شکوفه هایی از جنس نمک؛ اثر هنری تماشایی هنرمند ژاپنی

خاطرات ارزشمند عزیزان از دست رفته، موتوی یاماموتو، هنرمند ژاپنی، را برآن داشت تا دست به خلق اثری هنری برای حفظ و ستایش خاطرات مقدسی زند که اغلب با گذشت زمان فراموش می شوند. این هنرمند که به آثار هنری اش با نمک که با دشواری زیاد و اغلب با الگویی پیچیده خلق می شوند، مشهور است، به تازگی کار ساخت اثر جدیدی را برای نمایشگاه انفرادی خود در موزه ی شهر ستوچی به پایان رسانده است. یاماموتو در تازه ترین اثر خود با استفاده از نمک بیش از ۱۰۰ هزار گلبرگ شکوفه گیلاس ساخته است.

این اثر هنری در کنار کارهای دو بعدی دیگری به نمایش درمی آید که این هنرمند پیشتر آن ها را ساخته، آثاری که یاماموتو آن ها را نقطه ی آغاز کار خود می داند. او می گوید: «طرح اولیه ی کار که اولین بار پس از مرگ خواهرم بر اثر تومور مغزی در سن کم کشیدم هم در این نمایشگاه به نمایش درآمده است. تلاشی بود برای آنکه لحظه ی به پایان رسیدن زندگی مهمی را در قلبم حک کنم. این اثر را می توان سرآغاز کار من دانست. در همه ی این سال ها کارم را به گونه ای ادامه دادم که خاطرات عزیزانم را فراموش نکنم.»

«این آثار هنری برای من روشی هستند برای مقابله با فراموشی ای که به طور غریزی در ما برای دفاع از خودمان وجود دارد و همچون عادتی هستند که ریشه دوانده تا خاطراتی را حفظ کنند که به مرور زمان فراموش می شوند. همیشه به گذشته، مثل گفتن از گذشته و خاطره گویی علاقه داشته ام. اما وقتی چهار سال قبل همسرم بر اثر بیماری جانش را از دست داد، با دخترم تنها شدم و نگرانی ام برای آینده اش بسیار بیشتر شد – به عبارتی دیگر، برای چیزی که هنوز رخ نداده است و کم کم تغییری در طرز نگاه من نسبت به کارم به وجود آمد.»

ابزاری که هنرمند برای خلق اثر خود انتخاب کرده هم به اندازه ی مفهومی که در پس اثر وجود دارد، مهم است. در فرهنگ ژاپنی، نمک را از دوران باستان برابر با پاکیزگی می دانند. و در بسیاری از دیگر فرهنگ های دنیا هم از این ماده معدنی کریستالی در مناسک و آیین های مربوط به زندگی و مرگ استفاده می شود. نمک برای حفظ سلامت هم ضروری است و نقشی اساسی در رژیم غذایی انسان دارد. برای یاماموتو این بدان معنی است که هر کسی می تواند از طریق خاطرات شخصی خود که با این ماده گره خورده با آثار او ارتباط برقرار کند و برداشت خود را از آن داشته باشد.

یاماموتو می گوید: «علت اصلی اینکه هنوز از نمک استفاده می کنم سفیدی زیبای آن است. نمک یک کریستال بی رنگ است که وقتی از نزدیک نگاهش کنید نسبتاً شفاف است و این سپیدی ملایم انگار درونیات قلبم را آرام آرام به خود می گیرد. یک دلیل دیگر استفاده ام از نمک این است که کنترلش دشوار است و از کار با این ابزار آثار بسیار ظریفی خلق می شود. دانه های نمک به همدیگر نمی چسبند به همین خاطر به محض لمس شدن پخش و در اثر رطوبت حل می شوند. این ویژگی ها از جهت حفظ و دوام اثر، نکته ی منفی ای محسوب می شود اما این بی ثباتی همیشه مرا به یاد همه ی آن چیزهایی می اندازد که در معرض تغییرند و اینکه زندگی محدود و فانی است.»

به گفته ی یاماموتو، وقتی نمایشگاه به پایان برسد اثر هنری اش را به همراه بازدیدکنندگان از بین می برد و نمک ها را به دریا بازمی گرداند. او در اینباره می گوید: «چیزی که درباره ی این فرآیند دوست دارم این است که قبل از آنکه این ابزار طبیعی را به سر جایش در طبیعت برگردانم، از آن فقط برای لحظه ای فانی در کارم استفاده می کنم. این پروژه این را تجربه را برایم دارد که زندگی ما در این دنیا تنها به قدر یک لحظه است.»

شکوفه های گیلاس هم از ماهیت گذرای زندگی حکایت دارند. عبارت sakurashibe-furu که نمایشگاه یاماموتو نام خود را از آن گرفته به معنای «ریزش گلبرگ های گیلاس» و واژه ای ژاپنی است که در شعرهای هایکو برای اشاره به واپسین روزهای بهار به کار می رود. در حقیقت ریزش گلبرگ ها از پایان فصل گل حکایت دارد اما در عین حال، نمایانگر طراوت و سرسبزی بهار و چله ی تابستان است.