روز مردگان در مکزیک؛ جشنی برای بازگشت مرده‌ها به زمین

در شهرها و روستاهای مختلف کشور مکزیک، جشن روز مردگان با رسومات و باورهای کهن و پر از عطر و بو و رنگ و شادی به یاد درگذشتگان برگزار می‌شود.

«روز مردگان» (Day of the Dead) در روزهای بین ۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر در مکزیک جشن گرفته می‌شود. در این تعطیلات مردم یاد و خاطره‌ی عزیزان از دست رفته‌شان را زنده و به آن‌ها ادای احترام می‌کنند.

تصور نکنید که این یک مراسم غم انگیز و ناراحت‌کننده باشد، برعکس، آن‌ها فستیوالی از رنگ‌ها برپا می‌کنند و زندگی درگذشتگان را پاس می‌دارند و جشن می‌گیرند. م

کزیکی‌ها در این روز به قبرستان‌ها سر می‌زنند، قبرها را تزئین می‌کنند و در کنار اعضای خانواده و دوستان درگذشته‌ی خود وقت می‌گذرانند. باور برگزارکنندگان روز مردگان این است که ارواح برای یک روز به جهان باز می‌گردند تا در کنار خانواده‌شان باشند.

در دوره‌ی پیش از ورود اسپانیایی‌ها، مردگان در نزدیکی خانه‌ و عموماً در آرامگاهی زیر ایوان مرکزی، به خاک سپرده می‌شدند و تأکید زیادی بر حفظ ارتباط با اجداد درگذشته وجود داشت؛ چرا که تصور می‌شد در جای دیگری به زندگی ادامه می‌دهند. با ورود اسپانیولی‌ها و کاتولیک‌ها، برگزاری «روز قدیسان» و «استغاثه ارواح» با باورهای مکزیکی‌ها از قبل ترکیب شد و جشن به صورتی شکل گرفت که امروزه شاهد آن هستیم.

گفته می‌شود ارواح نوزادان و کودکان فوت شده که به آن‌ها فرشته‌های کوچک می‌گویند، در نیمه شب ۳۱ اکتبر می‌آیند و یک روز کامل را با خانواده خود سپری می‌کنند و بعد می‌روند. ارواح بزرگسالان نیز در روز بعد می‌آیند.

مکزیکی‌ها با خوراکی‌ها و غذاهای مورد علاقه افرادِ درگذشته، از روح آن‌ها در این روز پذیرایی می‌کنند. آن‌ها میز عشای ربانی تزئین‌شده‌ و پر زرق و برقی که «اوفرنداس» (Ofrendas) نامیده می‌شود، در خانه‌های خود درست می‌کنند و اعتقاد دارند ارواح از ماهیت و بوی غذا تغذیه می‌کنند. وقتی ارواح روانه شدند، آن‌ها غذا را با خانواده و دوستان و همسایه‌ها تقسیم می‌کنند و می‌خورند.

یکی از چیزهایی که معمولاً روی میز قرار دارد، جمجمه‌ از قند بوده که نام فرد فوت شده روی آن نوشته شده است. همچنین «پن دِ مورتوس» (Pan de Muertos) نان مخصوص این فصل و گل جعفری که در این زمان از سال گل می‌دهد را می‌توان روی میز دید. در زمان‌های قدیم که مردم در خانه و نزدیک به خانواده‌ی خود به خاک سپرده می‌شدند، نیاز به میز عشای ربانی و تزئین قبر نبود. آن‌ها با هم همیشه یک‌ جا بودند.

اما امروزه مردگان دور از خانه دفن می‌شوند و مکزیکی‌ها به این دلیل قبرها را آذین می‌کنند که معتقدند در این روز روح ابتدا از آن‌جا بازمی‌گردد. در برخی از روستاها در راه قبرستان تا خانه‌ها گلبرگ‌های گل می‌ریزند تا روح پس از بازگشت مسیر خود را پیدا کند. در بعضی جوامع مرسوم است که تمام شب را در قبرستان بمانند و جشن بگیرند؛ پیک نیک برپا می‌کنند، موزیک می‌نوازند و با هم گفتگو می‌کنند.

روز مردگان و هالووین خصوصیات مشترکی دارند؛ اما جشن‌های متمایزی هستند. هر دو از فرهنگ‌های باستانی نشأت گرفته‌اند و بعدتر با اعتقادات مسیحیت ترکیب شده‌اند. شباهت دیگر آن‌ها در این باور مشترک است که ارواح در یک روز از سال به جهان برمی‌گردند. رسومات هالووین نشان می‌دهد که در این جشن، ارواح شرور و نحس تصور می‌شوند و به همین دلیل کودکان تغییر قیافه می‌دهند تا آسیب نبینند در حالی‌ که در جشن روز مردگان، بستگان با شادی از ارواحی که در سال گذشته ندیده‌اند، استقبال می‌کنند.

البته روز مردگان به مرور زمان دستخوش تغییراتی شده است و فرهنگ‌ها و رسومات جدیدی در آن رخ می‌دهد. جشن‌های هالووین در مکزیک متداول‌تر شده‌اند و لباس‌های آن در کنار جمجمه قندی در بازار فروخته می‌شوند. در مدارس همانقدر که برای ساخت محراب زیبا رقابت می‌شود، بچه‌ها برای پوشیدن لباس هالووین جالب‌تر هم رقابت می‌کنند و به قاشق‌زنی هالووین می‌پردازند.

روز مردگان را در نقاط مختلف مکزیک و به روش‌های مختلف جشن می‌گیرند. این فستیوال در نواحی جنوبی به خصوص در ایالات «میچوآکان» (Michoacan)، «اوآخاکا» (Oaxaca) و «چیاپاس» (Chiapas) رنگارنگ‌تر برگزار می‌شود. در نواحی روستایی مراسم با تشریفات بیشتر و رسمی‌تر برپا می‌شود؛ اما در شهرهای بزرگ گاهی بی‌رویه به آن می‌پردازند.

به جهت اهمیت این روز در فرهنگ مکزیک و جنبه‌ی منحصر به فرد فستیوال که نسل به نسل در مکزیک گشته، این جشن بومی مکزیکی‌ها در سال ۲۰۰۸ از طرف یونسکو به عنوان «میراث فرهنگی ناملموس بشریت» شناخته و ثبت شده است.

سفر به مکزیک در تعطیلات روز مردگان می‌تواند برای گردشگران بسیار جالب توجه باشد، چرا که علاوه بر دیدن این جشن خاص می‌توانید از فصل زیبای پاییز در مکزیک هم لذت ببرید. اگرچه خانواده‌ها اغلب این روز را به صورت خصوصی جشن می‌گیرند، اما نمایش‌های عمومی زیادی هم وجود دارد که می‌توانید در آن شرکت کنید و اگر با احترام با مردم رفتار کنید هیچکس از حضور شما در قبرستان و هرجای دیگری که مشغول ادای احترام به درگذشتگان هستند، ناراحت نخواهد شد.