انفجار بیروت ؛ راز رها شدن ۶ ساله کشتی حامل محموله نیترات آمونیوم در لبنان چه بود؟

انفجار بیروت در روزهای اخیر تیتر اول بسیاری از رسانه های بین المللی بوده است، اتفاقی که بسیار ویرانگر و تکان دهنده بوده و در بدترین زمان ممکن برای مردم لبنان که از قبل با مشکلات فلج کننده اقتصادی و شیوع ویروس کرونا مواجه بودند رخ داد. تمام چیزی که تاکنون از این انفجار می دانیم این است که انفجار بیروت در اثر منفجر شدن یک محموله تقریباً ۳ هزار تنی از نیترات آمونیوم (یا آمونیوم نیترات) در یک انبار در بندر بیروت رخ داده است.

نیترات آمونیوم با فرمول NH4NO3 یک ماده شیمیایی بی رنگ و کریستالی است که ترکیب آمونیاک و اسید نیتریک تشکیل شده و در آب حل می شود. این ترکیب شیمیایی به عنوان کود استفاده شده و حاوی مقادیر زیادی ازت شیمیایی است که برای رشد گیاهان مفید است. این کود معدنی غیرآلی بسیار اشتعال پذیر و قابل انفجار است و به همین دلیل همراه با ترکیبات ضد اشتعال مانند آهک نگهداری می شود. از نیترات آمونیوم برای تهیه مواد منفجره نیز استفاده شده و در گذشته در تولید مین های دریایی و کلاهک های اژدرهای نیروی دریایی آلمان در جنگ جهانی دوم به کار گرفته شده بود.

اما چرا این محموله بسیار عظیم مواد قابل انفجار به مدتی چنین طولانی در بندر بیروت نگهداری شده است؟

کشتی باری که ۲,۷۵۰ تن نیترات آمونیوم (کود شیمیایی) را به بیروت آورده و در نهایت روز سه شنبه باعث انفجاری مرگبار و ویرانگر شد که بخش بزرگی از بیروت و بندر آن را با خاک یکسان کرد و بیش از صد نفر را به کام مرگ فرستاد در سال ۲۰۱۴ توسط یک تاجر روسی که اکنون در قبرس زندگی می کند به این بندر آورده شده بود. بوریس پروکوشف، ناخدای سابق کشتی MV Rhosus در مصاحبه با رادیو آزاد اروپا ادعا کرده که ایگور گرچوشکین مالک این کشتی است. وی گفته که این تاجر روسی اکنون در قبرس زندگی می کند، کشوری که مقصد معمول و محبوب بسیاری از سرمایه داران و ثروتمندان روسی است.

گرچوشکین تاکنون در مورد حادثه انفجار بیروت که به مرگ دستکم ۱۴۹ نفر و زخمی شدن بیش از ۵,۰۰۰ نفر منجر شده اظهارنظری نکرده است. کشتی باری روسوس قرار بود محموله نیترات آمونیوم را از بندر باتومی در گرجستان به موزامبیک منتقل کند. اما پروکوشف می گوید که بعد از آغاز سفر دریایی، مشخص شد که این ماموریت چندان به صرفه نیست. کشتی روسوس که با پرچم مولداوی حرکت می کرد برای سوختگیری در یونان پهلو گرفته و همانجا بود ه مالک روسی کشتی به خدمه گفته که به دلیل مشکلات مالی باید یک محموله اضافی را در بندر بیروت سوار کشتی کنند. از این رو کشتی مذکور در اواخر سال ۲۰۱۳ مسیر خود را به سمت بندر بیروت تغییر داده تا با بار زدن مقداری ماشین آلات و منتقل کردن آن ها به جایی در مسیر قبلی، درآمد بیشتری کسب نماید، باری که به گفته پروکوشف برای کشتی او بیش از حد سنگین بوده است.

در بیروت، بازرسان متوجه می شوند که کشتی باری روسوس شرایط سفر در دریا را نداشته و نقص ها و حفره های متعددی در آن دیده می شود که سفر با آن را خطرناک می سازد و بدین ترتیب مانع از ادامه سفر آن می شوند. پروکوشف مدعی است که کشتی او در هنگام توقیف شدن در بندر بیروت دچار نشت هایی بوده اما توان سفر را داشته است. در ادامه تعدادی از خدمه کشتی آزاد می شوند اما پروکوشف می گوید که او و سه نفر دیگر از خدمه که اوکراینی بودند به مدت ۱۱ ماه در لبنان مانده و اجازه خروج نداشته اند. ناخدای سابق کشتی روسوس می گوید که خدمه نتوانستند ماشین آلات مذکور را سوار کشتی کرده و در ادامه به دلیل اینکه مالک کشتی هزینه های بندر را نپرداخت، کشتی او توقیف شد.

او در این باره می گوید :«حتی یک ریال هم به ما پرداخت نشد، [گرچوشکین] حتی برای ما غذا هم نخرید. می توانیم بگوییم که او [گرچوشکین] ما را عمداً در یک شرایط بسیار خطرناک رها کرد، ما را ول کرد تا از گرسنگی تلف شویم». ناخدای سابق کشتی روسوس می گوید که مقامات بندر بیروت دلشان به حال آن ها سوخته و به آن ها آب و غذا داده بودند. بعد از یک دعوای حقوقی طولانی، گرچوشکین هزینه انتقال خدمه باقیمانده به بندر اودسا در اوکراین را پرداخت می کند. با این وجود وی کشتی خود و محموله انفجاری اش را در بندر بیروت به حال خود رها می کند.

در ادامه محموله نیترات آمونیوم این کشتی به انباری در بندر منتقل شده و مدت چند سال همانجا ماند تا در نهایت روز سه شنبه منفجر شده و صدمات جبران ناپذیری به شهر بیروت و در کل لبنان وارد کرد. این محموله به مدت ۶ سال و بدون رعایت پروتکل های ایمنی در بندر بیروت که در نزدیکی مرکز شهر است نگهداری می شد.در واقع محموله کشتی به حکم دادگاه در انبار شماره ۱۲ بندر و در کنار سیلوهای گندم انبار شده و به گفته مقامات لبنانی در انتظار مزایده یا خلاص شدن به روش درست از دست آن بود.

پروکوشف که اوکراینی است می گوید گرچوشکین را در سال ۲۰۱۳ ملاقات کرده است. به گفته وی تمامی خدمه کشتی باری روسوس تغییر کرده و گرچوشکین به او نگفته بود که این تغییرات به خاطر ندادن حقوق به خدمه و کارکنان کشتی بوده است. محموله این کشتی نیترات آمونیوم به شکل قرص های کوچک بوده که به طور گسترده در کودهای شیمیایی برای افزایش نیترات خاک به کار رفته اما می توان آن را با مواد نفتی برای ساخت مواد منفجره به منظور استفاده در استخراج معدن و صنایع ساخت و ساز نیز ترکیب و استفاده کرد. مدیر بندر و رییس گمرگ لبنان گفته اند که به مقامات رسمی در مورد خطر این محموله انبار شده و لزوم جابجایی آن هشدار داده بودند. در سال ۲۰۱۴ نیز میخاییل وویتنکو که مدیر یک مجله دریانوردی آنلاین است از این کشتی با عنوان «بمب شناور» یاد کرده بود.

روزنامه کیهان در مطلبی با عنوان «این ردپاها را دنبال کنید» مدعی دخالت اسراییل و ایالات متحده در این حادثه شده است. در ادامه این مقاله پهلو گرفتن این کشتی باری در بندر بیروت مشکوک دانسته شده و به طور ضمنی به این موضوع اشاره می شود که رها شدن این کشتی در بیروت عمدی بوده است: «در گزارش‌های بندر بیروت از پهلو گرفتن کشتی روسوس که اعلام شده به علت نقص فنی در آب‌های ساحلی لبنان بوده است، اشاره‌ای به نوع نقص فنی نشده است. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که بندر بیروت در مسیر تجاری گرجستان به موزامبیک نبوده است و این احتمال را قوت می‌بخشد که نقص فنی روسوس بهانه‌ای برای پهلو گرفتن در بندر بیروت بوده است!».

کیهان می افزاید: «مخصوصاً آنکه کشتی یاد شده حتی بعد از برطرف شدن نقص فنی نیز حاضر به ترک بیروت نشده و این تاخیر سؤال‌برانگیز را تا تخلیه کامل محموله مخاطره‌آمیز  ۲۷۵۰ تنی نیترات آمونیوم و دپوی آن در انبار شماره ۱۲ بندر بیروت ادامه داده است! سندی که از وزارت دفاع (بخوانید وزارت جنگ) رژیم صهیونیستی منتشر شده و به صورت عکس هوایی است نشان می‌دهد که محل انبار شماره ۱۲ بندر بیروت یعنی انباری که ۲۷۵۰ تن نیترات آمونیوم در آن دپو شده بود، در سال ۲۰۱۸ به عنوان یکی از اهداف حمله جنگنده‌های رژیم صهیونیستی علامت‌گذاری شده است!».

در ادامه این مقاله آمده است: «ساعاتی بعد از انفجار مهیب سه‌شنبه بیروت، دو رسانه رسمی رژیم میهمان و کودک‌کش آل‌سعود، العربیه و ایندیپندنت، اعلام کردند که انفجار کار اسرائیل بوده است و این هزینه‌ای است که مردم لبنان به‌خاطر حضور حزب‌الله در این کشور متحمل شده‌اند! حکومت وحشی عربستان نه فقط نزدیک‌ترین کشور عربی بلکه یکی از نزدیک‌ترین کشورهای دنیا به رژیم صهیونیستی است و نمی‌توان پذیرفت که این رژیم را به جنایت هولناک انفجار بیروت متهم کند! ولی چرا چنین می‌کند؟! مخصوصاً آنکه بعد از انتساب انفجار به اسرائیل علت این جنایت را همراه با آدرس پیشگیری از آن را نیز گوشزد می‌کند! باید حزب‌الله لبنان از دایره سیاسی و امنیتی این کشور حذف شود تا جنایت مشابه دیگری در پی نباشد!».

مقامات لبنانی گفته اند که برخی مسئولان بندر بیروت که به هر شکلی در حادثه انفجار بندر بیروت دست داشته اند را دستگیر کرده و تحقیقات در مورد زوایای پنهان این حادثه ادامه دارد.

بیشتر بخوانید: آخرالزمان در لبنان؛ تصاویر و ویدیوهای هولناک از انفجار بندر بیروت