با انواع مختلف خرما در ایران و جهان آشنا شوید

خرما، میوه شیرین درخت نخل است که پیشینه آن به بیش از هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد. درخت نخل در مناطق گرم و خشک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و به همین خاطر به آن «درخت زندگی» لقب داده‌اند. درختی که مقاومت زیادی در برابر کم‌آبی و هوای گرم دارد و اگر وجود نداشت، زندگی در مناطق بیابانی با  آب‌وهوای گرم و خشک تقریبا غیر ممکن می‌شد.

کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما در جهان هستند. ده کشور، مصر، ایران، الجزایر، عربستان، عراق، پاکستان، سودان، عمان، امارات متحده عربی و تونس پرورش‌دهندگان اصلی خرما به شمار می‌آیند، اما در ۲۴ کشور دیگر هم به‌صورت پراکنده کشت خرما صورت می‌گیرد.

کشور مصر با تولید سالانه ۱۷ درصد عظیم‌ترین منبع خرماست. این درحالی‌که کشور ایران بزرگ‌ترین، سطح زیر کشت را داراست، اما به دلیل عدم توجه و رسیدگی و شیوه‌های سنتی کشت و پرورش خرما پایین‌تر از مصر با تولید ۷/۷ درصد از کل خرمای جهان، در مقام دوم قرارگرفته است.

در جهان عرب، از خرما صدها نوع غذا و دسر تهیه می‌شود و در کنار قهوه و چای از خرما خشک استفاده می‌کنند.

جالب است بدانید که شرایط آب‌وهوای منطقه کشت خرما در شکل، طعم و مزه خرما بسیار تأثیرگذار است. به همین علت، تنوع خرما در دنیا بسیار زیاد است و بین ۳ هزار تا ۴ هزار نوع را می‌توان نام برد. از بین آن‌ها خرماهای معروف دنیا به شرح زیر هستند:

• دگلت نور (Deglet Noor): از مرغوب‌ترین و گسترده‌ترین نوع خرما در دنیا که محصول کشور عراق است.
• عجوه (Ajwa): خرمای عربستان که در احادیث خوردن آن توصیه‌شده است. معروف‌ترین، خرمای دنیا که بافت نرم و منحصربه‌فردی و طعمی شیرین و دل‌چسب دارد.
• انبارا (Anbara): از بزرگ‌ترین خرماهای عربستان است که هسته کوچک اما گوشتی زیادی دارد و به‌عنوان غذا هم مورداستفاده قرار می‌گیرد و جزو گران‌ترین خرماها با رنگی قهوه‌ای و طعمی شیرین است.
• صفوی (Safawi): خرمای سیاه‌وسفید با بافتی نرم که معمولاً در مدینه پرورش می‌یابد.
• برهی (Barhi): خرمای خوشمزه و نرمی که زرد رنگ است و از محصولات عربستان است که عموما با چوب کوچکی عرضه می‌شود. طعم برهی با قهوه بی‌نظیر است.
• مدژول یا مدجول (Medjool): که در عربستان و لیبی کشت می‌شود و در دنیا بسیار پرطرفدار اما گران است و از آن به‌عنوان «ملکه خرماها» نام می‌برند.
• ساغای (Saghai)، خلاص (kholas) ساکاری (Sukkari): از انواع دیگر خرماها در عربستان هستند که در کشورهای دیگر نیز پرورش می‌یابند و شهرت جهانی دارند.

خرماهای معروف ایران

خرمای مضافتی: خوشمزه‌ترین خرمای ایران

خرما مضافتی در اصل رطب درخت نخل است و خرمای نیمه‌خشک آن زیاد مصرف نمی‌شود. یکی از قدیمی‌ترین خرماهای ایران است و در ماه شهریور در چند مرحله رطب چینی از نخلستان‌ها برداشت می‌شود. حدود ۱۰۰ مدل وجود دارد و شهرهای مانند ایرانشهر، طبس، سراوان، جیرفت و حتی بیابانک اصفهان‌ این نوع را تولید می‌کنند. اما خرما مضافتی بم شهرت فراوان دارد و بیشتر به این نام آن را می‌شناسند.

خرما مضافتی، بیضی‌ شکل، با رنگی بنفش تیره مایل به سیاه و سایزی بین ۲.۵ تا ۴.۵ سانتیمتر که با پوستی نازک و چسبیده به گوشت و نرم با شیره، هر بیننده‌ای را به خوردن این میوه خوشمزه وادار می‌کند.

رطوبت بالای ۲۰ درصد خرما مضافتی آن را جز دسته خرماهای نرم قرار داده و سه درجه مختلف کیفی دارد که نوع درجه یک آن صادر می‌شود. نوع درجه دوم مصرف داخلی کشور و درجه سوم در صنایع استفاده می‌شود

خرما مضافتی خوشمزه‌ترین خرمای ایران با کالری ۲۰، منبع ویتامین B، آهن و انواع مواد معدنی است.

پتاسیم بالای خرما، در درمان اسهال بسیار مؤثر است و از طرفی دیگر فیبر موجود در آن مسکنی برای دردهای معده و یبوست است. بااینکه شیرینی دل‌چسبی دارد، اما قند طبیعی خرما مضافتی افزایش قند خون را در پی ندارد و حتی خوردن آن با چای ضرری برای افراد دیابتی ندارد.

خرما مضافتی به دلیل رطوبت بالا و شیره داشتن، خیلی سریع فاسد و ترش می‌شود. به همین خاطر بهتر است آن را در یخچال و دمایی بین ۵ تا -۵ درجه نگهداری کنید.

خرمای آلویی (خرمای خاصویی): ریزترین خرمای ایران

ریزترین خرمای ایران، خرما آلویی است که به نام خرمای خاصویی هم شناخته می‌شود.

این میوه با شکلی گرد و کروی، قدی حدود ۱.۵ تا ۲ سانتیمتر، رنگ قهوه‌ای روشن، هسته کوچک و پوستی بسیار نازک این خرما را شبیه آلو کرده و به همین دلیل به آن خرمای آلویی گفته می‌شود.

هر خرما نهایت ۳ تا ۵ گرم وزن دارد. خرما خاصویی در گروه‌بندی خرماها از ارقام درجه دوم و جز دسته تر است. رطوبتی بین ۱۵ تا ۳۵ درصد که در بستگی به منطقه کشت دارد که همین سبب نرمی و شیره بسیار زیاد و خوشمزه آن شده است. به‌طوری‌که اگر در ظرف درب دار نگه‌دارید، بعد از سه الی چهار ساعت با ظرفی پر از شیره مواجه خواهید شد.

نخلستان‌های واقع در کوهپایه زاگرس، با آب‌وهوای گرم و خشکی که دارند، محل مناسبی برای پرورش خرما خاصویی است و در ماه‌های مهر و آبان برداشت می‌شود. این خرما مختص یک استان نیست و تقریباً در اکثر استان‌های خرماخیز جنوب کشت می‌شود. اما فراوانی آن در خوزستان، بوشهر و فارس بیشتر است.

در شهرستان بهبهان خوزستان و فسا فارس به آن خاصی گفته می‌شود و از جهتی به دلیل خاص‌ترین خرمای ایران به خاصویی معروف شده است.

خرما خاصویی شهر جم بوشهر بسیار مشهورند تا جایی که جم و اطراف آن مثل عسلویه و کنگان را قطب تولید خرما آلویی (خاصویی) می‌نامند. جهرم استان فارس نیز خرما خاصویی بی‌نظیری تولید می‌کند.

خرما آلویی دارای کمترین مقدار ساکاروز و بیشترین فروکتوز در بین خرماها را دارد و همین دلیل باعث شده که کسانی که طعم شیرینی زیاد را دوست ندارند، از خوردن آن استقبال کنند. از طرفی قند خون بالا را به وجود نمی‌آورد و خوردنش برای دیابتی‌ها مشکلی ندارد. در خرما خاصویی آنتی‌اکسیدان فعالیت زیادی دارند و همین امر از سرطان پیشگیری می‌کند. نخل داران منطقه به دلیل ارزش بالای غذایی خرما خاصویی خود روزانه از این خرما مصرف می‌کنند.

باوجوداینکه شیره بسیار زیاد خرما خاصویی آن را جز دسته تر و نرم قرار داده است، اما در دمای ۱۰ الی ۲۰ درجه سانتی‌گراد و محیط خشک و خنک به‌راحتی قابل نگه‌داری است.

خرمای رَبی (خرمای رابی): طلای سیاه سیستان

خرمای رَبی معروف به «طلای سیاه سیستان» به گفته کارشناسان و تجار بهترین خرمای تولیدی ایران و حتی جهان به شمار می‌آید.

درخت نخل ربی به آب‌وهوای گرم و خشک نیاز دارد‌. کشت و رشد خرما ربی در منطقه سیستان و بلوچستان به دلیل قابلیت زیاد در برابر تحمل کم‌آبی بسیار پررونق است. از طرفی میوه درخت این نوع خرما خیلی سریع به ثمر می‌نشیند و همراه با خرما مضافتی که آن‌هم جزو محصولات خرمای همین منطقه است، به زودرس‌ترین خرما مشهورند. همین امر ارزش اقتصادی صنعت کشاورزی در این منطقه را بالا برده است.

کیفیت بالا و عالی خرما ربی در ایرانشهر و زابل زبانزد است و چابهار و ایرانشهر هم خرماهای خوبی تولید می‌کنند.

این خرمای خوشمزه از دسته خرماهای نیمه‌خشک که با رنگی قهوه‌ای تیره متمایل به سیاه و پوستی نازک بسیار پرطرفدار است. اندازه‌های مختلفی دارد و نوع خوب آن دارای ظاهری بلند و کشیده و طولی حدود ۴ تا ۵ سانتیمتر است.

هسته کوچک، ولی بافت شکلاتی و نرم خرمای ربی هر بیننده‌ای را به خوردن آن وادار می‌کند. خرما ربی دو نوع دارد و نوع دوم آن رابی نام دارد که کوچک‌تر و سخت‌تر با رنگی قرمز تیره ولی شیرین و خوش‌طعم است. رطب خرما ربی، قرمز متمایل به سبز است.با خوردن هم تازه و یا خشک ربی طعم بی‌نظیر آن را فراموش نخواهید کرد.

ویژگی منحصربه‌فرد آن در وجود قند فروکتوز و لاکتوز در خرما ربی که منبع شکر طبیعی است ولی هیچ‌گونه ضرری ندارد و باعث افزایش قند خون نمی‌شود. شیرینی این رقم خرما متوسط است و از خوردن آن دل‌زده نخواهید شد. حتی افراد دیابتی هم به دلیل وجود فیبر موجود در خرما که باعث کارکرد بهتر در هضم می‌شود، به‌راحتی می‌توانند خرما ربی را مصرف کنند. خرما ربی جزو گروه میوه‌ها و سبزی‌ها است که تمام خواص آن‌ها را دارا و مصرف روزانه خرما بسیار توصیه شده است.

متأسفانه خرما ربی در ایران زیاد شناخته شده نیست. اما در دنیا بسیار طرفدار دارد و نوع مرغوب آن پیش‌فروش می‌شود. با‌‌وجود این‌که، خرمای ربی محصول انحصاری استان سیستان و بلوچستان است، اما به دلیل مدیریت سنتی و نبود کارگاه‌های مجهز بسته‌بندی و فرآوری در استان، به‌صورت فله‌ای عرضه می‌شود و در استان‌های هم‌جوار مثل کرمان بسته‌بندی و به نام آن‌ها عرضه می‌گردد. از آن بد تر این‌که، خرما ربی به‌صورت فله به کشور پاکستان قاچاق و در آنجا با نام خرمای پاکستانی به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

ماندگاری بالا در زمان طولانی تا یک سال بدون سردخانه، از مزایای اصلی در خرما ربی است. همچنین در منزل در جای خشک و خنک قرار بگیرد، هیچ مشکلی برای آن پیش نمی‌آید.

خرمای پیارم: الماس سیاه ایران

در شهر حاجی‌آباد، خرمایی پرورش پیدا می‌کند که شهرت جهانی دارد. خرمای پیارم به خاطر طعم و شیرین و بی‌نظیرش به خرمای شکلاتی معروف شده است.

خرما پیارم در دسته بندی خرماها که براساس بافت و مقدار رطوبت انجام می گیرد، از نوع نیمه خشک است. رطوبت و مقدار آب خرمای پیارم زیر ۱۵ درصد می رسد.

اندازه و سایز خرمای پیارم بین سه تا پنج سانتیمتر، با ظاهری بلند و بیضی شکل، دارای رنگ قهوه ای تیره و وزن تقریبی در حدود ۱۱ تا ۹ گرم از شناسه های خرمای پیارم است.

مهم ترین شاخصه در خرما پیارم نوع قند آن که فروکتوز است. قندی طبیعی که به آسانی هضم می شود و برای افراد دیابتی توصیه شده است.

در هر صد گرم خرما ده میلی گرم آهن، وجود کربوهیدرات ساده، پروتئن و مواد معدنی سرشار سبب شده که ارزش غذایی بسیار بالایی داشته باشد.

خرما پیارم، به دلیل رطوبت و آب کم از فساد و ترش شدن، کرم خوردگی و تخمیر در امان است و تا ۱۸ ماه هم در انبار سالم می ماند. شما می‌توانید آن را در یخچال شش تا یک ماه نگهداری کنید.

خرما پیارم  گران ترین خرمای ایران به شمار می رود به همین دلیل آن را الماس سیاه ایران می نامند. کیفیت درجه یک، طعم بی نظیر، ظاهری همه پسند و سالم ماندن در دراز مدت سبب شده که به بسیاری از کشورهای دنیا صادر شود.

در جنوب به نخل خرما فَسیل گفته می‌شود. این درخت در برابر شوری آب منطقه بسیار مقاوم است. آب‌وهوای منطقه حاجی آب از بقیه نقاط نخلستانی که به گرمای بسیار بالایی دارند، خنک‌تر است که سبب کیفیت درجه یک خرما پیارم شده اما زمان باردهی و به ثمر نشستن درخت نخل پیارم را طولانی‌تر کرده است.

آبیاری توسط رودخانه های اطراف انجام می شود و مراحل شستشو به طور کامل انجام می پذیرد. در طی رشد از هیچ گونه ماده شیمیایی و کود استفاده نمی شود و محصول خرما پیارم ارگانیک تهیه می شود. همه این موارد در مزه و ظاهر بی نظیر خرمای پیارم بسیار موثر هستند.