در طی دوران جنگ سرد، این هواپیما بالاتر و سریع تر از هر پرنده ساخت انسان دیگری پرواز کرده و اکنون پس از گذشت ۵۵ سال از اولین پروازش هنوز هم چنین است. هواپیمای جاسوسی SR-71 Blackbird یا Lockheed SR-71 توسط کمپانی لاکهید مارتین در خفا و در اواخر دهه ۱۹۵۰ طراحی شد، هواپیمایی که توانست به فضا تکیه زده و حتی از یک موشک نیز پیشی بگیرد. تا به امروز، این هواپیما رکورد بالاترین ارتفاع در پرواز افقی و بالاترین سرعت برای یک هواپیمای با نیروی پیشرانه غیرراکتی را در اختیار داشته است. هواپیمای Lockheed SR-71 عضوی از یک خانواده هواپیماهای جاسوسی بود که برای ورود به قلمرو دشمن بدون مورد اصابت قرار گرفتن و حتی شناسایی شدن در روزگاری قبل از ساخت ماهواره ها و پهپاها طراحی شده بود.
رنگ سیاه روی تمام بدنه آن که به منظور پراکنده کردن گرما انتخاب شده بود باعث گردید که این هواپیما لقب Blackbird را بدست آورد و در ترکیب با بدنه کشیده و طولانی اش باعث شد که Lockheed SR-71 به چیزی متفاوت از هواپیماهایی که تا آن زمان ساخته شده بود شبیه باشد، طراحی خاصی که هیچ نقطه منفی به همراه نداشت. پیتر مرلین که یک تاریخ نگار حوزه هوانوردی است در این باره می گوید: «این هواپیما هنوز هم به چیزی متعلق به آینده شبیه است، اگر چه در دهه ۱۹۵۰ طراحی شده بود. به دلیل سبک خم شدگی بدنه و انحنا و پیچش های بال ها، بیشتر به موجودی طبیعی شبیه است تا یک ماشین مکانیکی. بیشتر هواپیماهای متداول طوری هستند که مشخص است کسی آن ها را ساخته اما این یکی بیشتر شبیه این است که موجودی رشد کرده».
جاسوس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)
در می ۱۹۶۰، یک هواپیمای جاسوسی U-2 متعلق به ایالات متحده بر فراز حریم هوایی اتحاد جماهیر شوروی و در حال عسکبرداری هوایی ساقط شد. در ابتدا دولت ایالات متحده ماهیت این هواپیما را یک هواپیمای تحقیقات هواشناسی عنوان کرد که مسیر خود را گم کرده بود اما وقتی که اتحاد جماهیر شوروی تصاویر خلبان دستگیر شده و تجهیزات شناسایی و جاسوسی هواپیما را منتشر کرد این داستان آمریکایی ها دروغ از آب درآمد. این حادثه واکنش های دیپلماتیک سریعی را در دوران جنگ سرد ایجاد کرده و نیاز به یک نوع جدید از هواپیماهای جاسوسی که بتواند سریع تر پرواز کرده و از آتش ضدهوایی های دشمن در امان باشد را تقویت کرد. مرلین در این باره می گوید: «سازمان سیا هواپیمایی می خواست که بتواند در ارتفاع بیش از ۹۰.۰۰۰ پایی یا همان حوالی و با سرعت بالا و به عنوان یک پرنده پنهان از دید رادارها که امکان پذیر بود پرواز کند».
وظیفه طراحی چنین ماشین آینده نگرانه ای بر عهده کلارنس «کلی» جانسون ، به عنوان یکی از بزرگ ترین طراحان تاریخ هوانوردی جهان و تیم سری مهندسان او در کمپانی لاکهید که Skunk Works نامیده می شد گذاشته شد. جانسون که در سال ۱۹۹۰ و همزمان با اولین سال بازنشستگی هواپیمای جاسوسی SR-71 Blackbird درگذشت، در این باره گفته است: «همه چیز باید اختراع می شد، همه چیز». اولین هواپیمای جاسوسی خانواده Blackbird با نام A-12 شناخته شده و اولین پرواز خود را در ۳۰ آوریل ۱۹۶۲ انجام داد. در کل، ۱۳ فروند از این نمونه تولید شد که برنامه طراحی و تولید آن بسیار سری و تحت نظارت سازمان سیا بود.
پوسته تیتانیومی
بدلیل اینکه هواپیمای SR-71 Blackbird برای پرواز سریع تر از ۲.۰۰۰ مایل بر ساعت طراحی شده بود، اصطکاک و سایس با فضای اطراف باعث بالا رفتن دمای بدنه به میزانی می شد که قالب بدنه یک هواپیمای متداول را ذوب می کرد. به همین دلیل بدنه SR-71 Blackbird از تیتانیوم ساخته شد، فلزی که می توانست دماهای بالا را تاب بیاورد و همزمان سبک تر از فولاد بود. اما استفاده از تیتانیوم مشکلات جدیدی را ایجاد می کرد. اول از همه این که به دسته کاملی از ابزارها و تجهیزات جدید نیاز بود که همگی باید از تیتانیوم ساخته می شدند. در واقع باید مصالح جدیدی تولید می شد زیرا فولاد معمولی در کوچکترین تماس با تیتانیوم باعث خرد شدن آن می شد.
دوم اینکه تامین این همه تیتانیوم به خودی خود کار بسیار پیچیده و دشواری بود. مرلین در این باره تصریح می کند: «در آن دوران، اتحاد جماهیر شوروی بزرگ ترین تامین کننده تیتانیوم جهان بود. دولت ایالات متحده نیاز به خرید مقدار زیادی تیتانیوم داشت و احتمالاً در این مسیر از شرکت های جعلی استفاده می کرد». اولین نمونه از هواپیمای جاسوسی Lockheed SR-71 بدون رنگ آمیزی خاصی به پرواز درآمد که پوسته تیتانیومی نقره ای رنگی داشت. برای اولین بار بدنه تیتانیومی این هواپیما در سال ۱۹۶۴ با رنگ سیاه رنگ آمیزی شد، بعد از اینکه مشخص گردید این رنگ که به شکل موثری گرما را جذب و منعکس می کند به کاهش دمای تمام بدنه کمک خواهد کرد و بدین ترتیب بود که هواپیمای جاسوسی Blackbird متولد شد.
یک هواپیما با اسامی متفاوت
هواپیمای A-12 خیلی زود در قالب نسخه ای به عنوان یک رهگیر – نوعی هواپیمای جنگنده- شکل گرفت و نه یک هواپیمای جاسوسی و شناسایی. این موضوع به شکل موثری به معنای امکان اضافه کردن موشک های هوا به هوا و کابین دومین خلبان برای خدمه به منظور کنترل تجهیزات راداری ضروری بود. این هواپیمای جدید که ظاهری شبیه -۱۲ با یک دماغه متفاوت داشت، YF-12 نام گرفت. در حالی که برنامه تولید A-12 همچنان بسیار سری باقی مانده بود اما وجود هواپیمای YF-12 در سال ۱۹۶۴ توسط رییس جمهور لیندون بی جانسون فاش شد. در کل سه فروند از این هواپیما ساخته شده و در نیروی هوایی ایالات متحده به کار گرفته شدند. سومین نسخه از هواپیمای جاسوسی که بعدها SR-71 Blackbird نام گرفت نیز در همان سال ها تولید شده و M-21 نام داشت، هواپیمایی که دارای یک دکل برای استقرار و پرتاب یکی از اولین نمونه های پهپادهای بدون سرنشین بود.
از این نسخه نیز دو فروند ساخته شد اما بعد از برخورد یک پهپاد با هواپیمای مادر در سال ۱۹۶۶ که باعث مرگ یکی از خلبانان شد ادامه این برنامه متوقف گردید. آخرین نسخه مشتق شده از A-12 با کابین دوگانه و ظرفیت سوخت بیشتر SR-71 نامیده می شد که به عبارت «Strategic Reconnaissance» به معنای «شناسایی استراتژیک» یا «جاسوسی استراتژیک» اشاره داشته و اولین بار در ۲۲ دسامبر ۱۹۶۴ به پرواز درآمد. این همان نسخه ای بود که عملیات های شناسایی و جاسوسی را در ۳۰ سال آینده برای نیروی هوایی ایالات متحده انجام داده، در کل ۳۲ فروند از آن ساخته شده و تعداد کلی اعضای خانواده Blackbird را به ۵۰ فروند می رساند.
پنهانکاری در زمانی که هنوز پنهانکاری وجود نداشت
بدنه هواپیمای SR-71 برخی از اولین ترکیبات کامپوزیتی که در ساخت هواپیما استفاده می شد را در خود داشت، ترکیباتی که شناسایی هواپیمای مذکور را برای رادارهای دشمن دشوار می ساخت. مرلین در این باره می گوید: «در واقع این هواپیما پنهانکار بود پیش از آنکه از واژه پنهانکار استفاده شود». با پرواز در ارتفاعات بالاتر از تیررس آتش ضد هوایی، سریع تر از موشک و تقریباً پنهان از دید رادارها، هواپیمای جاسوسی Blackbird می توانست بدون مشکل و مزاحمتی وارد حریم هوایی دشمن شود. به گفته مرلین، «هدف این بود که زمانی که دشمن متوجه حضور آن شده و موشک هایش را پرتاب می کرد، این هواپیما در راه خارج شدنش باشد. اما این قبل از زمانی بود که ما ارتباطات داده ای فوری داشتیم، به همین دلیل آن ها روی فیلم ها عکسبرداری کرده و فیلم ها را به پایگاه بر می گرداندند تا تحلیل شده و مورد مطالعه قرار گیرند».
در نتیجه، هیچ هواپیمای Blackbird توسط آتش دشمن ساقط نشد. با این وجود ثبات و قابل اعتمادی این هواپیما مسئله ساز شده و از ۳۲ فروند، ۱۲ فروند در نتیجه تصادف و حوادث مختلف از بین رفتند. همچنین هدایت و پرواز با این هواپیمای پیچیده بسیار دشوار بود. مرلین درباره این موضوع نیز چنین اظهارنظر می کند: «برای آماده سازی این هواپیما به لشکری از افراد نیاز بود. هر ماموریت عملیاتی Blackbird مانند ماموریت های فضایی دارای شمارش معکوس بود زیرا آماده سازی های متعددی برای خدمه و خود هواپیما وجود داشته و مقدار غیرقابل تصوری از کار و نیروی انسانی مورد نیاز بود».
خلبانان هواپیمای جاسوسی SR-71 Blackbird نیز به خاطر شرایط سخت و پیچیده ای که در پرواز در ارتفاعات بالا ایجاد می شد باید به شکل ویژه و متفاوتی برای عملیات و پرواز با این هواپیما آماده شده و آموزش می دیدند. مرلین در این باره نیز چنین گفته است: «آن ها در واقع لباس های فضانوردان را به تن می کردند، همان چیزهایی که بعدها خدمه شاتل فضایی پوشیدند. کابین خلبان نیز هنگام پرواز با سرعت های بالا به شدت داغ می شد، آنقدر که خلبانان در ماموریت های طولانی، غذای خود را با چسباندن آن به شیشه کابین گرم می کردند».
هیچ هواپیمایی از نوع Blackbird بر فراز حریم هوایی اتحاد جماهیر شوروی پرواز نکرد- تاکتیکی که دولت ایالات متحده پس از حادثه ساقط شدن هواپیمای جاسوسی اش در سال ۱۹۶۰ در پیش گرفته بود- اما همچنان این هواپیماها نقشی مهم در دوران جنگ سرد داشته و ماموریت های مختلفی را در شرایط حیاتی در خاورمیانه، ویتنام و کره شمالی انجام دادند. در سال ۱۹۷۸، هواپیمای جاسوسی SR-71 رکوردی را از خود به جای گذاشت که همچنان پابرجاست: پرواز مداوم در ارتفاع ۸۵.۰۶۹ فوتی و رسیدن به حداکثر سرعت ۲.۱۹۳ مایل بر ساعت یا ۳.۳ ماخ.
برنامه توسعه این هواپیما در سال ۱۹۹۰ و استفاده از تکنولوژی هایی مانند ماهواره های جاسوسی و امکان پذیر شدن ساخت پرنده های بدون سرنشین و پهپادها و دسترسی لحظه ای و مستقیم به داده های جاسوسی متوقف گردید. هواپیمای SR-71 برای آخرین بار در سال ۱۹۹۹ توسط سازمان ناسا به پرواز درآمده و در جریان آن از دو فروند هواپیمای مذکور برای تحقیقات هوانوردی در ارتفاع و سرعت بالا استفاده گردید. از آن زمان به بعد، Blackbird های باقیمانده به موزه ها رفته اند.
یادش بخیر، رو ی نسخه قدیمی دانستنیها عکسش بود، پرت شدم تو کودکیم، همیشه عاشق این پرنده سیاه بودم
دقیقاً
این قضیه برای ۲۵ سال پیشه 🙁