست که هر کدام از این مکنده‌ها مستقل از دیگری فعالیت می‌کنند و این قابلیت را هم دارند که به طور همزمان و گروهی یک فعالیت را به انجام برسانند.

این عضوهای کوچک توانایی چشیدن و بو کشیدن محیط پیرامون را برای جانور مهیا می‌کنند.

بازوهای عجیب و توانای اختاپوس هرگز به هم گره نمی‌خورند و مکنده‌های روی بازوها هم هرگز بدن خود جانور را نمی‌مکند. به این خاطر که بازوها مواد شیمیایی مخصوصی از خود ترشح می‌کنند که سیستم کلی بدن توان تشخیص آن را داشته باشد و از پیشامد چنین اشتباهاتی پیشگیری شود.

این قابلیت بسیار ویژه را نمی‌توان در دیگر موجودات زنده (به این شکل) مشاهده کرد. به همین خاطر دانشمندان برای اینکه متوجه چگونگی عملکرد این ترشحات بشوند، بازوهای هشت پا را قطع کردند و دوباره آن را به جانور تحویل دادند تا ببینند این سیستم شناسایی چگونه عمل می‌کند.

بازوهای قطع شده تا یک ساعت پس از قطع شدن نیز همچنان فعال بودند اما در طول این زمان از پذیرفتن و گرفتن بازوهای اختاپوس زنده یا بازوهای قطع شده همان جانور (خودشان) خودداری می‌کردند.

نتیجه این آزمایش نشان داد که اختاپوس هرگز بازوهای قطع شده خود را با بازوهای سالم و متصل به بدنش نمی‌گیرد اما گاهی مشاهده شده که با منقارش این عضو بریده شده را نگه می‌دارد. دانشمندان بر این باور هستند که این کار را برای لیس زدن زخم به منظور ترمیم آن انجام می‌دهد.

در بسیاری از مواقع اختاپوس عضو قطع شده‌ی هشت پای دیگری را می‌خورد اما به ندرت این کار را با اعضای قطع شدن بدن خودش انجام می‌دهد. این یعنی هشت پا قابلیت تشخیص بدن خودش را دارد حتی اگر از تنش جدا شده باشد.

اما وقتی دانشمندان پوست بازوی قطع شده را کنده و آن را در مقابل اختاپوس قرار دادند، دیگر توانایی تشخیص بدنش را نداشت و راحت آن را خورد.

نکته عجیب و جالب دیگری که در مورد بازوهای هشت پا می‌توان گفت این است که این جانور توانایی بازسازی و ترمیم اعضای قطع شده بدنش را دارد.

وقتی یک بازوی اختاپوس قطع می‌شود، جای جراحت در عرض یک روز مداوا شده و محل برش به طور کاملا بسته می‌شود. پس از ترمیم شدن جای زخم، سلول‌ها و عصب‌های موجود در محل بریدگی برآمدگی‌های کوچکی ایجاد می‌کنند که به تدریج رشد کرده و به یک بازوی کامل و بزرگتر تبدیل می‌شود. این روند چندین ماه به طول خواهد انجامید.

۳- مغز اختاپوس بی‌نظیر است

احتمالا شنیده‌اید که اختاپوس یکی از باهوش‌ترین موجودات روی کره خاکی است. این جانور توانایی باز کردن ظرف‌هایی که قفل کودک دارند را دارد، می‌تواند نمادها را تشخیص دهد، از مشاهدات خود چیزهایی می‌آموزد و از همه عجیب‌تر اینکه توانایی حل کردن پازل را هم دارد!

اختاپوس همچنین توانایی تشخیص انسان‌ها را دارد و می‌تواند آنها را از هم تفکیک کند و نشان دهد که از فردی خوشش می‌آید یا خیر.

این ادعا که گفته می‌شود اختاپوس ۹ مغز  مجزا دارد، درست نیست. دانشمندان و محققان ثابت کرده‌اند که مغز این جانور از سه بخش اصلی تشکیل شده است و بیش از ۵۰۰ میلیون نورون دارد. مغز مرکزی اختاپوس که در اطراف مری پیچیده شده است دارای ۵۰ میلیون نورون عصبی است.

قسمت دوم مغز اختاپوس حدود ۸۰ میلیون نورون عصبی دارد و در خوشه‌های پراکنده‌ای به نام ganglia (گانگلیون) جای گرفته است. ۸ عدد از این گنگلیاها در بازوها (هر کدام در یک بازو) قرار دارند و مسئول بررسی و مدیریت جزئیات حرکات پیچیده‌ی اختاپوس هستند.

نتیجه این امر این است که هر کدام از بازوهای اختاپوس می‌تواند فعالیت مستقل از دیگری داشته باشد و کارهای آنها هم با هم تداخل پیدا نکند.

البته باید بدانید که فرمان‌های اصلی حرکات اختاپوس را مغز مرکزی صادر می‌کند اما گانگلیون موجود در بازوها هم می‌تواند فعالیت‌های تکمیلی برای پایان بخشیدن به برخی از کارها را به عهده بگیرد (مستقل از مغز مرکزی).

به این معنی که هر کدام از بازوهای هشت پا مغز مخصوص به خود را دارند که می‌تواند دستورات لازم برای فعالیت‌هایش را صادر کند.

۲- اختاپوس می‌تواند در ژن‌های خودش تغییر ایجاد کند یعنی ژن‌هایش را دستکاری کند!

پابه‌سرها که شامل اختاپوس، ماهی مرکب و ماهی کیسه‌ای می‌شوند توانایی ویژه و بسیار عجیبی دارند؛ آنها می‌توانند ساختار ژنتیکی خودشان را از طریق پروسه‌ای به نام RNA ویرایش کنند!

کمتر از ۶۰ درصد از رونوشت‌های RNA در بسیاری از ماهی‌های مرکب و اختاپوس در روند اصلاح‌سازی نوشته شده‌اند.

حتما از این امر تعجب کرده‌اید. در زیر برایتان توضیح می‌دهیم که اختاپوس چگونه این کار را انجام می‌دهد:

بیشتر جانوران پابه‌سر در روش بازخوانی و رونویسی اطلاعات DNA با دیگر موجودات زنده دنیا متفاوت هستند. به این صورت که تقریبا در همه جانوران زنده (به غیر از پابه‌سرها)  آر اِن اِی که نقش واسط را دارد، پیام‌ها را در ژن‌ها منتقل می‌کند. اما اختاپوس، ماهی مرکب و کیسه ماهی RNA خودشان را ویرایش می‌کنند و به واسطه تغییر آن، پروتئین را می‌سازند.

یک کارشناس بیوفیزیک موسوم به «الی آینسبرگ» بر این باور است که این حجم از ویرایش RNA می‌تواند مسئول رفتارهای پیچیده و هوش بسیار بالای اختاپوس‌ها باشد. این توانایی ویرایش کدهای RNA به هشت پا کمک می‌کند تا واکنش‌های فیزیولوژیکی خود را به بهترین شکل با شرایط محیطی همانند تغییر دما تطبیق دهد.

گفته می‌شود این اولین گونه جانوری در جهان است که توانایی ویرایش ساختار ژنتیکی خود را دارد تا به واسطه آن بیشتری پروتئین‌های بدنش را تقویت کرده و با سرعت زیاد با محیط اطراف سازگار شود.

۱- پوست اختاپوس در میان دیگر جانداران جهان بی‌نظیر و شگفت‌آور است

اختاپوس خدای پنهان شدن و استتار است. اختاپوس تقلیدگر می‌تواند با مهارت بی‌نظیری تمامی بدن خود را به شکل و رنگ گیاهان یا دیگر موجودات زیر آب تغییر دهد. به این ترتیب از شکار شدن در امان می‌ماند.

تاکتیک دیگر اختاپوس برای استتار، جوهر آنهاست که با عنوان «نمود کاذب یا نمود دروغین» شناخته می‌شود: به این صورت که هنگام فرار از دست شکارچی، اختاپوس نوعی مرکب (جوهر) چسبناک از بدن خود به بیرون پرتاب می‌کند که شکلی شبیه به بازوهای در هم پیچیده خود جانور دارد. این جوهر سبب سردرگمی شکارچی می‌شود و او را فراری می‌دهد.

اختاپوس همانند آفتاب‌پرست می‌تواند تغییر رنگ دهد و شکل بدنش را نیز همانند محیط اطرافش تغییر می‌دهد که بسیار عجیب و جالب است.  این ویژگی خیره کننده اختاپوس از طریق چندین مکانیسم مختلف به طور همزمان صورت می‌گیرد و کمک می‌کند تا این جانور تقریبا ناپدید شود و از دید شکارچی‌ها مخفی بماند.

هزاران سلول رنگی به نام «رنگ یاخته» در زیر پوست بدن اختاپوس قرار دارد. هر کدام از رنگ یاخته‌ها حاوی کیسه‌های الاستیکی با رنگدانه هستند. آنها به ماهیچه‌های بدن اختاپوس وصل شده‌اند تا هر زمان که این جانور اراده کرد، هر کدام از کیسه‌ها را تحریک کند تا رنگ موردنظرش ساخته شود.

این پابه‌سر همچنین توانایی ساختار بافت بدنش را هم دارد و می‌تواند آن را همانند یک گیاه نرم و صاف یا همچون سنگ سخت نشان دهد. این روند نیز به واسطه پاپیلا انجام می‌گیرد.

با همه این تفاسیر نکته جالب در مورد اختاپوس این است که این جانور کوررنگی دارد. اما محققان ثابت کرده‌اند که این جانور روی پوستش سلول‌های بازتاب‌دهنده نور دارد که می‌تواند مستقیما رنگ محیط را به خود بگیرد بدون اینکه نیاز باشد آن را ببیند.

مولکول‌های حساس به نور ospin نام دارند و روی پوست اختاپوس جای گرفته‌اند. با اینکه هنوز دانشمندان هدف اصلی این مولکول‌ها را نمی‌دانند اما گفته می‌شود که به این جانور کمک می‌کنند تا محیط اطرافیش را از طریق پوستش ببیند.