۱۲ فیلم علمی تخیلی جذاب و متفاوت که بعد از تماشای آن ها مغزتان سوت خواهد کشید

شاید بتوان گفت هیچ ژانر سینمایی به اندازه ژانر علمی تخیلی مغز مخاطب را درگیر نکرده و مغزتان را به هم نمی ریزد. فقط ژانر علمی تخیلی است که می تواند تصورات فیلیپ کی دیک و ویلیام گیبسون را به تصویر بکشد و این تنها ژانری است که می تواند کارگردانانی مشهور را به حسادت به ساخته های عجیب و غریبی از آلخاندرو خودوروفسکی و دیوید لینچ وا دارد، ساخته هایی مانند فیلم Dune که همچنان چشم بسیاری به بازسازی آن است. شاید این امکان وقوع ذاتی و هیجان انگیز سفر در زمان، سفر در کهکشان ها و سیارات بسیار دوردست است که این ژانر را جذاب ساخت و شاید تعلیق و باورپذیر نبودنی است که با این ژانر ممکن می شود. در هر صورت، ژانر علمی تخیلی خانه روایت های گیج کننده زیادی در دهه های اخیر بوده که برخی خلاقانه و برخی نیز بیش از حد ضعیف بوده اند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۲ فیلم علمی تخیلی آشنا کنیم که مغز مخاطب را به هم ریخته و او را تا مرز دیوانگی پیش می برند، اما این امر به دلیلی خوب رخ می دهد.

۱۲- Primer

اولین تجربه کارگردانی شین کاروت به خاطر خط زمانی بسیاری پیچیده و تقریباً غیرقابل درکش شناخته می شود و فیلمی که الهام بخش فیلم های بسیاری شد؛ از Bermuda Triangle در سینمای بریتانیا تا تریلر Timecrimes در سینمای اسپانیا که مورد اخیر یک فیلم کم هزینه تاثیرگذار از یکی از کارگردانان بااستعداد ژانر علمی تخیلی بود. فیلم Primer داستان دو دانشمند را روایت می کند که تلاش دارند کشف اتفاقی شان در مورد روشی برای سفر در زمان را درک کرده و آزمایش کنند. با این وجود درک این فرآیند برای مخاطب عام تقریباً غیرممکن است زیرا کارگردان در زندگی واقعی در زمینه ریاضیات و مهندسی فعالیت کرده و همین موضوع باعث شده استفاده از اصطلاحات و فرمول های ریاضی پیشرفته در فیلم برای مخاطب عام قابل درک نباشد.

زمانی که فیلم به پایان مبهم خود می رسد، کارگردان اطمینان دارد که مخاطب می تواند روایت داستان و نسخه های متعددش از شخصیت هایی که در خط های زمانی مختلف در درون یک لوپ زمانی ثابت قرار دارند را درک کند. اما مخاطب برای این کار به یک خودکار، مقداری کاغذ و چند سال وقت نیاز دارد.

۱۱- ۲۰۰۱: A Space Odyssey

پدربزرگ فیلم های علمی تخیلی روانشناسانه و شاهکار کلاسیک استنلی کوبریک، فیلم ۲۰۰۱: A Space Odyssey زمانی که به پایان عجیب خود می رسد تقریباً از قرار گرفتن در هر دسته بندی فرار می کند.  البته عنصر تریلری داستان که در یک فضای سفینه ای می گذرد از همان سنت های اصیل ژانر علمی تخیلی است و کامپیوتر از کنترل خارج شده فیلم نیز می تواند به عنوان یک روایت هشدار دهنده از هوش مصنوعی چک نشده ای است که به سمت و سویی فکر نشده کشیده می شود. اما وقتی که داستان فیلم به سیاره مشتری می رسد، ایده های قبلی ما در مورد این که این داستان به کجا ختم می شود از بین رفته و جلوه های بصری به شدت گیج کننده و سفری به درون یک دنیای بین بعدی پر از مسائل روانشناختی و بازی کننده با زمان و مکان جای آن را می گیرد.

باور کنید یا نه، همه چیز در این فیلم از اهمیت تکه سنگ ابتدای فیلم تا تصور مبهم ستاره کوچک داستان در رمانی که کوبریک داستان فیلم را از آن اقتباس کرده بود توضیح داده شده است اما تنها بینندگان دقیق و باهوش می تواند سفر هستی شناسانه ای که در فیلم به تصویر کشیده شده را درک کنند. در کنار The Shining و  A Clockwork Orange، این فیلم یکی دیگر از اقتباس های ادبی کوبریک است که در آن کارگردان خود را در به تصویر کشیدن رمان اورجینال آزاد دیده است.

۱۰- Cube

فیلم Cube که در سال ۱۹۹۷ منتشر شد، ترکیبی از ژانرهای وحشت، تریلر و علمی تخیلی است که برگ برنده ای جذاب اما تکان دهنده از وینچنزو ناتالی است، کارگردانی که سال گذشته In The Tall Grass را بر اساس رمانی از جو هیل ساخت. در داستانی که امثال فرانتس کافکا و ژان پل سارتر را به خاطر سادگی خلاقانه اش به حسادت وا می دارد، فیلم در مورد گروهی شخصیت های ناجور است که در داخل مکعبی به شکل اتاق از خواب بیدار شده و در ادامه گروه از اتاقی به اتاق مشابه دیگر می روند اما در این مسیر با افزایش پرانویا و بی اعتمادی در میان افراد گروه، هر دفعه از تعداد آن ها کاسته می شود.

و این همه داستان است بدون اینکه بفهمیم آن ها چطور به اینجا رسیده اند، چرا این افراد خاص برای چنین سرنوشت ناخوشایندی انتخاب شده اند و دلیل این کار چیست. دنباله های ترسناک فیلم برخی از نقاط خالی داستان قسمت اورجینال را پر کردند اما در این مسیر هدف فیلم ناتالی را گم کردند. فیلم ناتالی در مورد این است که چطور قراردادهای اجتماعی تعیین شده بین افراد در اثر فشار رنگ می بازد در حالی که فیلم های بعدی بر رنج دردناک شخصیت های فیلم تمرکز دارند.

۹- EXistenZ

فیلم EXistenZ که مدت کوتاهی پس از فیلم تاریخ ساز The Matrix ساخته خواهران واچوفسکی منتشر شد، یک ماجراجویی رازآلود و مبهم دیگر در درون ذهن دیوید کراننبرگ، استاد فیلم های ترسناک علمی تخیلی است. این فیلم تغییری در رویکرد کارگردان کانادایی و فرمول معمول وی در ترکیب داستانی ساده با افکت های ترسناک دیوانه کننده بود، آن چیزی که در فیلم های The Brood تا Scanners  و The Fly از او دیده بودیم. با بازی جود لا و جنیفر جیسون لی، این فیلم بیشتر وامدار اقتباس کراننبرگ از اثر کلاسیک تکان دهنده  Naked Lunch اثر ویلیام اس بارو است تا The Dead Zone، اما همچنان یکی از فیلم های متمایز کارنامه این کارگردان نابغه است. فیلم EXistenZ داستان یک طراح بازی های ویدیویی را بازی لی را روایت می کند که تازه ترین تجربه واقعیت مجازی عمیق خود را آزمایش می کند در حالی که ظاهراً توسط گروهی قاتل مورد تعقیب قرار گرفته است.

با این وجود هیچگاه فیلم با قاطعیت مشخص نمی سازد که آیا اکشنی که در حال تماشا هستیم بخشی از بازی معروف ساخته شده توسط شخصیت اصلی است یا واقعیت و همچنین هیچگاه مشخص نمی کند که کدام شخصیت ها می دانند در درون یک بازی هستند. همین موضوعات باعث می شود مخاطب در یک قلمرو روایی درگیر کننده اما مبهم قرار گیرد، جایی که هیچ کسی قابل اعتماد نیست و غیرممکن است خطراتی که شخصیت ها با آن روبرو هستند را برآورد کرد، درست شبیه چیزی که در یک بازی ویدیویی قوی تجربه می کنیم.

۸- Stay

Stay فیلمی متفاوت از مارک فاستر است که در کارنامه اش ساخت فیلم های متفاوتی دیده می شود، از  World War Z تا Monster’s Ball. فیلم Stay بدنبال انتشارش در سال ۲۰۰۵ منتقدان را غافلگیر کرد و بسیاری آن را به خاطر بیش از حد جدی گرفتن خود، کسل کننده بودن و پیچیدگی بیش از حد به باد انتقاد گرفتند اما روایت پیچیده آن را می توان به سهولت درک کرد به شرطی که پیچش داستانی اصلی انتهای فیلم را متوجه شد. در پایان فیلم متوجه خواهید شد که شخصیت های ایوان مک گرگور و نائومی واتس در واقع تنها تجسماتی در ذهن شخصیت واقعی هنری با بازی رایان گاسلینگ هستند.

هنری به عنوان بازمانده غمگین یک حادثه رانندگی، لحظات قبل از مرگ خود را برای خلق داستانی برای آخرین لحظات زنده بودنش، در فضایی جدید بازسازی می کند. با درک این ماجرا، پیچش های داستانی متعدد فیلم و روایت دشوار آن بیشتر معنی پیدا می کند و اگر چه هنوز هم نمی توان آن را با Jacob’s Ladder مقایسه کرد اما داستان Stay وقتی از دید افشاگری هیجان انگیزش در اوج داستان نگریسته شود بسیار اورجینال و تعمق برانگیز خواهد بود.

۷- The Butterfly Effect

فیلم The Butterfly Effect که بدنبال انتشارش در سال ۲۰۰۳ به فیلمی منفور تبدیل شد- به خاطر فضای تکان دهنده و سنگینی که کمتر در سینما دیده شده بود- در دهه های بعد با تغییر دیدگاه منتقدان سینمایی نسبت به خود مواجه گردید. این فیلم داستان یک دانشجوی رنج کشیده به نام ایوان را روایت می کند که تلاش دارد تراژدی ها و تروماهای بسیاری که در دوران کودکی متحمل شده را تغییر دهد اما این کار با نابودی زندگی دوستانش همراه شده و خود ایوان نیز در این مسیر وجدان و انسانیتش را از دست می دهد.

اگر چه این فیلم شباهتی با هیچ یک از فیلم های دیگر اشتون کوچر ندارد اما بر اساس منطق تئوری اثر پروانه ای، هر تلاشی که ایوان برای تغییر سرنوشت خود و دوستانش انجام می دهد، دوستان او را در شرایطی بدتر از قبل قرار می دهد. این فیلم اثر غیرقابل پیش بینی و درکی که ما بر زندگی یکدیگر داریم را در پایان های هر ماجرا به تصویر می کشد که در نهایت باعث می شود ایوان خود را از زندگی دوستانش به طور کامل حذف کرده و آن ها را از سرنوشت هولناکشان نجات می بخشد.

۶- Cloud Atlas

خواهران واچوفسکی روزگاری به خاطر مشارکت هایشان در ساخت فیلم های دیوانه کننده محبوب منتقدان بودند، در حالی که فیلم The Matrix ساخته این دو در سال ۱۹۹۹ به عنوان شاهکار ژانر علمی تخیلی در آستانه قرن جدید شناخته می شد. با این وجود، با ساخت دنباله های بیشتری از این فرانچایز و تو در توی شدن بیش از پیش داستان گذشته این سری فیلم، دنباله ها خیلی زود از چشم منتقدان افتاده و در باکس آفیس نیز دیگر موفقیت گذشته را نداشتند. اما فیلم حماسی چند ژانری Cloud Atlas در سال ۲۰۰۹ که بر اساس رمانی بسیار عجیب و غریب به همین نام از یک نویسنده انگلیسی ساخته شده بود شرایط را بار دیگر برای واچوفسکی ها تغییر داد.

این فیلم ۶ روایت مختلف را دنبال می کند که از قرن نوزدهم تا قرن بیست و چهارم را در بر می گیرند. بازیگران یکسان شخصیت های متفاوت را در این ۶ روایت بازی می کند که در واقع همان روح ها در کالبدهای متفاوت هستند و بدین ترتیب یک فیلم افسانه ای بسیار جاه طلبانه و وسیع شکل می گیرد که سعی دارد بین خطوط زمانی سفر کرده تا برخی از واقعیات اساسی انسان و ارتباطمان با یکدیگر را به تصویر بکشد. همانطور که می توان از داستان فیلم حدس زد، Cloud Atlas در باکس آفیس شکست خورده و مخاطبان با آن ارتباط برقرار نکردند اما منتقدان آن را یک فیلم چند داستانی قوی با نقاط قوت فراوان دیده اند.

۵- Donnie Darko

هیچ فهرستی از فیلم های دیوانه کننده در ژانر علمی تخیلی نمی تواند بدون نام بردن از فیلم Donnie Darko با آن دوست خرگوشی مرموز  به نام فرانک کامل باشد. با بازی خیره کننده ای از جیک جیلنهال که او را به ستاره ای در دنیای سینمای هالیوود تبدیل کرد، فیلم Donnie Darko ساخته ریچارد کلی داستان نوجوانی در یک شهر کوچک را روایت می کند که خواب های ترسناکی از فرا رسیدن آخرالزمان دیده و تلاش دارد با سرنخ هایی که موجود است اصل ماجرا را کشف کند. شاید درک داستان فیلم در اولین تماشا یا ابتدای داستان حقیقتاً دشوار باشد اما برخلاف دیگر فیلم های ناموفق کلی مانند  The Box و Southland Tales ، در اینجا الگویی برای دیوانگی دانی وجود دارد. بینندگان باهوش و دقیق یا کسانی که فیلم را چندین بار با وسواس تماشا کرده اند، خواهند دید که فیلم داستان فداکاری نهایی دانی را روایت می کند، در حالی که نقش حیاتی او در اتقاقات اطرافش بر توانایی او در نجات جهان سایه می افکند.

۴- Under The Skin

فیلم Under The Skin که توسط جاناتان گلیزر سازنده فیلم Birth به عنوان یک کارگردان دوست داشتنی و نابغه ساخته شده، اسکارلت جوهانسون را در نقشی متفاوت از دیگر نقش آفرینی هایش دارد. او در این فیلم نقش یک موجود فرازمینی بی نام را روایت می کند که در ارتفاعات اسکاتلند به دنبال مردانی برای برقرار رابطه جنسی است که در نهایت آن ها را در جریان یک آیین ترسناک و عجیب از بین می برد. علیرغم توصیفی که از داستان فیلم داشتیم داستان Under The Skin بسیار متفاوت از حمله موجودات فرازمینی به زمین بوده و بیشتر شبیه مدیتیشن های آندری تارکوفسکی است تا فیلم های علمی تخیلی مربوط به موجودات فضایی خونخوار. با این وجود منتقدان در مورد معنای این روایت با هم اختلاف سلیقه دارند. برخی این فیلم را تمثیلی جذاب و هیجان انگیز از نقش های جنسیتی که برای خودمان انتخاب می کنیم یا جامعه برای ما در نظر می گیرد دانسته اند که فیلم را به زوجی مناسب برای فیلم The Love Witch ساخته آنا بیلر تبدیل می کند.

۳- Beyond The Black Rainbow

پانوس کوستاموس کارگردان فیلم Beyond The Black Rainbow همانی است که در سال ۲۰۱۸ مخاطبان را با تریلر ترسناک روانشناسانه Mandy هیجان زده کرد، فیلمی که از داستانی ساده برخوردار بوده و به نیکلاس اجازه داد خشم خود در نقش شوهری داغدار را رها کرده و گروهی موتورسوار نیمه شیطانی که عامل مرگ همسر دوست داشتنی اش بودند را قتل عام کند. مایه تاسف است که کوستاموس نتوانست با فیلم The Colour Out of Space که اقتباسی دیگر از داستان های لاوکرافت بود بار دیگر با نیکلاس کیج همکاری کند، همکاری که برای ریچارد استنلی امکان پذیر شد. قبل از اکران فیلم Mandy ، کوستاموس با اولین فیلم خود با عنوان Beyond the Black Rainbow علاقمندان به ژانر علمی تخیلی را غافلگیر کرد، یک فیلم علمی تخیلی تاریک که بسیار وامدار ژانر نهیلیستی دهه هفتاد در فیلم هایی مانند THX 1138 اثر جرج لوکاس است.

فیلم Beyond the Black Rainbow داستان زنی جوان را روایت می کند که توانایی های روانشناختی عجیبی داشته و به همین خاطر توسط یک دانشمند متفاوت در یک محل عجیب و غریب تر نگهداری می شود. بسیاری درک داستان فیلم را غیرممکن دانسته اند اما نگاهی اجمالی به سبک کاری کارگردان (که فرزند جرج پی کوستاموس کارگردان مشهور یونانی است) این نکته را آشکار می سازد که روایت کوستاموس را می توان به عنوان تلاشی از طرف جامعه برای کنترل و مدیریت شهروندانش تفسیر کرد.

۲- Coherence

جیمز وارد بایرکیت کارگردان فیلم Coherence در اولین تجربه کارگردانی خود بسیار تحت تاثیر فیلم Cube ساخته وینچنزو ناتالی قرار داشت. این فیلم در ظاهر داستان زنی جوان را روایت می کند که در شب عبور یک شهاب سنگ از کنار زمین با اتفاقات عجیب و غریبی روبرو می شود اما تماشای دقیق تر فیلم، لایه ای کاملاً جدید از معنا را برای بینندگانی آشکار می سازد که مربوط به یک تریلر بسیار پیچیده و گیج کننده است. واقعیت ماجرا این است که شخصیت اصلی داستان با نام اِم و دوستانش به خاطر تغییراتی که در فضا و زمان رخ داده می توانند بین نسخه هایی متفاوت از دنیایشان در حال رفت و آمد باشند در حالی که این موضوع سفر بین نسخه هایشان از واقعیت را غیرممکن ساخته است.

این موضوع به رویارویی های متفاوت، ریسک هایی برای فرار و در نهایت حتی قتل ختم می شود در حالی که هر شخصیت قصد دارد یک واقعیت را به خاطر ورود به واقعیت دیگر ترک کند. تمام این اتفاقات در حالی است که شخصیت اصلی سعی دارد نسخه همزاد خود را بکشد تا جای او را بگیرد اما در این هدف شکست می خورد.

۱- Moon

فیلم Moon یک اثر تحسین شده از دانکن جونز است که در آن سم راکول نقش سم بل را بازی می کند، تنها کارمند یک ایستگاه فضایی در کره ماه که سال هاست به استخراج مواد هسته ای می پردازد. اما این تمام ماجرا نیست زیرا وقتی سم به دوران بازنشستگی نزدیک می شود در می یابد که وی تنها یکی از نسخه های متعدد کلون شده از خود است که در یک انبار در ماه نگهداری شده و بدنبال از کار افتادن نسخه قبلی پس از سه سال خدمت کردن،  جایگزین آن خواهند شد.

این افشاگری در نیمه راه داستان شکل می گیرد و بدین ترتیب نیمه دوم داستان را بسیار متفاوت و پرتنش تر از نیمه اول می سازد زیرا شخصیت اصلی فیلم نیز همزمان با مخاطب در می یابد که تصورش از خود به کلی اشتباه بوده است. اگر چه با یک بار تماشای فیلم نیز می توانید داستان آن را درک کنید اما تنها با تماشای دوباره است که مخاطب می تواند رویکرد فیلم در به تصویر کشیدن فضاها، هویت ها، سازگاری و توازن بین زندگی و کار در دنیای کاپیتالیستی امروزی را ببیند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ فیلم علمی تخیلی برتر تاریخ سینما با موضوع اتفاقات آخرالزمانی [قسمت دوم]