هرآنچه والدین باید درباره آزار جنسی کودکان بدانند

در ایران، نه تنها در مدارس به کودکان آموزش جنسی داده نمی‌شود، بلکه رسانه‌ها‌ هم به پدر و مادرها آموزش نمی‌دهد.

سال ۱۳۹۶ گفته شد که طرح پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان در استان تهران تهیه شده و به زودی رونمایی خواهد شد که البته چنین نشد.

بهزیستی استان خراسان شمالی هم اعلام کرده بود، اجرای طرح پیشگیری از سوء استفاده جنسی از کودکان در مدارس استان را در دستور کار خود قرار داده است که آن هم مشخص نیست آیا اجرا شده است یا نه.

همچنین سال گذشته تحقیقی از ۱۲۰۰ دانش‌آموز دبیرستانی در تهران صورت گرفت که نشان می‌داد، پانزده درصد رابطه جنسی به اجبار (تجاوز) و سی درصد رابطه جنسی با میل خود داشته‌اند. اگر این رابطه با فرد بزرگسال بوده مشمول تعریف آزار جنسی می‌شود. (طبیعی است که آمار واقعی در مسائلی این‌چنینی بسیار بالاتر است.)

با این تفاسیر همیشه این وحشت در دل والدین هست که چگونه می‌توانند از آزار جنسی کودکان خود پیشگیری کنند! مساله ناراحت‌کننده در این میان این است که برخی از آزارهای جنسی کودکان در خانه و توسط والدین یا آشنایان صورت می‌گیرد. به‌طوری که در همه آمارهای جهانی اعلام شده است که تنها ۱۰ درصد از آزارهای جنسی توسط غریبه‌ها رخ می‌دهد!

اغلب خانواده‌ها این ترس را دارند که این اتفاق توسط غریبه‌ها رخ دهد و کودکان و نوجوانان توسط افرادی که نمی‌شناسند، مورد سوءاستفاده قرار گیرند و به بحث داخلی و سوءاستفاده توسط نزدیکان توجهی ندارند.

گفتنی است، آزار جنسی نسبت به پسرها کمتر است، در مجموع حدود ۲۰ درصد دختران و ۸ درصد پسران مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند که بخش قابل توجهی از این سوءاستفاده‌ها توسط مردان صورت می‌گیرد. این دلیل نمی‌شود که بگوییم آزار جنسی توسط زنان صورت نمی‌گیرد اما درصد آن در مردان بالاتر است. در مواردی که سوءاستفاده توسط زنان صورت می‌گیرد، انگیزه‌های جنسی در آن کمتر است. بیشتر به شکل یک خشم است که به این صورت ابراز می‌شود.

شیوع آزار جنسی کودکان در ایران حدود ۲۰ درصد است که طبیعتا شیوع آن در دختران بیشتر و در پسرها کمتر است، اما بیش از ۹۰ درصد آزارهای جنسی توسط خانواده، بستگان، دوستان و آشنایان رخ می‌دهد.

آزار جنسی چیست؟

رئیس انجمن روانپزشکان ایران در این رابطه توضیح داده:

سوءاستفاده جنسی، در واقع به هر نوع رابطه‌ای که مفهوم رابطه جنسی و هرگونه بی‌بندوباری در آن باشد و هر نوع تماس با بدن کودک اتفاق می‌افتد، گفته می‌شود. البته هر گونه تماس بدنی، بازی‌های جنسی و دیگر موارد هم از مصادیق آزار جنسی است که متاسفانه هیچ‌گاه در بررسی‌های پزشکی قانونی نشان داده نمی‌شود. پزشکی قانونی تنها در صورتی می‌تواند آزار جنسی را ثابت کند که آسیب جسمی وجود داشته باشد، اما واقعیت این است؛ زمانی که راجع به آزار جنسی صحبت می‌کنیم تنها آسیب جسمی مطرح نیست. انواع رفتارهایی که رفتار جنسی داشته باشد یعنی با آلت تناسلی مرتبط باشد، شامل سوءاستفاده جنسی از کودکان و نوجوانان می‌شود.

پیشگیری و پنج نکته اساسی در آموزش کودکان

پیشگیری را باید از سن پایین آغاز کرد. پدر و مادرها می‌توانند بدون به کار بردن لفظ آزار جنسی پنج نکته اساسی را به کودکان خود (پنج تا ۱۱ سال) یاد بدهند.

برای چنین آموزشی پدر و مادرها نیاز ندارند که وارد گفت‌وگوهای دشوار شوند یا فکر کنند چطور می‌توانند چنین موضوع حساسی را به کودک خود یاد بدهند.

• کودک باید حتما مفهوم عضو خصوصی را یاد بگیرد.
• هر چیزی که با لباس (زیرپوش، شورت، زیرشلواری) پوشانده شود عضو خصوصی است.
• هیچکس حق ندارد به عضو خصوصی دست بزند.
• هیچکس حق ندارد که بخواهد عضو خصوصی را ببیند.
• هیچکس حق ندارد درباره عضو خصوصی با کودک حرف بزند.
• اگر چنین اتفاقی افتاد کودک باید نه بگوید.

فرق بین لمس خوب و لمس بد را چطور برای بچه ها توضیح بدهیم؟ آیا پزشک، پرستار، پدر یا مادر حق دست زدن به اندام های خصوصی کودک را دارند؟ فرد متعرض جنسی، از چه تاکتیک هایی برای نزدیک شدن به کودک استفاده می کند؟

خب در پاسخ می‌توان چنین گفت که پدر و مادرها می‌توانند بدون بکار بردن لفظ آزار جنسی نکات اساسی برای پیشگیری از آزار جنسی را به کودکان خود یاد بدهند.

• به کودک یاد بدهید فقط موقع حمام پدر و مادر و موقع درمان پزشک یا پرستار اجازه دارند به بدن او دست بزنند به شرط اینکه قبلا حتما از کودک اجازه بگیرند.
• بدن کودک فقط متعلق به خودش و اختیار بدنش فقط دست خودش است؛ نه هیچ‌کس دیگر.
• نه گفتن حق کودک است. باید به او یاد داد که این حق اوست و نباید از نه گفتن احساس خجالت یا ناراحتی کند. وقتی کودک نه گفتن را یاد بگیرد و آن را حق خود بداند، یاد می‌گیرد که اختیار بدن و احساساتش دست خودش است.
• به فرزند خود بیاموزید که رازهای بد نباید راز بمانند. رازهای خوب (مثلا خرید پنهانی هدیه) را می‌توان مخفی نگه داشت اما رازهای بد را باید به فرد مورد اعتماد گفت. بزرگترین ابزار کودک‌آزار مخفی‌کاری است؛ “این رازی بین من و تو است”. کودک باید بداند هر رازی که ناراحتش می‌کند یا بر خلاف میلش است نباید راز باقی بماند.
• به کودک بیاموزید که همیشه کمک بخواهد؛ همیشه کسی هست که کمک کند. به کودک اطمینان خاطر بدهید که این احساسات منفی تقصیر او نیستند و بیان آنها هم برایشان دردسرساز نخواهد بود.
• گفتگو درباره ایمنی و امنیت کودک را تکرار کنید و فقط به یک بار بسنده نکنید. یادآوری این نکات در گفنگوهای ساده روزمره بسیار مفیدند. البته زمانی که کودک حاضر یا مایل به چنین گفتگویی نیست اصرار نکنید و آن را به موقعیت مناسب دیگری موکول کنید.

چگونه کودک‌آزاری را تشخیص دهیم؟

درک رفتارهای کودک‌آزارانه و شناخت علائم آن ممکن است بسادگی میسر نباشد اما هوشیاری و آگاهی می‌تواند به بزرگسالان مسئول کمک کند کودکی که مورد سوء استفاده و آزار قرار دارد را از درد و رنج و مشکلاتی که تمام عمر گریبانگیرش خواهد بود شاید نجات دهند.

آزار جنسی برای دختربچه‌ها بیشتر از پسربچه‌ها اتفاق می‌افتد، اما در پسربچه‌ها هم کم نیست. نکته مهم در رابطه جنسی رضایت هر دو طرف است. در فرد زیر پانزده سال در هر حالتی رابطه جنسی، سوء استفاده جنسی است. رابطه جنسی فرد بالای هجده سال با فرد زیر هجده سال هم آزار جنسی است.

اگر علائم زیر بدون وجود علت مشخص در کودک و نوجوان دیده شود پدر و مادر یا اولیا مدرسه باید در باره یافته دلیل آن کوشا باشند:

• پرخاشگری و خشونت بدون دلیل
• انزوا، در خود رفتن، سکوت و تلخی
• از دست دادن دوستان
• خودداری از مدرسه رفتن
• همیشه نگران و گوش بزنگ است و با کوچکترین صدا یا اتفاقی پریشان می‌شود
• خودآزاری و آسیب زدن به خود
• فرار
• خودکشی

آمار آزار جنسی کودکان در ایران و جهان

در سال گذشته،ساجد جاوید، وزیرکشورر بریتانیا اعلام کرد کودکان بریتانیایی در معرض خطر آزار جنسی اینترنتی از سوی حدود ۸۰ هزار پدوفیل (افرادی با میل جنسی به کودکان) قراردارند.

براساس آمار آژانس جرایم ملی بریتانیا (NCA)، موارد انتشارتصاویر آزارجنسی کودکان که این آژانس دریافت کرده حاکی است که این تصاویر طی پنجسال گذشته تا میزان ۷۰۰% افزایش داشته است. از آن گذشته این تصاویر زننده‌تراز قبل است.

در این رابطه گفته شده به دلیل سرعت بالای اینترنت و تلفن های هوشمند و همچنین سهولت پرداخت های فرامرزی پخش زنده آزار جنسی کودکان از طریق فضای مجازی افزایش پیدا کرده است.

همچنین پلیس بریتانیا گفته بود طی سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ هر روزه ۲۳ مورد از جرائم مربوط به آزارجنسی کودکان از طریق اینترنت گزارش شده است.

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نیز در گزارش سال ۱۳۹۷ خود درباره وضعیت کودکان کار در این کشور نوشته که نزدیک به ۱۶ درصد این کودکان مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته‌اند. بیشتر از ۴۰ درصد این آزارها از نوع تماس بدنی گزارش شده است.

در سال ۱۳۹۴ هم نتیجه یک پژوهش روی گروهی از پسران و دختران دبیرستانی در تهران نشان می‌داد که کشیدن قلیان و سیگار، رابطه جنسی، کتک‌کاری بیرون از خانه و نوشیدن الکل به ترتیب شایع‌ترین رفتارهای پرخطر هستند.

«رابطه جنسی اجباری» از جمله رفتارهای پرخطر این دانش آموزان بوده و حدود ۱۵ درصد نوجوانان دبیرستانی تهرانی که در این تحقیق شرکت کرده بودند چنین رابطه‌ای را گزارش کرده‌ بودند.