طالبان بعد از نزدیک به ۲۰ سال بار دیگر به کابل بازگشت و بدین ترتیب زمان در افغانستانی که از آن با نام گورستان امپراطوری ها یاد می شود، به سال ۲۰۰۱ بازگشت، زمانی که طالبان در نتیجه حمله نیروهای آمریکایی، پس از ۶ سال از قدرت پایین کشیده شدند. کابل و دیگر ولایت های افغانستان در عرض کمتر از چند هفته پس از خروج نیروهای آمریکایی و ناتو، بدون مقاومت و درگیری قابل توجهی به دست طالبان تسخیر شد. ضعف و بی هویتی نیروهای نظامی، خیانت فرماندهان و فساد گسترده دولتی در بالاترین مناصب، در کنار خودخواهی و غرور کاذب رهبران افغانستان را باید دلیل اصلی عقبگرد این کشور به دستکم ۲۰ سال پیش دانست. نکته شوکه کننده در این بحران اما انفعال مطلق مردم افغانستان در مقابل نیروهای طالبان و اتفاقات هولناکی است که در هفته های اخیر در این کشور رخ داد، نقطه ضعفی که شاید تیر خلاص بر مقاومت در برابر حملات طالبان بود.
هر چه بود جامعه افغانستان بعد از یک دوره نسبتاً آزاد ۲۰ ساله که می توان از آن به عنوان فرصتی برای بازسازی و شکل گیری یک جامعه منسجم و دارای دموکراسی نسبی یاد کرد، در یک امتحان بزرگ شکست خورد و به همین دلیل محکوم به بازگشت به دوره نه چندان خوشایند گذشته است. اگر چه برخی چهره های سیاسی به یک دولت انتقالی امید دارند اما پر واضح است که طالبان در شرایط کنونی که قدرت و تسلط مطلق در این کشور را در دست دارد، سیاست های خود را دیکته خواهد کرد هر چند این سیاست ها شاید نتواند به سختگیری و شدت دوره قبلی حکومت آن ها در افغانستان باشد. مقامات طالبان به طور رسمی اعلام کرده اند که به زودی آغاز زمامداری امارت اسلامی افغانستان را از کاخ ریاست جمهوری اعلام خواهند کرد. اما طالبان چه بود، از کجا آمد و چگونه به قدرتی رسید که حتی ایالات متحده و ناتو را نیز به عقب نشینی وادار کرد.
طالبان چگونه شکل گرفت؟
طالبان که در زبان پشتو به معنای «شاگرد» یا «دانشجو» است از زمان شکست در مقابل حمله نیروهای غربی به کابل در سال ۲۰۰۱، به جنگی چریکی با نیروهای دولتی و آمریکایی پرداخته است. این گروه در واقع از مجاهدینی شکل گرفته بود که در دهه ۱۹۸۰ و با حمایت سازمان سیا در مقابل نیروهای شوروی می جنگیدند. به عنوان یکی از گروه های دخیل در جنگ داخلی افغانستان، گروه طالبان در سال ۱۹۹۴ شکل گرفت و تا سال ۱۹۹۶ بخش قابل توجهی از خاک افغانستان را به کنترل خود درآورد و قوانین شریعت را در این کشور به اجرا گذاشت. طالبان گروهی بود که به اجرای بیرحمانه و بدون انعطاف قوانین شریعت، اعدام و سنگسار در ملاء عام برای کسانی که به قتل یا زنا متهم شده اند و قطع کردن دست سارقان شناخته می شد.
در قوانین طالبان، مردان باید ریش بلند داشته و زنان صورت خود را با برقع بپوشانند. بعد از پناه دادن به اسامه بن لادن و دیگر چهره های برجسته القاعده پس از حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱، نیروهای غربی به رهبری ایالات متحده در ۷ اکتبر همان سال حمله گسترده ای را به افغانستان تحت کنترل طالبان آغاز کرد. علیرغم پایین کشیده شدن از قدرت، طالبان به جنگ گریلایی علیه نیروهای دولتی و غربی ادامه داد. در حدود ۱۵۰,۰۰۰ نیروی نظامی خارجی در ۲۰ سال گذشته در افغانستان خدمت کرده و هزاران نفر از آن ها کشته شدند که آمریکایی ها با ۲,۴۴۸ نفر کشته، بیشترین تلفات را در میان نیروهای خارجی به خود اختصاص دادند. طالبان در سال ۲۰۱۸ وارد مذاکره با ایالات متحده شده و در فوریه ۲۰۲۰ توافقی بین این دو حاصل شد که بر مبنای آن ایالات متحده پذیرفته تا ۱۴ ماه دیگر تمام نیروهایش را از خاک افغانستان بیرون کشیده و طالبان نیز در مقابل هیچ حمله ای به نیروهای نظامی این کشور نداشته باشد. اگر چه درگیری بین نیروهای آمریکایی و طالبان دیگر رخ نداد اما حملات طالبان به نیروهای امنیتی دولت افغانستان و غیرنظامیان همچنان ادامه داشت.
طالبان چه می خواهد؟
اکنون که کنترل افغانستان را در دست گرفته اند خواستار تشکیل کشور جدیدی به نام امارت اسلامی افغانستان به جای جمهوری اسلامی افغانستان بوده و می خواهند قوانین شریعت اسلام به تفسیر خودشان را در این کشور برقرار کنند، قوانینی که مردم این کشور- در مناطق تحت کنترل دولت مرکزی- در ۲۰ سال اخیر با آن ها بیگانه بوده اند. در دوران حکومت طالبان در افغانستان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، زنان حق کار نداشتد، دختران نمی توانستند به مدرسه بروند و زنان باید هنگام بیرون رفتن از خانه صورت هایشان را پوشانده و یکی از بستگان مردشان همراهی شان می کرد. موسیقی، تلویزیون و سینما نیز در دوره حکومت طالبان ممنوع بود. اکنون نیز طالبان اگر چه گفته سیاست های سختگیرانه خود را با شدت کمتری نسبت به گذشته اعمال می کند اما به همین سرعت اعلام کرده سیستم آموزشی دختران و پسران جدا شده و قوانین شریعت بار دیگر در کانون قوانین مربوط به جامعه قرار خواهند گرفت.
در جریان مذاکرات صلح، رهبران طالبان به رهبران غربی اطمینان داده اند که زنان افغان در چهارچوب قوانین و شریعت اسلام از آزادی برخوردار بوده که شامل امکان کار و درس خواندن است. اوایل سال جاری، طالبان اعلام کرده بود که به دنبال یک «سیستم اسلامی واقعی» است که با توجه به سنت های فرهنگی و قوانین مذهبی، امنیت و رفاه زنان و اقلیت ها را تامین می کند. این در حالی است که بعد از تسخیر شهر قندهار، نیروهای طالبان وارد یک بانک در این شهر شده و از ۹ زن شاغل در بانک خواستند آنجا را ترک کنند. مردان مسلح این زنان را تا خانه هایشان همراهی کرده و به آن ها گفتند که به سر کارشان بازنگردند. به گفته رییس بانک و سه زن از کارمندان، آن ها گفتند که بستگان مرد این زنان می توانند به جای آن ها در بانک مشغول به کار شوند. این حادثه و مواردی دیگر از کشتن هنرمندان و نویسندگان افغان از شرایطی خبر می دهد که باعث می شود حقوقی که زنان افغان در ۲۰ سال اخیر بدست آورده بودند از دست رفته و شرایط برای آنان به ۲۰ سال گذشته برگشته است.
هزینه های مالی طالبان چگونه تامین می شود؟
گروه طالبان از چندین منبع، نیازهای مالی خود را تامین می کند که شامل تولید تریاک و خرید و فروش مواد مخدر می شود. در مناطق تحت کنترلشان، طالبان از کشاورزان و کسب و کارها مالیات می گیرند و حامیان این گروه نیز کمک های مالی در اختیار آن قرار می دهند. زمانی که آخرین بار طالبان قدرت را در افغانستان در دست داشت تنها ۴ کشور آن را به رسمیت شناخته بودند: پاکستان، عربستان سعودی، امارات و ترکمنستان. ایالات متحده و سازمان ملل تحریم هایی را علیه این گروه اعمال کرده و به نظر می رسد در صورت به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان که قطعی به نظر می رسد، بخش اعظم کشورهای جهان از به رسمیت شناختن حکومتشان خودداری کنند. با این وجود به نظر می رسد کشورهایی مانند چین به رسمیت شناختن طالبان را مد نظر قرار دارند.
هبت الله آخوندزاده
رهبران طالبان چه کسانی هستند؟
هبت الله آخوند زاده برجسته ترین و اصلی ترین چهره طالبان است که بعد از کشته شدن رهبر سابق طالبان در حمله پهپادی ایالات متحده در سال ۲۰۰۶، به عنوان رهبر این گروه انتخاب شد. با این وجود آخوند زاده بیشتر به عنوان رهبر معنوی این گروه عمل می کند تا رهبر نظامی. او نقش مهمی در متحد کردن گروه طالبان پس از کشته شدن اختر منصور و درگیری های داخلی بر سر رسیدن به قدرت و افشای این موضوع که مرگ ملا عمر سال ها مخفی نگه داشته شده بود، داشت.
ملا عبدالغنی برادر
ملا عبدالغنی برادر دیگر عضو برجسته طالبان است که در شهر قندهار، خاستگاه طالبان، بزرگ شده و در اواخر دهه ۱۹۷۰ علیه نیروهای شوروی جنگیده است. او بود که همراه با ملا عمر یک چشم در اوایل دهه ۱۹۹۰ و بعد از عقب نشینی نیروهای شوروی از افغانستان، گروه طالبان را بنیان نهاد. ملا عبدالغنی در سال ۲۰۱۰ در پاکستان دستگیر شده اما در نهایت در سال ۲۰۱۸ با فشار ایالات متحده آزاد شد. او اکنون ریاست دفتر سیاسی طالبان را بر عهده داشته و بخشی از تیم مذاکره طالبان بود که توافق عقب نشینی نیروهای آمریکایی را امضا کرد.
سراج الدین حقانی که فرزند یکی از برجسته ترین رهبران مجاهدین بود، فرماندهی شبکه حقانی را در اختیار دارد که از جانب ایالات متحده یک گروه تروریستی به شمار رفته و یکی از خطرناک ترین گروه های اسلامگرا در افغانستان است که علیه نیروهای نظامی افغان و نیروهای ناتو می جنگید. این گروه به استفاده از بمبگذاران انتحاری شناخته شده و به کشتن مقامات ارشد افغان و ربودن شهروندان غربی برای دریافت پول متهم است.
ملا یعقوب نیز که فرزند ملا عمر بنیانگذار طالبان است فرماندهی عملیات های نظامی گروه طالبان را بر عهده دارد. ملا یعقوب در دوران کشمکش های داخلی طالبان برای رسیدن به قدرت، رهبر کلی این گروه بوده اما در نهایت آخوند زداده راه به خاطر سن و تجربه اش در میدان نبرد به عنوان رهبر گروه پیشنهد کرد. گفته می شود که ملا یعقوب اکنون در اوایل دهه چهارم زندگی خود است.
خدا خودش به مردم افغانستان کمک کنه…. خاک بر سر حماس که سریعا با طالبان تماس گرفته و پیروزی رو بهشون تبریک گفته…..
طالب فارسی افغانستان، در فارسی ایران همون طلبه هست.
دقیقا