وقتی فیلمجن گیر (The Exorcist) در سال ۱۹۷۳ منتشر شد، ژانر وحشت را در مسیری تازه کانالیزه کرد و اکنون بعد از نزدیک به ۶ دهه هنوز هم یکی از پرتنش ترین، پرتعلیق ترین و ترسناک ترین فیلم های ژانر وحشت به شمار می آید. فیلم جن گیر داستان ترسناک جن گیری یک دختر ۱۲ ساله به نام ریگان مک نیل (لیندا بلر) را روایت می کند. وقتی ریگان شروع به تجربه وحشت های شبانه می کند مادرش (الن برستین) به پزشک مراجعه می کند. اما وقتی پزشکان از درمان دختر او عاجز می مانند، به سراغ پدر کاراس (جیسون میلر) می رود که یک کشیش محلی است و اعتقاد دارد دختر وی توسط شیطان تسخیر شده است. با کمک پدر مرین (مکس فون سیدو)، این دو کشیش فرآیند جن گیری را روی این دختر انجام داده و به قیمت جان خودشان، جان او را نجات می دهند. همانند هر فیلم دیگر، فیلم جن گیر نیز دارای ترفندهای جالب، داستان های پشت دوربین و اشارات جالبی است که کمتر کسی از آن ها باخبر است.
۱- فیلم جن گیر بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده است
فیلم جن گیر بر اساس رمانی به همین نام نوشته ویلیام پیتر بلتی ساخته شده که کتاب خود را بر اساس اتفاقاتی واقعی که در حوالی واشنگتن و میزوری رخ داده بود به نگارش درآورده است. گفته می شود که در ژانویه ۱۹۴۹، یک پسربچه ۱۴ ساله اهل مریلند شروع به تجربه وحشت های شبانه ترسناکی کرد که در طی آن ها قدرت فوق العاده ای می یافته، ساختار بدنش به شدت تغییر کرده و طوری صحبت می کرد که انگار توسط شیطان تسخیر شده است. خانواده وی سعی کردند پسرشان را نجات داده و در این راه به پزشکان و روانشناسان مراجعه کرده و حتی یک عملیات جن گیری ناموفق نیز انجام دادند. یک شب، روی پشت این پسربچه دو کلمه که به شکل جای شلاق بودند پدیدار شدند: «بروید» و «سنت لوییس». خانواده او را به سنت لوییس در میزوری بردند جایی که با دو کشیش یسوعی به نام پدر والتر هالوران و پدر ویلیام اس بودرن روبرو شدند و این دو به مدت سه ماه مشغول انجام جن گیری روی این پسربجه بودند. بلتی که در آن دوران در جورج تاون درس می خواند از این حادثه برای نوشتن کتاب خود الهام گرفت.
۲- در ابتدا قرار بود استنلی کوبریک کارگردانی فیلم جن گیر را بر عهده داشته باشد
از همان ابتدا، ویلیام بلتی می خواست که ویلیام فریدکین فیلم جن گیر را بسازد. اما قبل از اینکه فریدکین سکان ساخت این فیلم را بدست گیرد، کمپانی برادران وارنر سناریو را برای استنلی کوبریک فرستاد. فریدکین در سال ۲۰۱۳ در مصاحبه ای ادعا کرد که کوبریک این پیشنهاد را نپذیرفت و گفت: «من تنها می خواهم کارم را خودم از ابتدا انجام بدهم». همچنین گفته می شود که آرتور پن و مایک نیکلاس نیز پیشنهاد ساخت این فیلم را دریافت کرده اما آن ها نیز شانس ساخت جن گیر را رد کردند. گفته می شود که بر سر انتخاب فریدکین برای ساخت فیلم دعوای سختی بین بلتی و استودیو برادران وارنر وجود داشته است. بدنبال موفقیت فیلم The French Connection ساخته فریدکین در سال ۱۹۷۱، کمپانی برادران وارنر بالاخره با پیشنهاد بلتی برای سپردن ساخت فیلم جن گیر به ویلیام فریدکین موافقت کردند.
۳- نزدیک بود مارلون براندو نقش یکی از کشیش های داستان را بازی کند
ویلیام فریدکین در سال ۲۰۱۵ درمصاحبه ای اعلام کرد که قرار بوده برخی از ستارگان طراز اول آن سال های هالیوود نقش پدر کاراس را بازی کنند اما وی در نهایت تصمیم گرفت این نقش را با جیسون میلر بسپارد. میلر بازیگر کمتر شناخته شده ای بود اما نوشتن نمایشنامه برنده جایزه پولیتزر The Championship Season را نوشته بود که فریدکین در جریان فرآیند انتخاب بازیگران و در سفری که به نیویورک داشت آن را دیده بود. فریدکین در این باره چنین گفته است: «ستارگان بزرگی بودند که می خواستند این نقش را بازی کنند. جک نیکلسون، پل نیومن و بسیاری دیگر. و من این حس را داشتم که نباید از یک ستاره استفاده کنم. نمی خواستم کسی در این جایگاه را در ردای یک کشیش قرار دهم». ظاهراً مسئولان استودیو وارنر می خواستند مارلون براندو نقش پدر مرین را بازی کند اما فریدکین در این مورد نیز تصمیم گرفت از یک بازیگر کمتر شناخته شده استفاده کند و بدین ترتیب از تبدیل شدن جن گیر به «فیلم براندو» جلوگیری نماید. جالب اینکه نقش مادر ریگان به آدری هپبورن و جین فوندا نیز پیشنهاد شده بود که هر کدام از آن ها به دلایلی آن را نپذیرفتند.
۴- مادر لیندا بلر او را بدون وقت قبلی برای تست دادن نزد فریدکین برد
پیدا کردن بازیگر مناسب برای بازی در نقش ریگان مک نیل ۱۲ ساله برای کارگردان بسیار دشوار بود زیرا بازیگران نوجوان زیادی نبودند که از نظر او بتوانند چنین نقش دشوار و پرتنشی را بازی کنند. فریدکین در سال ۲۰۱۳ تصریح کرد که او سعی کرد از دختران ۱۵ و ۱۶ ساله برای این نقش استفاده کند اما در نهایت موفق به این کار نشد زیرا احساس می کرد که «تجربه ساخت چنین فیلمی به آن دختران نوجوان آسیب وارد می کرد». اما وقتی که کارگردان دیگر از پیدا کردن بازیگر مورد نظرش مایوس شده بود، مادر لیندا بلر بدون وقت قبلی دخترش را برای تست نزد فریدکین آورد و او این دختر را از هر نظر برای نقش ریگان مناسب دید. مادر لیندا بلر تمام وقت در سر صحنه حاضر بود تا حواسش به دخترش باشد و معلمان خصوصی نیز استخدام شدند تا بلر از درس هایش عقب نماند.
۵- مکس فون سیدو هنگام ساخت جن گیر تنها ۴۴ سال سن داشت و برای بازی در نقش کشیش پیر باید گریم های طولانی انجام می داد
در جریان یک مصاحبه با موسسه فیلم آمریکا، مکس فون سیدو به شوخی در مورد نقش خود در جن گیر گفته است: «قرار بود بیشتر از سن واقعی ام سن داشته باشم. مجبور بودن آنقدر گریم داشته باشم که وقتی با صورتم واکنش نشان می دادم اصلاً مشخص نبود». همچنین گفته می شود فون سیدو که بازیگر بسیار مودب و جنتلمنی بود در روز اول فیملبرداری از الفاظ رکیکی که شخصیت ریگان به زبان می آورد حیرت زده و ناراحت شده بود و چنان تحت تاثیر قرار گرفته بود که فراموش کرد سر صحنه فیلمبرداری است.
۶- لوکیشن اتاق خواب ریگان برای حس واقعی خارج شدن بخار از دهان بازیگران به یک یخچال واقعی تبدیل شده بود
برای نشان دادن قدرت شیطان و تلاش او برای در کنترل داشتن جسم ریگان، فریدکین چنان فضای داخل اتاق خواب را سرد کرده بود که بتواند بخار خارج شده از دهان بازیگران را به شکلی واقعی به تصویر بکشد. در دهه ۱۹۷۰، جلوه های ویژه ای که بتواند ابری از رطوبت را به نمایش بگذارد وجود نداشت. به همین دلیل فریدکین به روش های سنتی پناه برد. در واقع فریدکین چنان فضای درون اتاق را سرد کرد که از درجه انجماد نیز پایین تر رفت. در تصاویر پشت صحنه دیده می شود که بازیگران و عوامل تولید برای گرم ماندن لباس های بسیار ضخیم پوشیده اند در حالی که لیندا بلر تنها کسی است که باید لباس خواب به تن داشته و به شدت از سرما می لرزید.
۷- مرسدس مک کمبریج که صدای شیطان را در فیلم جن گیر تولید می کند برای داشتن صدای خاص رژیم غذایی خاصی را در پیش گرفت
مرسدس مک کمبریج که صدای شیطان فرو رفته در جسم ریگان را بر عهده داشت برای رسیدن به صدای مناسب به یک رژیم غذایی خاص دست زد که شامل خوردن تخم مرغ خام، نوشیدن ویسکی و سیگار کشیدن بی وقفه بود. مک کمبریج در مستندی که در مورد فیلم جن گیر ساخته شده در این باره چنین گفته است: «شما از همه چیز استفاده می کنید، تحلیل می کنید و استفاده می کنید. و من از تمام آن چیزها استفاده کردم تا صدای شیطان را تولید کنم». وی همچنین روی صندلی نشسته و با تکه های پارچه بریده شده از ملافه گردن، دست ها، مچ ها و پاهای او بسته شده بودند تا بتواند رفتارها و تکان های لیندا بلر در رختخواب را تقلید کرده و با توجه به آن ها صدای مناسب را تولید کند. فریدکین گفته بود که مک کمبریج برای این نقش به نوشیدن مشروبات الکلی روی آورد و از گلوی خود به صورت همزمان چند صدا را تولید می کرد.
۸- سکانس استفراغ ریگان روی صورت میلر به لطف تنفر وی از استفراغ تنها در یک برداشت گرفته شد
بر اساس روایت سازندگان فیلم جن گیر ، در تمرین برای سکانس مشهور استفراغ کردن لیندا بلر روی پدر میلر، استفراغ روی سینه میلر می نشیند. اما در اولین برداشت، استفراغ ریگان روی صورت میلر فرود می آید و تنفر میلر از این اتفاق باعث می شود که سکانس مذکور بسیار طبیعی و واقعی جلوه کند. نکته جالب دیگر اینکه یکی از سکانس های بسیار ترسناک فیلم که سکانس حرکت عنکبوتی ریگان روی راه پله هاست به دلیل پیدا بودن یکی از عوامل ساخت فیلم، پیش از اکران حذف شده بود اما در سال ۲۰۰۰ بار دیگر به نسخه نهایی افزوده شد.
۹- اگر چه در فیلم گفته نمی شود اما شیطان فیلم جن گیر «پازوزو» نام دارد
اگر چه شخصیت های فیلم جن گیر از شیطان داستان تنها با عنوان «اهریمن» یاد می کنند اما نام واقعی این شیطان «پازوزو» است. اهریمن پازوزو در افسانه های سیریانی و بابلی وجود دارد که اهریمن باد است. اسم این اهریمن در کتاب و فیلم های جن گیر بعدی که بعد از جن گیر فریدکین منتشر شدند وجود دارد. اگر به فیلم با دقت بیشتری نگاه کنید این نام به خوبی ریشه تاریخی خود را نشان می دهد. در ابتدای فیلم، پدر مرین در جریان حفاری های باستانی در شمال عراق طلسم پازوزو را کشف می کند. در ادامه و در جریان سفرهایش، وی مجسمه بزرگ تر این طلسم را می بیند. بدین ترتیب می توان بین این طلسم کوچک و شیطان واقعی که ریگان را تسخیر می کند ارتباط برقرار کرد.
۱۰- بازیگران و تیم ساخت فیلم جن گیر بر این باور بودند که صحنه نفرین شده و از کشیش واقعی کمک گرفتند
بدنبال آتش گرفتن خانه مک نیل ها که در آن تمام خانه به غیر از اتاق خواب ریگان تسخیر شده دچار سانه شده و تاخیر ۶ هفته ای در فیملبرداری ها را در پی داشت، توماس مک کینگ، کشیش یسوعی، که در آن دوران استاد الهیات در دانشگاه جورج تاون بود برای بیرون راندن ابلیس از صحنه فیلم فراخوانده شد. علاوه بر این گفته می شود که دستکم ۹ مرگ در ارتباط با فیلم رخ داد؛ از مرگ پدربزرگ لیندا بلر گرفته تا بورگ دنینگز (بازیگر نقش جک مگ گوران) که یک هفته پس از انتشار جن گیر درگذشت.
۱۱- تصویر نمادین پدر مرین که روی پوستر فیلم جن گیر قرار دارد از یک سری نقاشی های مشهور الهام گرفته شده است
یکی از نمادین ترین و ماندگارترین سکانس های فیلم جن گیر که در نهایت روی پوستر فیلم نیز قرار گرفت، آنجایی است که پدر مرین در حالی که زیر نور چراغ خیابانی می درخشد، سرش را بالا گرفته و به خانه مک نیل ها نگاه می کند. این سکانس بر اساس یک سری نقاشی از رنه ماگریت نقاش سوررئالیست بلژیکی خلق شده است.
۱۲- فیلم جن گیر چنان ترسناک بود که سینماها کیسه های مخصوص استفراغ در اختیار سینماروها قرار می دادند
سینماروها که تا قبل از اکران فیلم جن گیر چیزی به این شکل ترسناک ندیده بودند هنگام تماشای فیلم دچار وحشت بی سابقه ای شدند. به همین دلیل سینماها کیسه های استفراغ در اختیار سینماروها قرار دادند زیرا بسیاری از سکانس های فیلم، به ویژه سکانس چرخیدن سر ریگان، حال آن ها را بد می کرد. برخی گزارش ها نشان می دهد که هنگام اکران جن گیر در سینماها، برخی از سینماروها غش کردند. در یکی از این موارد، یکی از سینماروها در هنگام تماشای فیلم غش کرده و از صندلی پایین افتاد که شکستن استخوان فکش را در پی داشت. وی بعدها به این خاطر از کمپانی برادران وارنر شکایت کرد و در نهایت در خارج از دادگاه توافقی بین دو طرف ایجاد شد.
۱۳- استودیو برادران وارنر برای محافظت از لیندا بلر بادیگارد استخدام کرده بود
به مدت ۶ ماه پس از اکران فیلم جن گیر ، کمپانی برادران وارن برای محافظت از لیندا بلر چند بادیگارد استخدام کرده بود زیرا وی پیام های تهدیدآمیز زیادی از افراطیون مذهبی دریافت کرده بود زیرا بر این باور بودند که بازی او در واقع ستایشی از شیطان است. بلر بعدها اعلام کرد که بودن در کانون توجه منفی و مثبت این فیلم برایش چالش برانگیز بوده، به خصوص از آنجایی که وی در هنگام ساخت فیلم تنها ۱۵ سال داشت. به نظر او جن گیر بسیار بحث برانگیز بود و از آن جایی که وی در مرکز داستان قرار داشت، بسیاری او را نقش اصلی در تصویرسازی بحث برانگیز از شیطان در فیلم می دیدند.
۱۴- جن گیر اولین فیلم ترسناکی بود که نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم شد
فیلم جن گیر با قرار گرفتن در میان نامزدهای بهترین فیلم اسکار در سال ۱۹۷۴ تاریخ ساز شد. از ۱۰ نامزدی اسکاری که فیلم ویلیام فریدکین دریافت کرد، تنها در دو بخش بهترین نویسندگی و بهترین صداگذاری برنده شد. جن گیر همچنین نامزد هفت جایزه گلدن گلوب شد که در چهار بخش- بهترین بازیگر زن نقش مکمل، بهترین سناریو، بهترین فیلم درام و بهترین کارگردانی- این جایزه را بدست آورد و در مراسم بفتا نیز در بخش بهترین موسیقی متن نامزد دریافت جایزه شد.
۱۵- راه پله ترسناک فیلم جن گیر به یک جاذبه توریستی تبدیل شده است
در اوج فیلم جن گیر و در جریان جن گیری، پدر کاراس گلوی ریگان را فشرده و ابلیسن را از بدن او بیرون کشیده و به بدن خود منتقل می کند. در ادامه او از پنجره بیرون افتاده و پس از افتادن از راه پله بلندی، جان می بازد. این راه پله بسیار بلند و شیب دار که در واشنگتن دی سی و در نزدیکی دانشگاه جورج تاون قرار دارد در سال ۲۰۱۵ پلاک مخصوص یک مکان توریستی را دریافت کرد. فریدکین گفته است که این پلاک برای او از دو جایزه اسکاری که برای The French Connection گرفت برایش ارزشمندتر است. وی در این باره چنین گفته است: «آن ها اکنون این راه پله ها را که در یک منطقه تاریخی در یک شهر تاریخی قرار دارد، راه پله های جن گیر می نامند. نام من روی آن پلاک است. و همچنین اسم بلتی. برای من این افتخار بسیار بزرگتر است زیرا جایزه آکادمی می آید و می رود. به هر حال اهمیت آن با گذشت زمان رو به نقصان بوده است. اما آن پلاک مربوط به راه پله ها برای مدت های طولانی آنجا خواهد ماند».
بدون نظر