رنگ ادرار چه رازی در مورد سلامتی شما می‌گوید

رنگ ادرار نکات زیادی در مورد سلامتی بدن آشکار می‌کنند. وقتی رنگ این مایع تغییر می‌کند، می‌توانید متوجه شوید مشکلی در بدنتان هست یا خیر. البته برخی غذاها، داروها و نوشیدنی‌ها هم در تغییر رنگ ادرار نقش موثری دارند.

پزشکان معتقدند رنگ ادرار یکی اساسی‌ترین ابزارها برای تشخیص انواع بیماری‌هاست. بر اساس رنگ، تراکم و بوی ادرار می‌توان وضعیت سلامتی انسان‌ها را برآورد کرد.

ادرار مایعی است که توسط نفرون در کلیه‌ها تولید و از طریق میزراه از بدن دفع می‌شود. فراوان‌ترین ماده آلی ادرار اوره است که پی‌اچ آن برای فرد طبیعی نزدیک به هفت است.

برای اینکه بدانید هر رنگ ادرار نشان‌دهنده کدام بیماریِ احتمالی است در ادامه مطلب همراهمان باشید.

ادرار بی‌رنگ

اگر ادرار شما بی‌رنگ همچون آب باشد، نشان‌ می‌دهد که بدن بیشتر از حد معمول آب دارد. البته ممکن است از داروی مُدِر (پیشاب‌آور) استفاده کرده باشید و به همین خاطر رنگ ادرار کم و شفاف شده باشد.

ادرار به رنگ زرد روشن

هر چقدر زردی ادرار روشن‌تر باشد، بهتر است و نشان می‌دهد که به اندازه کافی آب و مایعات می‌نوشید. وقتی زردی این مایع تیره و پررنگ می‌شود یعنی بدنتان به آب بیشتری نیاز دارد.

ادرار به رنگ عسلی

اگر زردی ادرار تیره شده و به رنگ عسلی درآمده است، یعنی آب کافی نمی‌نوشید و لازم است دست‌کم ۸ لیوان در روز آن بنوشید.

ادرار به رنگ قهوه‌ای

علاوه بر بی‌آبی بدن، قهوه‌ای بدون ادرار می‌تواند از مشکلات کبد و کلیه حکایت داشته باشد. البته خوراکی‌هایی همچون ریواس، آلوئه‌ورا و باقلا نیز سبب قهوه‌ای شدن پیشاب می‌شوند.

داروی ضد مالاریا، پریماکین، کلروکوین، آنتی‌بیوتیک‌ها، مترونیدازول، نیتروفورانتوئین و داروهای ملین که حاوی ارجنگ و سنا هستند سبب تیره شدن رنگ ادرار می‌شوند. اگر پس از نوشیدن آب زیاد رنگ ادرار کمرنگ نشد توصیه می‌کنیم به پزشک مراجعه کنید.

قهوه‌ای شدن رنگ ادرار همچنین می‌تواند به معنای افزایش دفع بیلی‌روبین و اختلال کبدی باشد. حتی می‌توان آن را یکی از اولین علائم ابتلا به هپاتیت A دانست.

بیلی‌روبین ماده‌ای است که از تجزیه سلول‌های قرمز خون در کبد حاصل می‌شود. البته هر زمان که ادرار به‌دلیل دفع بیلی‌روبین تیره می‌شود، مدفوع نیز باید بی‌رنگ یا کمرنگ شود، زیرا باکتری‌ها بیلی‌روبین را در روده تجزیه می‌کنند و رنگ سفید به مدفوع می‌دهند. این ۲ نشانه همراه با هم (تیره شدن رنگ ادرار و بی‌رنگ شدن مدفوع) وجود اختلال کبدی را قطعیت می‌بخشند.

کیسه صفرا نیز بخشی از کبد است، بنابراین اگر دچار اختلال شود، رنگ ادرار را تغییر می‌دهد. برای مثال اگر فرد سنگ صفرا داشته باشد و این سنگ خروجی مجرای مشترک کبدی را ببندد، رنگ ادرار تیره می‌شود.

ادرار به رنگ صورتی / قرمز

رنگ‌های صورتی و قرمز در ادرار را نباید نادیده بگیرید زیرا نشان از خون دارد. این رنگ می‌تواند از مشکلات کلیوی، تومور، پروستات، عفونت مجرای ادرار یا سنگ کلیه و سنگ مثانه حکایت داشته باشد.

رنگ صورتی همچنین می‌تواند نشانه‌ی مسموم شدن با سرب یا جیوه باشد.

رنگ ادرار می‌تواند به چند دلیل قرمز شود. یکی از این عوامل دفع گلبول قرمز داخل ادرار است. برای مثال سنگ در مجاری ادراری می‌تواند در مسیر دفع خود خراش‌هایی ایجاد کند و باعث خونریزی شود. این خون، رنگ ادرار را قرمز می‌کند. عفونت‌های ادراری نیز باعث قرمز شدن رنگ ادرار می‌شوند.

صادف کردن، زمین خوردن، ضربه و مشت یا لگد به ناحیه شکم و مثانه نیز می‌تواند با دفع خون در ادرار همراه شود.

البته گاهی هم دلیل قرمز یا صورتی بودن ادرار خیلی ساده‌تر از این حرف‌هاست و در نتیجه غذایی که خورده‌اید ایجاد می‌شود. لبو، ریواس و تمشک سبب صورتی ای قرمز شدن ادرار می‌شود. داروهایی همچون آنتی‌بیوتیک ریفامپین و ضدیبوست‌های حاوی سنا سبب قرمز شدن ادرار می‌شود.

ادرار به رنگ نارنجی

در کنار کم‌آبی بدن، رنگ نارنجی ادرار می‌تواند در نتیجه مصرف داروهای ملین و  داروهای شیمی‌درمانی باشد. همچنین وارفارین هم در شکل‌گیری این رنگ نقش دارد. البته رنگ نارنجی پیشاب می‌تواند نشانه‌ی وجود مشکل در مجرای صفراوی یا کبد هم باشد.

هویج، آب هویج و ویتامین ث نیز در نارنجی شدن ادرار نقش موثری دارند.

ادرار به رنگ آبی یا سبز

احتمالا اگر ببینید ادرار شما آبی یا سبز شده بسیار وحشت‌زده خواهید شد. اما نگران نباشید این رنگ احتمالا در نتیجه مصرف غذاهای رنگی یا داروهایی همچون آمیتریپتیلین، ایندومتاسین و سایمتیدین ظاهر می‌شود. مارچوبه می‌تواند رنگ ادرار را سبز کند.

البته برخی بیماری‌های نادر هم سبب رنگی‌شدن مایع دفعی بدن هستند. مثلا ادرار آبی رنگ می‌تواند نشانه اختلال ژنتیکی ارثی به نام هیپرکلسمی باشد که گاهی به نام اختلال پوشک آبی هم به آن می‌گویند.

به دیگر تغییرات ادرار هم توجه داشته باشید

بوی ادرار اگر در نتیجه مصرف غذا یا داروهای خاص نباشد می‌تواند نشانه‌ی وجود مشکلی در بدن باشد. به طور مثال، پس از خوردن مارچوبه ادرار بسیار بدبو می‌شود. دلیل این بوی تند و اسیدی وجود یکی از عناصر سولفور به نام متیل مرکاپتان در مارچوبه است.

اگر ادرار بوی خاص و قوی دارد یا بوی آمونیاک می‌دهد، احتمال دارد بدنتان دچار عفونت شده باشد. حتما به پزشک مراجعه کنید.

کدر شدن ادرار می‌تواند نشانه‌ای از عفونت در دستگاه ادراری باشد که علت آن دفع بالای سلول‌های التهابی است. به‌طور کلی، عفونت‌های ادراری می‌توانند باعث کدر شدن، بدبو شدن یا تغییر رنگ ادرار به قرمز شوند.

کف کردن ادرار می‌تواند نشانه دفع پروتئین در حجم بالا بر اثر مشکلات کلیوی مثل گلومرولونفریت‌ها باشد. البته این حالت یکی از علامت‌های دیررس اختلال کلیوی است. به این معنا که فرد حتما تا قبل از کف‌دار شدن ادرار، به واسطه علائم دیگر مثل ورم پا، پف دور چشم و… متوجه بیماری خود شده و احتمالا تحت بررسی و درمان است.

ادرار در حالت طبیعی چه ویژگی‌هایی دارد؟

ادرار در حالت طبیعی باید کاملا شفاف باشد، به‌طوری که بتوان نوشته‌های یک کاغذ را از پشت ظرف شیشه‌ای حاوی ادرار خواند.

رنگ آن نیز در صورت نوشیدن آب کافی می‌تواند بی‌رنگ تا زرد ملایم باشد.

اگر هم فرد در طول روز آب کمتری بنوشد، ادرار غلیظ‌تر و رنگ زرد آن تیره‌تر می‌شود، اما شفافیت خود را حفظ می‌کند. حجم ادرار نیز با توجه به میزان مصرف مایعات و الکترولیت‌ها متغیر است. برای مثال یک فرد ۷۰ کیلوگرمی می‌تواند در طول روز به‌طور متوسط بین ۲ تا ۵ / ۲ لیتر دفع ادرار داشته باشد. با درنظر گرفتن حجم مثانه در حالت پر (۳۰۰ تا ۴۰۰ سی‌سی) این فرد باید در روز ۴ تا ۵ بار ادرار کند.

تغییر رنگ ادرار می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد؛ از کم‌آبی بدن گرفته تا عفونت‌ها، سنگ یا تومور کلیه، بیماری‌هایی مثل گلومرولونفریت و تب‌های گذرا بر اثر آنفلوانزا همگی می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. در هر صورت این تغییر رنگ همیشه نیاز به بررسی پزشکی و انجام آزمایش ادرار دارد، مگر اینکه فقط ناشی از کم‌آبی بدن باشد.