گورستان انسان‌های بی‌دهان در شمال‌غربی ایران

در شرق مشکین‌شهر در استان اردبیل گورستان عجیبی به نام «یئری» وجود دارد که قدمت آن به دوران هخامنشیان باز می‌گردد. در این گورستان پر رمز و راز ۴۵۰ گور شناسایی شده که ابعاد کوچک‌ترین آن‌ها ۳ متر و بزرگ‌ترین آن‌ها ۸ متر است.

وجود سنگ قبرهایی با نقش‌های یکنواخت از چهره انسان‌هایی که دهان ندارند، این گورستان را مخوف‌تر کرده است.

با اینکه این گورستان مقصد گردشگران تاریخی است اما هنوز بسیاری از فعالان گردشگری کشور اطلاعی از قدمت و ویژگی‌های این گورستان ندارند. اگرچه برخی معتقدند پیشینه آن به دوران هخامنشیان برمی‌گردد و برخی دیگر معتقدند که عمر بعضی آثار تا هزاره سوم قبل از میلاد، عصر آهن، سفال خاکستری و نخودی و نارنجی هم می‌رسد.

وسعت منطقه باستانی شهر یئری ۴۰۰ هکتار است. اشیای باستانی با ارزشی که از این گورها بیرون آمده در موزه خلخال نگه‌داری می‌شود.

گورهای این محوطه از نوع کلان سنگی و گورکان است و یک غار باستانی و تپه‌ای متعلق به دوران اسلامی در این مکان شناسایی شده است.

تخمین زده می‌شود این منطقه از ۶ هزار سال پیش از میلاد مسکونی بوده است و فرهنگ «مگالی تیک» در آن منطقه مشهود است.

سنگ‌نگاره‌های این گورستان با استفاده از سنگ‌های محکم، استخوان حیوانات و فلزات سخت شکل گرفته‌است و نقش‌هایی از بز کوهی، انسان در حالت‌های مختلف و چندین نقش نامشخص دیگر قابل مشاهده‌اند.

علاوه بر این، نقوش انسانهایی وجود دارد که دهان ندارند و هنوز دلایل این نقوش کشف نشده است.

به‌طور کلی سنگ‌نگاره‌های کشف شده در این دیار شباهت‌های زیادی با نمونه سنگ‌نگاره‌های کشف شده در منطقه ارسباران در آذربایجان شرقی و همین‌طور مناطق سونگون، گغاما، به‌ویژه قوبستان در جمهوری آذربایجان دارد.

سنگ نگاره‌های مناطق عمومی آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان شباهت‌های ظاهری بسیار قریب به هم دارند به‌طوری که گویی همه نقوش موجود در مناطق کلی آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان طی یک دوره و توسط یک هنرمند با یک سبک و طرح حکاکی شده‌اند، در صورتی که قدمت آنها بر اساس سال‌یابی نمونه‌های مشابه در جمهوری آذربایجان بین ۴ تا ۸ هزار سال است.

نمونه‌های موجود در ایران و قوبستان دقیقا بر اساس یک فلسفه اعتقادی حک شده‌اند. بیشترین نقوش حکاکی شده بز کوهی است، چرا که بز کوهی نمادی از یک فرشته و برگرفته از اسطوره کهن است.