آبشاری که از خود نمک می‌ریزد نفرین‌شده‌ بُزهاست!

در گذشته این‌طور بوده که وقتی مردم نمی‌توانستند دلیلی برای یک اثر طبیعی یا واقعه را پیدا کنند، افسانه‌ای برای آن می‌ساختند و این داستان‌های خیالی دهان‌به‌دهان می‌گشت و نسل‌به‌نسل منتقل می‌شد. همچون داستان گنبد نمکی جاشَک که از این قاعده مستثنی نیست. بر اساس افسانه‌های محلی‌ها، در گذشته بزهایی در این منطقه زندگی می‌کردند که شیر بسیار لذیذی داشتند و همین باعث می‌شد زنان وسوسه شده و بزها را بدوشند. اما هر زنی که این کار را می‌کرد به همراه همان بز سریعا به سنگ نمک تبدیل می‌شد. این وسوسه تمام نمی‌شد و هر بار افراد بیشتری سنگ می‌شدند و این سنگ‌های نمک در کنار هم جمع شده و در نهایت گنبد نمک جاشک را پدید آوردند.

این افسانه می‌گوید که گنبد نمکی جاشک که در گوشه‌ای از آن آبشار نمکی هم وجود دارد، حاصل یک نفرین بزرگ است. اما واقعیت این است که این پدیده‌ی طبیعی، بزرگترین گنبد نمکی خاورمیانه است و یکی از میراث‌های ارزشمند طبیعت ایران بشمار می‌رود.

گنبد نمکی جاشَک با قدمت ۶۰۰ میلیون ساله خود یکی از فعال‌ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران است و حدود ۳۶۰۰ هکتار وسعت دارد.

با گنبد نمکی جاشَک بیشتر آشنا شوید

جاشک نام روستایی کوچک در استان بوشهر در جنوب ایران است. در نزدیکی این روستا کوهی سفید رنگ خودنمایی می‌کند که نامش به عنوان اثر طبیعی ملیِ فسیلی در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت شده است. گنبد نمکی جاشَک ما بین شهرستان‌های دیر و خورموج و در فاصله ۱۴۴ کیلومتری از شهرستان بوشهر واقع شده است.

وقتی نزدیک کوه می‌شوید قندیل‌های سفید، قرمز و نارنجی که از زمین بیرون آمده‌اند و بسیار سفت و تیز هستند نگاهتان را به خود جلب می‌کند. راه رفتن روی این قندیل‌های نمکی صدایی همچون راه رفتن روی برف‌های چند روزمانده را دارد. گشت و گذار در همه جای گنبد نمکی به حدود ۴ تا ۶ ساعت زمان نیاز دارد. در دل این گنبد غارها، چاه‌ها و آبشارهایی وجود دارد که تا از نزدیک شاهدشان نباشید نمی‌توانید جذابیتشان را درک کنید.

نمک‌چال 

در سطح بیرونی گنبد نمکی جاشک، توده‌های نمکی در جهت شیب زمین شکل گرفته‌اند و به همین خاطر شکلی شبیه به یخچال‌های طبیعی ساخته‌اند. از این رو به آنها نمک‌چال یا یخچال نمکی هم لقب داده‌اند. اما برعکس یخچال طبیعی، نمک‌چال‌ها به جای سرما، گرما را در خود حفظ می‌کنند.

در دل چاله‌هایی که آب نمکین از آن عبور می‌کند اشکالی پدیدار شده که همچون الماس می‌درخشد و تماشایشان زیر نور خورشید هیجان خاصی به بیننده می‌دهد.

آبشاری که نمک می‌ریزد

از دیگر جذابیت‌های جاشک آبشار نمکی است. هیشه عادت داریم آبشار را با آب‌های روان و در میان جلبک‌های سبز ببینیم، اما در جاشک می‌توانید چیزی شبیه به خیال را از نزدیک شاهد باشید. آبشاری که از خود نمک می‌ریزد و در دیواره‌های آن هم توده‌های گل‌کلمی نمک خودنمایی می‌کنند که در نوع خود بی‌نظیر هستند. بلورهایی که در زیر آبشار از نمک تشکیل شده است نیز جذاب و دیدنی است.

غار خفاش‌ها، غار شاخ نباتی، غار نمکی

تا کنون در غاری بوده‌اید که دو تا سه هزار خفاش در آن زندگی کنند؟ برای حضور در چنین غار جالب و کمی ترسناک بهتر است یک سفر به بوشهر داشته باشید. غار نمکی جاشک که با نام‌های غار ریسمانی یا غار خفاش‌ها هم شناخته می‌شود، فضایی کاملا تاریک، سرد و دلهره‌آور است که در سرتاسر آن خفاش‌های ریز یا از سقف آویزان هستند یا در حال بال زدن و حرکت در طول مسیر.

با کمک چراغ‌قوه می‌توانید در دل آن همه تاریکی، قندیل‌های نمکی یا صخره‌هایی که در اثر رسوب نمک‌ها بر روی هم شکل گرفته‌اند را ببینید که با چه زیبایی شگفت‌انگیزی در کنار هم قرار دارند.

گنبد نمکی چندین غار در خود نهان کرده که هر کدام ویژگی خاص خود را دارند؛ در یکی، قندیل‌ها شبیه خوشه‌های انگور است و دیگری غار پنجه عقابی است. حتی غار شاخ نباتی هم وجود دارد که نامش را از شکل قندیل‌هایش وام گرفته.

خوب است بدانید در گذشته مردم محلی برای درمان بیماری‌های تنفسی همچون سینوزیت، آسم و برونشیت به درون این غارهای نمکی می‌رفتند تا نفسشان باز شود. امروزه علم نیز این امر را تایید می‌کند و کارشناسان بر این باور هستند هوای داخل غار نمکی باعث باز شدن مجاری تنفسی می‌شود.

دودکش جن

اولین چیزی که در پایین گنبد نمکی می‌توانید مشاهده کنید، دودکش جن است؛ یک پدیده فرسایشی که به صورت ستون‌هایی در میان نمک‌های گنبد خودنمایی می‌کنند. البته در طول مسیر و در دل گنبد نمکی نیز نمونه‌های متنوع‌تری از آن وجود دارد.

دودکش جن به دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها به وجود آمده است. البته محلی‌ها به این ستون‌ها نام‌های دیگری همچون «انگشت خدا» یا «کلاه به سر» هم داده‌اند. برخی معتقدند این ستون‌ها همچون نگهبانانی استوار و همیشگی از گنبد محافظت می‌کنند.

دریاچه خشک (پلایا)

پلایا نیز از پدیده‌های زیبای فرسایش حاصل از گنبدهای نمکی است که در دشت‌های دامنه‌ای پایین دست گنبدها دیده می‌شوند.

پلایا یا دریاچه خشک یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی است که در کم ارتفاع‌ترین قسمت حوضه آبریز یا دشت‌های سطحی شکل می‌گیرد. در جاشک نیز به دلیل شور بودن آب‌های فصلی حاصل از گنبدها و جاری شدن آن بر روی دشت و تمرکز در نواحی خط‌القعر (ژرف ترین نقطه) رودخانه‌ها، پلایا به صورت پهنه‌های نمکی دیده می‌شود.

چشمه‌های نمکی

اینجا همه چیز شور و نمکین است. چشمه‌ها هم از خود نمک تراوش می‌کنند یعنی آب شور را از اعماق زمین به روی سطح آن به جریان می‌اندازند تا حیات منطقه را حفظ کنند.  این چشمه‌ها اغلب درون غارها و در سطح دره‌ها قرار دارند.

نمک‌فشان

این پدیده از همه جالب‌تر است. گاهی چشمه‌ها، نمک را به صورت خمیری فشرده و به همراه آب به بیرون پرتاب می‌کنند تا در سطح گنبد به جریان بیافتند و به همین خاطر به آنها نمک‌فشان می‌گویند.

این نمک فشان‌ها حدود ۳۵۰ برابر بیشتر از آب دریا، نمک دارند و جریان یافتن این خمیر نمکین گاهی سبب تشکیل آبشارهایی از نمک(نمک‌شار) می‌شود که بسیار دیدنی است.

دره گل‌کلم

یکی دیگر از جاذبه‌های گنبدنمکی جاشک، دره گل‌کلم آن است. در بخشی از دره، سراسر زمین را نمک‌هایی که به صورت گل کلم دیده می‌شوند، پوشانده‌اند. در برخی نقاط، نمک‌ها به صورت غنچه‌هایی در کنار هم باز شده و یکی از زیباترین مناظر را پیش رویتان قرار می‌دهند.