از کیسه تا پوشک؛ روش های دستشویی کردن فضانوردان در ماموریت های آپولو در ماه

به رفتن به دستشویی در ماموریت سفر به ماه فکر می کنید؟ فراموشش کنید!

نیل آرمسترانگ و باز آلدرین شاید اولین فضانوردانی بودند که پا در سطح ماه گذاشتند، زمانی که فضاپیمای آپولو ۱۱ آن ها در حدود ۵۰ سال پیش، در ۲۰ جولای ۱۹۶۹ روی سطح ماه فرود آمد. آن ها اما در این سفر خود مجبور بودند که برخی از تسهیلات راحتی مربوط به زمین را برای فرود موفق روی سطح ماه نادیده بگیرند. مهندسان ناسا آنقدر سرگرم و مشغول یافتن راهی برای رساندن فضانوردان به ماه و بازگرداندن آن ها بودند که به خود زحمت طراحی توالت برای ماموریت های آپولو در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نداند. در واقع اولین توالت فضاپیماهای آمریکایی نزدیک به دو دهه بعد روی شاتل های فضایی آمریکایی در دهه ۱۹۸۰ نصب شد. البته از لحاظ تکنیکی یک توالت نیز در پایگاه فضایی Skylab در دهه ۱۹۷۰ وجود داشت اما می توان آن را یک مستراح افتضاح دانست که بیشتر شبیه سوراخی در دیوار بوده و فضانوردان مجبور بودند که مدفوعشان را در یک قسمت خاص از مرکز خشک کنند.

در گزارش رسمی سازمان ناسا از ماموریت فضایی آپولو چنین آمده است: «مدفوع و ادرار کردن از زمان پرواز سفینه های دارای سرنشین همواره یک جنبه دردسرساز از سفر در فضا بوده است». در جریان ماموریت آپولو ۱۱ و سفر به ماه، و همانند دیگر ماموریت های آپولو، فضانوردان مجبور بودند که برای راحت کردن خود از کیسه های بدبو استفاده کنند. برای ادرار کردن، فضانوردان می بایست از چیزی استفاده می کردند که بیشتر شبیه کاندوم بوده و هر روز تعویض می شد و در انتهای آن یک کیسه با شلنگی کوتاه بین این دو قرار داشت. هیچ سیستم مشابهی برای فضانوردان زن وجود نداشت زیرا فضانوردان ماموریت آپولو ۱۱ همگی مرد بودند.

با این وجود همواره نشت و ریزش ادرار دیده می شد. فرآیند در نظر گرفته شده برای مدفوع نیز چندان بهتر از مکانیزم ادرار کردن نبود. در گزارش سازمان ناسا در این مورد چنین آمده است:«در نبود سیستمی که بتواند ابزارهایی مثبت برای خارج کردن مدفوع از بدن فراهم کند، یک سیستم بسیار اولیه برای جمع آوری مدفوع در جریان پرواز مورد استفاده قرار می گرفت. این وسیله یک کیسه پلاستیکی بود که به لپ های نشیمنگاه چسبانده می شد تا مدفوع را جمع آوری کند». این کیسه که با نام «کیسه مدفوع» شناخته می شد دارای بخش خاصی برای دستمال توالت بوده و یک پوشش انگشتی داخلی نیز داشت که باعث می شد فضانوردان در حالت پوشیدن کیسه مدفوع تمیز باقی بمانند. قرار دادن صحیح این کیسه پشت یونیفرم های خاص فضانوردان کار ساده ای نبود.

بر اساس برآورد یکی از فضانوردان حاضر در ماموریت های آپولو، هر بار دستشویی کردن حدود ۴۵ دقیقه زمان می برد. از همه بدتر این که این وسیله کاملاً بی عیب و نقص نیز نبود. در جریان ماموریت آپولو ۱۰ در سال ۱۹۶۹، تام استافورد فریاد یکی از همکارانش را شنید: «فوراً برایم یک دستمال بیاور. یک تکه مدفوع شناور را در فضا می بینم». ناسا اصرار داشت که فضانوردان باید تمامی مدفوع خود را برای آزمایش های دقیق به زمین بازگردانند، به همین دلیل بعد از اینک فضانوردان آپولو دستشویی خود را به پایان می رساندند، باید کیسه های مدفوع خود را مهر و موم کرده و ورز می دانند (خمیری می کردند). در جریان این امر باید یک سری ترکیبات باکتری کُش به این مدفوع اضافه می شد تا بتوان آن را بدون خرابی یا تغییری به زمین بازگرداند.

کیسه های مدفوع به کوچکترین سایز ممکن درآمده و در تمام طول سفر در فضا نگهداری می شد. به همین دلیل، بر اساس گزارش ناسا، در تمام طول سفر، فضانوردان با مشکل بوی مدفوع دست و پنجه نرم می کردند. اگر چه سیستم مدیریت فضولات آپولو از دیدگاه مهندسان کاملاً موثر و کارآمد بود اما فضانوردان از آن رضایت نداشتند. از آنجایی که دستشویی رفتن در فضا کاری بسیار پیچیده، زمان بر، طاقت فرسا و بدبو بود، فضانوردان اغلب به طور مداوم داروهای ضد یبوست و ملین مصرف کرده و گاهی نیز از داروهایی استفاده می کردند که فعالیت رودها ها را کاهش می داد. در سطح ماه نیز فضانوردان یونیفرم های بسیار خاصی به تن داشتند که امکان استفاده از سیستم کیسه های مدفوعی و ادراری را از آن ها می گرفت.

از این رو وقتی که فضانوردان آپولو فضاپیمای خود را ترک کردند، سیستم محدود کننده مدفوع را می پوشیدند که در واقع نوعی پوشک بود. معلوم نیست که آرمسترانگ و آلدرین در جریان راهپیمایی ۲۱ ساعته و ۳۶ دقیقه ای خود روی سطح ماه از این سیستم بهره برده اند یا خیر اما آلدرین ادعا کرده اولین مردی بوده که در یک کره دیگر ادرار کرده است. او در جریان چهلمین سالگرد پیاده شدن انسان در سطح ماه خطاب به حاضران گفت: «تنهایی آنجا مانند جهنم است. خودم را خیس کردم». روی پلاکی که آرمسترانگ و آلدرین، ۵۰ سال پیش روی سطح ماه به جای گذاشتند چنین نوشته شده بود: «اینجا مردانی از سیاره زمین برای اولین بار در جولای ۱۹۶۹ قدم در سطح ماه گذاشتند». در این یادداشت ها به این موضوع که آن ها هنگام پرش های تاریخی خود پوشک داشته اند یا خیر اشاره ای نشده است.

بیشتر بخوانید: ۸ کاری که فضانوردان نمی توانند در فضا انجام دهند