در روزهای اخیر قیمت نفت خام که همواره از آن با عنوان طلای سیاه یاد شده به شکل بی سابقه ای کاهش یافته و قیمت نفت خام سبک ایالات متحده حتی به منفی ۳۷ دلار نیز رسیده است. شیوع ویروس کرونا باعث شده که تقاضا برای نفت خام در جهان به بیش از نصف کاهش یابد و همین موضوع در ماه ها اخیر باعث نزولی شدن قیمت نفت شد به طوری که حتی کاهش تولید نفت نیز نتوانست این سقوط را متوقف سازد. قیمت منفی نفت خام در حالی است که برای تولید هر بشکه نفت نزدیک به ۲۰ دلار هزینه می شود و بدین ترتیب برای اینکه یک بشکه نفت سودآور باشد باید بیش از ۲۰ دلار قیمت داشته باشد. این بدان معناست که کشورهای تولید کننده نفت اکنون باید سرمایه صادراتی باارزش خود را در خانه نگه دارند زیرا در واقع خریداری برای آن وجود ندارد. بدین بهانه در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با انواع مختلف نفت خام و ترکیبات و مورد استفاده هر کدام آشنا کنیم.
نفت خام یک نوع سوخت مایع است که در زیر زمین واقع شده و از طریق حفاری بیرون کشیده می شود. نفت برای سیستم حمل و نقل، تولیدات نفتی، نیروی پیشرانه کارخانجات و انواع پلاستیک به کار می رود.
ترکیب نفت خام
بین ۵۰ تا ۹۷ درصد از نفت خام از هیدروکربن تشکیل شده و بین ۶ تا ۱۰ درصد آن نیز نیتروژن، اکسیژن و سولفور است. کمتر از یک درصد نفت خام را نیز فلزاتی مانند مس، نیکل، وانادیوم و آهن تشکیل می دهد. نفت را سوخت فسیلی می نامند زیرا در حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش و زمانی که جلبک ها و پلانکتون های پیش تاریخی در کف اقیانوس مدفون شدند شکل گرفته است. در ادامه ترکیب این اجساد با گل و لای توسط لایه هایی از رسوب پوشانده شده و در طی میلیون ها سال فشار شدید باعث گرم شدن این ترکیب شده است. در ابتدا یک ماده چسبناک به نام کروژن (kerogen) شکل گرفته که بعد از گرما و فشار بیشتر به نفت مایع تبدیل شده است.
استفاده های نفت خام
نفت خام پایه بسیاری از محصولات است که سوخت های مورد استفاده در سیستم حمل و نقل- گازوئیل، بنزین و سوخت جت- را شامل می شود. همچنین باید سوخت های مورد استفاده برای تولید گرما و برق را نیز به موارد قبلی اضافه کرد. در سال ۲۰۱۷، تنها در ایالات متحده بیش از ۷.۳ میلیارد بشکه نفت خام مصرف شده است که ۴۷ درصد آن صرف بنزین مورد استفاده خودروها شده است. علاوه بر این، وقتی که نفت با دیگر ترکیبات شیمیایی مخلوط شود بیش از ۶.۰۰۰ ترکیب جدید شکل می گیرد. از مشتقات نفت است که قیر، آسفالت، پارافین و روغن های روان کننده می سازند. همچنین از نفت در تهیه محصولات شیمایی مانند کودهای شیمیایی، عطر، حشره کش ها، صابون و کپسول های ویتامینی استفاده می شود. همچنین نفت پایه پلاستیک است که کاربرد گسترده ای دارد، از فیبر کربن در ساخت بدنه هواپیما تا لوله های پی وی سی و لوازم آرایشی. حتی ۴۰ درصد از منسوجات نیز حاوی برخی از ترکیبات جانبی نفت هستند.
انواع نفت خام بر اساس میزان گوگرد و وزن
انواع نفت خام
نفت وست تگزاس اینترمدییت (West Texas Intermediate) یک نوع نفت خام بسیار باکیفیت است که در غرب تگزاس استخراج شده، بسیار سبک بوده و سولفور بسیار کمی دارد. به همین دلیل است که به آن نفت سبک شیرین گفته می شود. هر چه مقدار سولفور موجود در نفت خام کمتر باشد بهتر بوده و شیرین تر خواهد بود. به همین دلیل است که این نوع نفت خام سبک و شیرین بهترین گزینه برای تولید بنزین است و این کیفیت بالا باعث شده که نفت وست تگزاس اینترمدییت شاخص اصلی نفت خام در قاره آمریکا باشد.
نفت برنت (Brent Blend) ترکیبی از نفت خام بدست آمده از ۱۵ میدان نفتی مختلف در دریای شمال است. این نفت در مقایسه با نفت وست تگزاس سبکی و شیرینی کمتری داشته اما همچنان برای تولید بنزین باکیفیت مناسب است. این نفت شیرین از چاه های نفتی متعلق به بریتانیا و نروژ استخراج می شود. نفت برنت در شمال غربی اروپا تصفیه شده و شاخص عمده نفت خام در اروپا و آفریقا به شمار می آید. نکته مهم در مورد نفت برنت این است که اگر چه گوگرد کمتری در مقایسه با نفت وست تگزاس دارد اما بخش عمده قیمت گذاری نفت در جهان بر اساس این نوع نفت صورت گرفته و در یک دهه اخیر قیمت بیشتری نسبت به نفت وست تگزاس داشته و این موضوع از تولید گسترده نفت شل در ایالات متحده ناشی شده است. به طور کلی نفت های برنت و وست تگزاس سبکتر از نفت های خاورمیانه بوده و گوگرد کمتری نیز دارند که باعث شده کیفیت بهتر، آلایندگی و سمیت کمتر و قیمت بیشتری داشته باشند. نفت برنت شاخص اصلی قیمت گذاری نفت در مقیاس جهانی است.
نفت شل (Shale) نوعی نفت خام است که بین لایه های صخره های رسی قرار گفته است. این صخره ها باید خرد شوند تا به لایه های نفتی دسترسی ایجاد شود و تکنولوژی های جدید باعث شده که این نوع نفت با قیمت رقابتی به بازار بیاید که کاهش کلی قیمت نفت خام را در پی داشته است. این نوع نفت به طور گسترده و عمدتاً در ایالات متحده استخراج شده و در کنار اینکه این کشور را به واردات نفت بی نیاز کرده، آن را به یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان نفت تبدیل کرده است. تکنولوژی پیشرفته استخراج نفت در ایالات متحده باعث شده که بتوان کوچکترین قطرات نفت را نیز استخراج کرد و همین موضوع باعث شکوفایی استخراج نفت در یک دهه اخیر در این کشور شده است.
نفت سفید یا همان نفت چراغ (Kerosene) آن نفتی است که همه ما دیده ایم و معمولاً در بخش گرمایش و پخت و پز خانگی به کار گرفته می شد. دیگر استفاده این نوع نفت سبک در موتورهای جت و راکت هاست. همچنین از نفت سفید برای استخراج مواد معدنی مانند مس، سدیم و پتاسیم نیز استفاده می شود.
سبد نفتی اوپک نیز سبدی متشکل از نفت تولیدی کشورهای عضو اوپک است که کیفیت آن ها در مقایسه با نفت های قبل کمتر است. عمده ترین نفت های موثر در این سبد نفت های خام بدست آمده در الجزایر، اندونزی، نیجریه، عرربستان سعودی، دبی، ونزوئلا و مکزیک است. به طور کلی نفت خام کشورهای عضو اوپک به دلیل داشتن سولفور زیاد از نوع ترش بوده و گزینه مناسبی برای تولید بنزین باکیفیت نیست. نفت سنگین ایران یکی از غلیظ ترین نفت های جهان است که درصد گوگرد، نیتروژن و فلزات سنگین بالایی دارد. هزینه استخراج و پالایش این نوع نفت خام در مقایسه با دیگر انواع نفت خام بیشتر بوده و به همین دلیل قیمت و مشتریان کمتری دارد.
نفت کوره یا مازوت نوعی نفت سنگین چسبناک و غلیظ است که از محصولات فرعی استخراج نفت به شمار می آید و بیشتر به عنوان یک سوخت ارزان قیمت در کوره ها، تنورهای نانوایی ها، موتورهای دیزلی و برخی نیروگاه ها به کار گرفته می شود. این نوع نفت بیشتر پس از بخار شدن بنزین و دیگر ترکیبات سبک از نفت خام بر جای می ماند و از آن با نام های نفت کثیف یا نفت دورریختنی یاد می کنند. معمولاً در کشورهای اروپایی این نوع نفت را تصفیه کرده و از آن گازوئیل تولید می کنند.
در انتها می خواهیم در مورد CFD یا همان قرارداد مابه التفاوت (Contract For Difference) صحبت کنیم که نوعی تفاهم نامه است که بین طرفین امضا شده و دو طرف توافق می کنند مابه التفاوت قیمت ابتدایی و انتهایی یک کالا را بپردازند. به عبارت ساده تر دو طرف توافق می کنند که مابه التفاوت قیمت کالای مورد نظرشان در زمان کنونی و زمان عقد قرارداد را به یکدیگر بپردازند. همین رویه قراردادی مطمئن اکنون در بخش خرید و فروش نفت خام به کار گرفته شده و عمدتاً در مورد نفت های وست تگزاس و برنت انجام می شود تا خریداران و فروشندگان بتوانند با ریسک کمتر و اطمینان بیشتری در این عرصه فعالیت کنند.
بسیار کامل و عالی …
ممنون
عالی بود