چگونه صدای پیانو را به بهترین شکل ضبط کنیم؟

در این مقاله، می‌خواهیم در مورد تکنیک‌ها و ترفندهای ضبط صدایی شفاف از ساز پیانو صحبت کنیم. اگر بعد از خرید پیانو گرند می‌خواهید صدایی گرم و دلنشین از این ساز جذاب ضبط کنید و به پروژه‌های خود اضافه کنید، باید با انواع میکروفن و تکنیک‌های میکروفن‌گذاری آشنا باشید. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید…

گرند پیانو…

حتی کلمه “گرند پیانو” هم به انسان، حس عظمت، قدرت و پیچیدگی را منتقل می‌کند. بر اساس قیمت پیانو صدای گرند پیانو به همان اندازه که می‌تواند در یک ارکستر سمفونی بزرگ، قدرتمند ظاهر شود، در سکوت هم می‌تواند صدایی ملایم و آرام و مخصوص “لالایی” ایجاد کند. یک گرند پیانو، با داشتن ۲.۷۴ متر طول و ۱۲۰۰۰ قطعه متحرک، بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین ساز در جهان است که ما می‌توانیم با آن بنوازیم. فرقی نمی‌کند سبک موسیقی شما راک، جاز، کانتری، پاپ یا R&D باشد. یک پیانوی گرند، به راحتی به شما امکان نوازندگی در تمام این سبک‌ها را می‌دهد و از پس تمام سبک‌ها به راحتی بر می‌آید. یکی از جذابیت‌ها و چالش‌های مربوط به این ساز، ضبط بی عیب و نقص صدای آن می‌باشد.

روش‌های زیادی برای میکروفن‌گذاری و ضبط صدای پیانو گرند وجود دارد که با توجه به هر سبک موسیقی، این تکنیک‌ها نیز متفاوت هستند. حتی گاهی اوقات، بر اساس نوع موسیقی، شاید نیاز باشد پیانو را به یک محیط جدید مثل یک اتاق خالی یا یک سالن بزرگ، منتقل کنید تا بتوانید از ویژگی‌های آکوستیک محیط جدید بهره‌مند شوید. بهترین راه برای اینکه متوجه شوید کدام تکنیک‌های میکروفن‌گذاری برای شما مناسب‌تر هستند، فقط تمرین و آزمایش است. البته اما در این مقاله سعی کردیم متدوال‌ترین و پر استفاده‌ترین روش‌ها را بیان کنیم و به طور مختصر در مورد آن‌ها توضیح دهیم.

از روش‌هایی که بیان می‌کنیم، برای ضبط صدای پیانو یاماها مدل DC7 Mark IV با درب باز، بهره برده‌ایم. تکنیک‌هایی که در ادامه در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم، برای ضبط صدای پیانوی گرند کاربرد دارند اما این بدان معنا نیست که با این تکنیک‌ها نتوان صدای پیانو دیواری(Upright) را ضبط کرد.

پیشنهاد می‌کنیم هر یک از این تکنیک‌ها را انجام دهید و تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها را تشخیص دهید. هیچ روشی نسبت به دیگر روش‌ها برتری ندارد و نمی‌توان از یک تکنیک مشخص برای تمام سبک‌ها و اجراها استفاده کرد. یک صدابردار خوب، برای هر نوع اجرا یا هر جلسه ضبط، ممکن است از تکنیک متفاوتی استفاده کند. هدف از خلق این تکنیک‌ها، برداشت و ضبط بهترین صدا از ساز است.

برای میکس…

اگر در میکس موسیقی‌تان(سبک راک یا جاز معاصر)، به صدای پیانو احتیاج دارید، یک جفت میکروفن دیافراگم کوچک Pair شده و با الگوی کاردیود را ۱۵ سانتی‌متر بالاتر از چکشی‌ها قرار دهید. این تکنیک میکروفن‌گذاری، ضربه چکشی‌ها به سیم‌های پیانو را به بهترین شکل ضبط می‌کند و علاوه بر ضبط صدای کلی ساز، بر صدای ضربات چکشی‌ها به سیم‌ها تاکید بیشتری دارد. البته با استفاده از این تکنیک، به دلیل اینکه میکروفن‌ها در قسمت جلویی پیانو و دقیقا بالای چکشی‌ها قرار دارند، ممکن است غنا و صدای گرم و پردازش شده توسط Sound Board پیانو کمتر ضبط شود و به جای آن، صدا خیلی روشن و شفاف و اصطلاحا به صورت Bright ضبط شود.

ابتدا، میکروفن‌ها را با ۳۸ سانتی‌متر فاصله از هم قرار دهید و سپس به صدایی که این میکروفن‌ها ضبط می‌کنند گوش کنید. باید مطمئن شوید فاصله به اندازه‌ای باشد که صداهای بم و زیر پیانو به صورت مساوی و در یک Level ضبط شوند. همچنین این فاصله نباید خیلی هم زیاد باشد چرا که باعث می‌شود صدای نت‌های میانی پیانو به درستی ضبط نشوند. همانطور که گفته شد، به دلیل نزدیکی میکروفن‌ها به چکشی‌ها، ممکن است صدای نت‌هایی که دقیقا زیر میکروفن هستند، کمی بلندتر از سایر نت‌ها که فاصله بیشتری از میکروفن دارند ضبط شوند.

هنگام همراهی…

اگر در موسیقی‌تان، پیانو به عنوان یک ساز برای همراهی و اجرا در پس‌زمینه، همانند موسیقی‌های دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی و اصطلاحا در سبک Old School تنظیم شده، استفاده از یک جفت میکروفن دیافراگم بزرگ Pair شده در داخل پیانو می‌تواند عالی باشد. در این نوع سبک‌ها، نیازی به تاکید و اجرای قوی‌ترِ نت‌های بم یا زیر نداریم. بلکه می‌خواهیم صدایی گرم و ملایم از کل پیانو داشته باشیم.

در این تکنیک، بایستی یک جفت میکروفن دیافراگم بزرگ Pair شده را ۱۰ الی ۱۵ سانتی‌متر بالاتر از سیم‌ها، ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر پشت چکشی‌ها و همچنین دو میکروفن را با ۴۵ سانتی‌متر فاصله از هم قرار دهید. با این روش میکروفن‌گذاری، صدای حاصل از ضبط میکروفن‌ها، به دلیل فاصله‌ای که از چکشی‌ها دارند، بسیار ملایم و نرم خواهد بود. اگر چنان‌چه به صدای تیره‌تر یا نرم‌تری نیاز داشتید، فقط کافی‌ست میکروفن‌ها را باز هم از چکشی‌ها دورتر کنید. در واقع هر چه میکروفن‌ها از چکشی‌ها دورتر و به انتهای ساز نزدیک‌تر باشند، صدای حاصل، ملایم‌تر و نرم‌تر خواهد بود.

در این روش، علاوه بر اینکه فرکانس‌های بالا(صداهای زیر) به وضوح ضبط می‌شوند، فرکانس‌های پائین(صداهای بم) نیز به خوبی ضبط خواهند شد؛ چرا که درست در محل قرارگیری میکروفن‌ها، سیم نت‌های بم از زیر سیم نت‌های میانی می‌گذرد. اگر می‌خواهید صدای استریو Wide تری را ضبط کنید، نیازی به جابه‌جا کردن میکروفن‌ها نیست و تنها با تغییر زاویه میکروفن‌ها نسبت به یکدیگر، می‌توانید این کار را انجام دهید.

ضبط تجاری…

برای کارهای روزانه مانند ایستگاه‌های رادیویی موسیقی پاپ، راک یا کانتری، معمولا از یک جفت میکروفن Pair شده AKG C414 استفاده می‌شود. به این صورت که یکی را بالای چکشی‌ها و دیگری را در مرکز پیانو(جایی که سیم نت‌های بم، از زیر نت‌های میانی عبور می‌کنند) قرار می‌دهند. با این تکنیک، صدای ضربات چکشی‌ها به سیم‌ها با صدای نت‌های بم ترکیب می‌شود و صدایی گرم و طبیعی را ضبط می‌کند. البته شاید تصور کنید که این نوع میکروفن‌گذاری، ممکن است صدا را کمی مصنوعی و اغراق‌آمیز ضبط کند اما در واقع با این تکنیک، نسبت به روش‌هایی که از میکروفن‌های دیافراگم بزرگ کنار یکدیگر استفاده می‌شوند، شما صدای پیانو را به صورت استریو Wide تری ضبط خواهید کرد.

اگر بخواهیم کمی بیشتر در مورد این تکنیک صحبت کنیم باید بگوئیم که AKG C414 میکروفن‌هایی با دیافراگم بزرگ هستند. در این روش، معمولا فیلتر High Pass را غیر فعال و از الگوی کاردیود برای ضبط استفاده می‌شود. محل قرارگیری میکروفن‌ها به این صورت است که یکی از میکروفن‌ها را به فاصله ۱۰ سانتی‌متر از چکشی‌ها و ۴۵ سانتی‌متر از زیرترین نت و میکروفن دیگر را به فاصله ۴۵ سانتی‌متر از بم‌ترین نت و حدود ۹۰ سانتی‌متر از چکشی‌ها قرار می‌دهند. البته همان‌طور که در ابتدا گفته شد، ما از پیانو یاماها مدل DC7 Mark IV استفاده می‌کنیم و این اندازه‌ها بر اساس این پیانو درج شده‌اند و بسته به اندازه پیانو شما، ممکن است این اندازه‌ها، کمی متفاوت باشند.

صدایی کلاسیک‌تر…

تا اینجا در مورد چند تکنیک میکروفن‌گذاری صحبت کردیم اما وقتی بحث ضبط صدای کلاسیک به میان می‌آید، همه چیز تغییر می‌کند. آن دسته از کسانی که به کنسرت‌های کلاسیک می‌روند، بیشتر از کسانی که صرفا صدابرداری را در استودیو انجام می‌دهند، با صدای ساز پیانو – در فضای آکوستیک تالار یا سالن بزرگ – بدون استفاده از میکروفن، آشنا هستند. بنابراین در ضبط موسیقی‌های کلاسیک، تکنیک خاصی وجود ندارد و بسته به سلیقه یا نظر نوازنده، تهیه‌کننده یا شرکت ضبط، این تکنیک‌ها متفاوت هستند. به هر حال سعی می‌کنیم در مورد تکنیک‌هایی که در ضبط موسیقی کلاسیک، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، صحبت کنیم.

میکروفن‌گذاری با تکنیک A-B Stereo

یکی از تکنیک‌های رایج میکروفن‌گذاری برای ضبط موسیقی کلاسیک، روش A-B Stereo است که در آن از یک جفت میکروفن Pair شده و با الگوی Omni که دقیقا در کنار پیانو قرار می‌گیرد، استفاده می‌شود. صدای حاصل از این نوع میکروفن‌گذاری، حسی را به شنونده منتقل می‌کند که گویی بین شنوندگان حاضر در محیط بوده. با دور کردن میکروفن از ساز، این حس، تقویت می‌شود و شنونده، صدای وسیع‌تری را می‌شنود. این حس، به واسطه اختلاف زمان و فاز جزئی بین منبع صدا و هر میکروفن، ایجاد می‌شود. این اختلاف جزئی ناشی از فاصله منبع صدا و کپسول هر میکروفن است. بیائید کمی بیشتر در مورد جزئیات این تکنیک میکروفن‌گذاری صحبت کنیم.

ابتدا میکروفن‌ها را در قسمت انهای پیانو با فاصله ۳۸ الی ۵۰ سانتی‌متر از هم و به سمت درب پیانو قرار دهید؛ چرا که بخش عمده‌ای از صدایی که شنوندگان می‌شنوند، بازتابی از درب پیانو است. حالا دیگر همه چیز در اختیار شماست. حالت‌های مختلف را با دور و نزدیک کردن میکروفن‌ها امتحان کنید. می‌توانید میکروفن‌ها را از یکدیگر یا از ساز دور یا نزدیک کنید. البته دقت کنید که ترجیحا، این فاصله بیشتر از ۱.۵ متر نباشد.

میکروفن‌گذاری با تکنیک XY

این تکنیک که از یک جفت میکروفن Pair شده و با الگوی کاردیود استفاده می‌کند، برای کسانی که نگران اختلاف فاز هنگام ضبط هستند، مناسب است. از این تکنیک، به نام تکنیک تصادفی(Coincident) نیز نام می‌برند. دلیل این نام‌گذاری، زاویه قرارگیری میکروفن‌ها نسبت به یکدیگر است. در این روش، میکروفن‌ها با زاویه ۹۰ درجه نسبت به یکدیگر قرار می‌گیرند و نکته جالب این است که زاویه الگوی ضبط آن‌ها بدون تغییر و کاملا منطبق بر یکدیگر می‌ماند. با این روش، اختلاف زمان و فاز که در تکنیک A-B Stereo وجود داشت، برطرف می‌شود.

همانند تکنیک قبلی، همه چیز به شما، فضای ضبط و نوع موسیقی‌تان بستگی دارد. می‌توانید میکروفن‌ها را از هم دور یا به یکدیگر نزدیک کنید. معمولا در این روش، فاصله میکروفن‌ها تا پیانو را حدود ۱.۲ الی ۲.۵ متر و فاصله میکروفن تا زمین را ۱.۵ الی ۱.۸ متر در نظر می‌گیرند. اما به هر حال ممکن است این فاصله‌ها و اندازه‌ها برای شما کاربرد نداشته باشند. بنابراین خودتان فاصله‌های مختلف را امتحان کنید و هر فاصله‌ای که صدای بهتری را از پیانو ضبط می‌کرد انتخاب کنید. گاهی اوقات حتی ممکن است نیاز باشد تا میکروفن‌ها را بسیار نزدیک به ساز قرار دهید تا صدای خوبی از آن بگیرید.

میکروفن‌گذاری با تکنیک Blumlein Pair

در آخر، اگر از یک اتاق ضبط بزرگ بهره‌مند هستید، یک جفت میکروفن Pair شده با الگوی ۸ صدای شگفت‌انگیزی را ضبط خواهند کرد. این تکنیک، علاوه بر این که مزایای تکنیک XY را دارد، همچنین به لطف الگوی ۸ میکروفن‌ها، صدای آکوستیک محیط را نیز ضبط می‌کند و حس بسیار واقعی به شنونده القا می‌کند؛ گویی که شنونده در اتاق ضبط حضور داشته.

اگرچه در تکنیک Blumlein می‌توان از هر نوع میکروفنی استفاده کرد اما پیشنهاد ما برای ضبط با این تکنیک، یک جفت میکروفن ریبون Shure KSM353/ED است. از آن‌جایی که یک طرف میکروفن به سمت ساز و طرف دیگر آن به سمت دیوار قرار دارد، صدای خود ساز و بازتاب آن در محیط، به بهترین شکل ممکن ضبط می‌شوند. همچنین میکروفن‌های ریبون، صدا را گرم‌تر از میکروفن‌های خازنی ضبط می‌کنند که این ویژگی نیز به زیباتر شدن صدای ضبط شده از پیانو می‌افزاید.