در ۲۶ سال گذشته کشور بلاروس یا روسیه سفید ملک اعیانی و دربست الکساندر لوکاشنکو بوده است. لوکاشنکو که از او با عنوان «آخرین دیکتاتور اروپا» یاد می کنند پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز کشورش را در همان حالت حکومتی نگه داشته و قدرت مطلق را در بلاروس در دست داشته است. جایگاه او در قدرت در بیش از ۲۶ سال اخیر تضمین شده و بدون تهدید به نظر می رسید تا اینکه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ فرا رسید. علیرغم زندانی کردن یا ارعاب و از دور خارج کردن رقبای بالقوه، الکساندر لوکاشنکو خود را با اپوزیسیونی متحد روبرو دیده و حیات سیاسی خود را در خطر می بیند.
بعد از اینکه لوکاشنکو رقیب اصلی اش را چند هفته قبل از انتخابات و بدنبال محروم کردنش از کاندیداتوری دستگیر کرد، همسر او که زنی خانه دار بود وارد کارزار شد و تنها در عرض سه هفته به چهره اپوزیسیون کشور تبدیل شد. بعد از برگزاری انتخابات اعلام شد که الکساندر لوکاشنکو با کسب بیش از ۸۰ درصد آرا برای ششمین دوره پیاپی رییس جمهور بلاروس خواهد بود اما این بار شرایط با ۵ دوره قبل تفاوت داشت. نزدیک به یک هفته است که خیابان های مینسک صحنه اعتراضات گسترده به نتایج انتخابات است و مردم این کشور لوکاشنکو را به تقلب در انتخابات متهم می کنند.
لوکاشنکو که برای اولین بار در تاریخ نزدیک به ۳۰ ساله حکومت خود با چنین صحنه هایی روبرو می شود اما حاضر به پذیرش فشارهای داخلی و خارجی نبوده و سرکوب معترضان را در دستور کار قرار داده است. در حالی که سه رقیب اصلی او از رقابت در انتخابات ریاست جمهوری اخیر منع شده بودند اما سوتلانا تیخانوفسکایا به جای شوهرش سرگئی تیخانوفسکی جای رقیب او را گرفت و اکنون این دردسر بزرگ را برای رییس جمهور مادام العمر بلاروس رقم زده است.
در اینجا اما می خواهیم در مورد خود الکساندر لوکاشنکو، پیشینه سیاسی او، چگونگی رسیدن به قدرت و دوره زمامداری طولانی مدتش صحبت کنیم.
در سال ۱۹۹۱ و همان سالی که بلاروس استقلال خود از اتحاد جماهیر شوروی را اعلام کرد، الکساندر لوکاشنکو در روزنامه مردم، مقاله انقلابی و شبه بیانیه ای خود را با عنوان «دیکتاتوری: یک متغیر بلاروسی؟» منتشر کرده که در آن از مقامات رسمی دولت به دلیل حرکت به سمت اقتدارگرایی انتقاد کرده و گذشته کمونیستی کشور را به عنوان یک ایده آل فراموش شده یادآوری کرد. در جولای ۱۹۹۴ بود که الکساندر لوکاشنکو با بدست آوردن ۸۰ درصد آرا توانست رقیب کمونیست خود ویاچسلاو کبیک را شکست داده و رییس جمهور بلاروس لقب گیرد. قبل از این انتخابات، الکساندر لوکاشنکو مدیر یک مجموعه مزرعه اشتراکی دولتی بوده و به عنوان یک سیاستمدار ضد فساد به سرعت پله های ترقی را در صحنه سیاسی بلاروس در دوران اتحاد جماهیر شوروی و سال های پس از آن طی کرده بود.
انتخابات سال ۱۹۹۴ انتخاباتی آزاد و سالم انگاشته شد و شاید بسیاری آن را قابل اعتمادترین و معتبرترین انتخابات تاریخ بلاروس بدانند. در آن زمان لوکاشنکو شخصیت سیاسی پوپولیستی بود که هیچ برنامه سیاسی مشخص و واضحی نداشت. در واقع بلاروسی ها بدون اینکه رهبر جدید خود و سیاست هایش را بشناسند و به این موضوع اهمیت بدهند تنها به دولت کمونیستی که سال ها بر آن ها حکومت کرده بود نه گفتند. بعد از ریاست جمهوری اما رئوس برنامه سیاسی لوکاشنکو شکل گرفت. برنامه سیاسی رییس جمهور بلاروس از سه عنصر اساسی تشکیل شده بود: بازگشت سیستم اقتصادی قدیمی اتحاد جماهیر شوروی با تنها عناصر اقتصادی بازاری محدود، افزایش تدریجی سرکوب و فشار سیاسی و روابط سیاسی نزدیک به روسیه.
روی هم رفته، او برنامه های کمونیست هایی که در انتخابات ۱۹۹۴ شکست داده بود را در پیش گرفت و خیلی زود از آن ها فراتر رفت. برخلاف صحبت هایی که الکساندر لوکاشنکو در مقاله خود در سال ۱۹۹۱ نوشته بود، وی به سرعت به یک رهبر اقتدارگرای سرکوبگر و بیرحم تبدیل شد. الکساندر لوکاشنکو از آن زمان قدرت مطلق را در بلاروس در دست گرفت و برای این کار دست به کنترل همه جانبه اقتصاد، سیاست، رسانه ها و جامعه به هر اندازه ای که دلش می خواست زد. او دستکم به ۴ قتل سیاسی و دستگیری و زندانی کردن ده ها رقیب سیاسی خود متهم است اما سرکوب جامعه در مقایسه با آنچه از یک دیکتاتوری مارکسیستی سراغ داریم کمتر بود.
در سال های پایانی اتحاد جماهیر شوروی شرایط اقتصادی در بلاروس، علیرغم نبود اپوزیسیون و خفقان سیاسی، بد نبود به طوری که بسیاری آن را آلمانِ اتحاد جماهیر شوروی می دانستند. بلاروس آخرین جمهوری بلوک شرق بود که سیستم اقتصاد کمونیسیتی در آن اجرا شد و البته نظامی ترین آن ها نیز بود. سیاست های اقتصادی جدیدی که گورباچف در سال های آخر حیات شوروی به اجرا گذاشته بود باعث شد که بلاروس اقتصاد مناسبی در آن سال ها داشته باشد. بدنبال رسیدن به ریاست جمهوری، الکساندر لوکاشنکو تحولات بازاری محدودی که بدنبال استقلال بلاروس شروع شده بود را متوقف کرده و به خصوصی سازی ها پایان داد.
به جای آن، رهبر جدید بر روی تثبیت جایگاه ۴۰ موسسه اقتصادی بزرگ کشورش متمرکز شد، از جمله کارخانه تراکتورسازی مینسک، کارخانه کامیون سازی مینسک، دو پالایشگاه نفتی موزیر و نفتان و کمپانی بزرگ تولید کود شیمیایی بلاروسکالی. بلاروس بهترین ماشین آلات شوروی را برای روسیه تولید نموده و همزمان نفت تصفیه شده و کود شیمیایی روسیه را به غرب صادر می کرد. بخش خصوصی در حد ۲۰ تا ۳۰ درصد تولید ناخالص ملی محدود ماند. اقتصاد بلاروس از بسیاری جهات آخرین اقتصاد شوروی مآبانه بود. چنین اقتصادی نمی توانست رشد چندانی داشته باشد و اینکه این همه سال دوام آورده نیز جای تعجب داشت که دلیل اصلی آن را می توان حمایت همه جانبه روسیه از اقتصاد این کشور بسیار بسته و وابسته دانست.
روسیه تمامی تولیدات بلاروس را می خرید به طوری که وقتی وارد یک فروشگاه لوازم خانگی در روسیه می شوید می توانید محصولات ایتالیایی و بلاروسی را کنار هم ببینید با این تفاوت که نمونه بلاروسی بسیار ارزان تر و کمتر دارای زیبایی های ظاهری و امکانات پیشرفته است اما کارآیی قابل توجهی دارد. به طور سنتی و از دیرباز، بلاروس اغلب تولیدات خود را به روسیه صادر می کرده است اما سوال همیشه این بود که این موضوع تا چه زمان می تواند ادامه داشته باشد و بلاروس چه زمان مجبور به تغییر رویه می شود زیرا در مقایسه با رقبا، هیچ پیشرفتی در محصولات بلاروس دیده نشده و رفته رفته مشتریان خود را از دست می داد. روسیه همچنین از طریق سوبسیدهای پنهان و آشکار انرژی از بلاروس حمایت می کرد و نفت و گاز را با قیمت هایی پایین تر از بازار جهانی به این کشور می فروشد (بیش از ۹۰ درصد انرژی مورد نیاز بلاروس توسط روسیه تامین می شود).
اگر چه این سوبسیدها در مورد کالاهای مختلف و بنا بر توافقات سیاسی دو جانبه متفاوت بود اما صندوق بین المللی پول آن را ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی بلاروس اعلام کرده که عدد بسیار بزرگ است. برای سال ها لوکاشنکو به دنبال تحقق شعار دستمزد متوسط ماهانه ۵۰۰ دلاری بوده که البته اکنون تقریباً محقق شده است اما اقتصاد بلاروس تنها توان تامین نیمی از این عدد را دارد. بدین ترتیب لوکاشنکو برای تامین این کسری ناچار به دراز کردن دست کمک به سمت روسیه بوده است. این اتفاقی بود که آخرین بار در سال ۲۰۱۱ رخ داد زمانی که تورم در بلاروس به دنبال سوءمدیریت مالی دولت لوکاشنکو به ۱۰۹ درصد رسید. اما همه راه ها به مسکو ختم نمی شد و گاهی اوقات روسیه در مقابل این کمک ها خواسته هایی داشت که رییس جمهور بلاروس توان یا تمایل به برآورده کردن آن ها نداشت.
بدین ترتیب در طی سال های اخیر بلاروس با اتحادیه اروپا و صندوق بین المللی پول روابط بهتری برقرار کرد. اگر چه لوکاشنکو در طی تمام این سال ها توانسته بود از خشم ولادیمیر پوتین فرار کرده و سعی کرده بود فضای در حال تغییر روابط دو کشور را کم اهمیت جلوه دهد اما پوتین در سال های اخیر فشار خود به لوکاشنکو برای تحقق اتحاد و به هم پیوستن دو کشور را افزایش داده بود، اتفاقی که بیش از پیش لوکاشنکو را به سمت کمک گرفتن از غرب متمایل ساخته بود. نکته دیگر اینکه زمانی که قیمت نفت به شدت کاهش یافت، بلاروس برای اولین بار به شکل جدی فشار ناشی از آن را حس کرد زیرا روسیه دیگر مانند گذشته دست و دلبازی نمی کرد.
الکساندر لوکاشنکو در آن دوران سعی کرد با برگزاری دو رفراندوم در مورد اتحاد با روسیه، دل پوتین را بدست آورد اما همانطور که گفته شد در سال های اخیر همواره درخواست های ولادیمیر پوتین برای تحقق این اتحاد و یکپارچگی را با سردی پاسخ داده است. اگر چه لوکاشنکو به وضوح حمایت اکثر مردم بلاروس را ندارد اما اندام های سیاسی دولتش، نیروهای پلیس و کسانی که حقوق بگیر دولت بوده و توجه زیادی به خبرهای شبکه های خبری دولتی دارند حامی او هستند.
الکساندر فدوتا، عضو کمپین انتخاباتی لوکاشنکو در سال ۱۹۹۴ و مشاور رسانه ای سابق او در کتابی که در مورد رییس جمهور بلاروس نوشته چنین گفته است: «از یک دیدگاه، لوکاشنکو در زندگی اش یک بازنده بوده است، برخلاف ولادیمیر پوتین که خیلی خوب در کا گ ب پیشرفت کردو لوکاشنکو نتوانست عضو کومسومول (حزب کمونیست جوانان لنینیست) باشد. او در هیچ جای دیگری حتی در گذشته مهارت های خارق العاده ای از خود نشان نداده. چیزی که حقیقتاً او را از دیگر رهبران توتالیتر متفاوت می سازد اشتیاق و اعمال قدرت او برای درآوردن دیگران به خدمتگزاری خود است. او نمی تواند افرادی که با او بحث می کنند و نظراتی متفاوت از او دارند را تحمل کند».
وی در ادامه تصریح می کند: «اکنون لوکاشنکو برخلاف هر زمان دیگری آسیب پذیر است اما هنوز هم با قدرت بر جایگاه خود اصرار می ورزد. اگر کشور در بحران فرو رفته و او ناچار به فرار شود، به چین خواهد رفت. به نظر من او دوره جدید ریاست جمهوری اش را به پایان نخواهد رساند».
ژاروسلاو رومانچوک اقتصاددان سیاستمدار بلاروسی درباره لوکاشنکو چنین می گوید: «مانند پوتین، لوکاشنکو فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را بزرگ ترین تراژدی قرن بیستم نامیده است. او واقعاً دلش برای گذشته تنگ شده و حتی نمی تواند خارج از این فضا را تصور کند، از این رو تسلط مطلق او بر اقتصاد دولتی، سیستم حمایت مطلق از تولیدات داخلی و فساد در بلاروس رخ داده است. او تنها زمانی که نفت و گاز روسیه یک کالای گرانقیمت بود بهتر از دیگران بوده است».
وقتی که به بحران سیاسی کنونی بلاروس باز می گردیم، هر کسی که الکساندر لوکاشنکو ۶۵ ساله را بشناسد به خوبی می داند که او به راحتی دست از قدرت نخواهد کشید، انگار که برای حفظ جانش تقلا می کند. بسیاری از دستگیر شدگان روزهای اخیر اعتراضات در بلاروس از شکنجه های مانند شلاق خوردن، لخت شدن در برابر دوربین و دیگر انواع بدرفتاری ها گفته اند هر چند دولت لوکاشنکو در تلاش برای آرام کردن معترضان برخی از دستگیر شدگان را آزاد کرده است.
واقعا دیکتاتور ها بر سر مردمشان چه می آوردند ….بیچاره مردم ….بیچاره مردم …بیچاره مردم
خدا هم دلش نمی سوزد
شورای عالی امنیت ملی و نهاد بالا دست شورای عالی امنیت ملی.
ما یه خیمه شب بازی به اسم انتخابات و ریاست جمهوری و دولت داریم.
بهتر بود میگفتین یکی از دیکتاتورهای دست نشانده دیکتاتور بزرگ پوتین