سنگ کلیه و روش های پیشگیری از آن

گلریز برهمند شنبه، ۱۷ آبان ۱۳۹۹

سنگ کلیه یکی از مشکلات بسیار رایج است و افراد زیادی را درگیر می کند.

سنگ کلیه توده ی فشرده ای شبیه به تکه های کوچک سنگریزه است. این توده ها در کلیه و از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل می شوند.

سنگ کلیه چهار نوع است:

سنگ های کلسیمی: این سنگ ها یا از کلسیم اگزالات هستند یا از کلسیم فسفات. سنگ های کلسیمی شایع ترین نوع سنگ کلیه هستند.
سنگ های استروویتی: این سنگ ها بر اثر عفونت مجرای ادرار به وجود می آیند.
سنگ های اسید اوریکی: این نوع سنگ های کلیه به دلیل اسیدی بودن بیش از حد ادرار به وجود می آیند.
سنگ های سیستینی: این سنگ ها در بدن کسانی به وجود می آید که به اختلالات ارثی خاصی مبتلا هستند که باعث ترشح بیش از اندازه ی نوعی اسید آمینه به نام سیستین در کلیه های آن ها می شوند.

تشکیل سنگ های کلیه معمولاً سال ها طول می کشد. علائم سنگ کلیه زمانی بروز می کند که سنگ شروع به حرکت در مجرای ادرار می کند، امری که می تواند به شدت دردناک باشد.

مشکلات و بیماری هایی مثل دیابت، بالا بودن فشار خون یا چاقی می تواند ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. پیشگیری از سنگ کلیه به خصوص برای کسانی اهمیت دارد که به بیماری های کلیوی دچار یا ریسک ابتلا به آن ها را دارند، چون سنگ کلیه با ایجاد انسداد و عفونت می تواند صدمه ی بیشتری به کلیه ها وارد سازد. در حقیقت خوراکی ها و نوشیدنی های مصرفی شما می توانند در ایجاد سنگ کلیه نقش داشته باشند.

بهترین روش های پیشگیری از سنگ کلیه به این شرح است:

۱- بیشتر آب بنوشید

نوشیدن بیشتر آب اولین قدمی است که باید برای پیشگیری از سنگ کلیه بردارید. این کار به رقیق شدن ادرار کمک می کند و باعث تخلیه ی کلیه ها و مجرای ادرار می شود، در نتیجه سنگی تشکیل نمی شود. نوشیدن آب به جلوگیری از هر چهار نوع سنگ کلیه کمک می کند.

پزشکان توصیه می کنند روزانه حدود سه لیتر آب بنوشید. البته اگر فعالیت بدنی بیشتری دارید و زیاد عرق می کنید، باید حتی بیشتر از این آب بنوشید.

اضافه کردن آب لیموترش یا نوع دیگری از مرکبات به آب هم شاید به پیشگیری از سنگ کلیه کمک کند. لیموترش اسید سیتریک زیادی دارد که به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می کند. اسید سیتریک با پوشاندن کلیه ها مانع از چسبیدن ماده ی اضافه ای به آن ها بچسبد. اگر سنگ کلیه اسید اوریکی دارید، نباید ادرار خود را بیش از این اسیدی کنید، بنابراین به جای لیموترش از پرتقال استفاده کنید.

۲- کلسیم بیشتر مصرف کنید

پزشکان در گذشته توصیه می کردند برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کلسیمی مصرف کلسیم را محدود کنید، اما مؤثر بودن این توصیه اثبات نشده است. در عوض حالا توصیه می شود روزانه حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت کنید.

علت این مسأله در حقیقت مربوط می شود به ماده ای به نام اگزالات که در مواد غذایی وجود دارد و یکی از اجزای کلیدی شایع ترین نوع سنگ کلیه است. طبق تحقیقات، کلسیم و اگزالات وقتی همزمان در یک وعده مصرف شوند، در معده و روده ها به یکدیگر می چسبند. این امر مانع از تشکیل سنگ کلیه می شود. اما وقتی کلسیم نباشد، اگزالات جذب و در کلیه ها دفع می شود و می تواند باعث تشکیل سنگ کلیه شود.

کلسیم را بهتر است از طریق رژیم غذایی خود دریافت کنید تا مکمل ها. مواد غذایی سرشار از کلسیم عبارتند از:

شیر (۲۵۰ میلی گرم در یک پیمانه)
پنیر (۲۰۰ میلی گرم در یک برش پنیر سوییسی)
کلم کیل (۱۱۷ میلی گرم در یک پیمانه کلم کیل خرد شده)
ساردین (۳۵۱ میلی گرم در یک قوطی ساردین)

۳- مصرف سدیم را کم کنید

در حالی که نیازی به محدود کردن مصرف کلسیم نیست، اما مصرف سدیم را باید کاهش داد. هنگام عبور خون از کلیه ها، سدیم و کلسیم بر سر جذب مجدد در لوله های کلیوی با یکدیگر رقابت می کنند. از این دو هر چه مجدد جذب نشود، در نهایت از ادرار سردر خواهد آورد. وقتی میزان سدیم در بدن بالا می رود، دیگر کلسیم چندانی مجدد جذب نمی شود، یعنی کلسیم بیشتری در ادرار باقی می ماند. وقتی کلسیم بیشتری در ادرار وجود داشته باشد، احتمال تشکیل سنگ کلیه کلسیمی بیشتر می شود.

علاوه بر نمک، بسیاری از مواد غذایی هم سدیم بالایی دارند، از جمله:

مواد غذایی فرآوری شده مانند چیپس، بیسکوییت های شور یا غلات صبحانه (یک پیمانه کورن فلیکس ۲۰۴ میلی گرم سدیم دارد)
چاشنی ها مانند کچاپ (یک قاشق غذاخوری کچاپ ۱۶۰ میلی گرم سدیم دارد)
گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس
مواد غذایی کنسروی مثل سوپ ها یا سبزیجات کنسرو شده (یک پرس سوپ نودل مرغ حاوی ۸۴۹ میلی گرم سدیم و نصف پیمانه ذرت کنسروی ۳۲۰ میلی گرم سدیم دارد)

۴- مراقب مواد غذایی مملوء از اگزالات باشید

اگر سنگ کلیه کلسیم اگزالات دارید، باید مصرف مواد غذایی مملوء از اگزالات را کنار بگذارید. وجود اگزالات بیش از اندازه در ادرار احتمال چسبیدن آن به کلسیم در ادرار را بیشتر می کند و این مسأله می تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.

اما همه ی کسانی که این نوع سنگ را دارند اگزالات ادرارشان بالا نیست. قطع مصرف مواد غذایی سرشار از اگزالات در / برای چنین افرادی هیچ فایده ای ندارد و می تواند منجر به سوء تغذیه شود.

به جای قطع مصرف مواد غذایی مملوء از اگزالات، بهتر است آن ها را در یک وعده ی غذایی یکسان به همراه کلسیم بخورید. با این کار کلسیم و اگزالات در معده و روده ها به یکدیگر می چسبند نه کلیه ها. وقتی این اتفاق رخ می دهد، کلسیم اگزالات از طریق مدفوع از بدن خارج می شود، در نتیجه باعث تشکیل سنگ کلیه نمی شود.

مواد غذایی مملوء از اگزالات عبارتند از: