سلب مسئولیت: روزیاتو صرفا نمایش‌دهنده این متن تبلیغاتی است و
تحریریه مسئولیتی
درباره محتوای آن ندارد.
اردشیر محصص طراح، کاریکاتوریست و نقاش ایرانی است که با نگاه انتقادی و دقیق خود نسبت به مسائل اجتماعی و انسانی از مهمترین هنرمندان کاریکاتور نوین ایرانی است.
اردشیر محصص هنرمند ایرانی است که در ۱۸ شهریور ۱۳۱۷ در رشت به دنیا آمد و در لاهیجان بزرگ شد. مادر او شاعر و پدرش قاضی بودند. بنابراین می‌توان گفت او در فضایی هنری بار آمد. خانواده او از متمولان لاهیجان بودند و برای این که بتواند به علایق خود بپردازد شرایط برایش مهیا بود. او پسر عموی بهمن محصص، مجسمه ساز و نقاش ایرانی است. محصص رشته پدر را دنبال کرد و به تحصیل در رشته حقوق در تهران مشغول شد. پس از این که در دولت کار گرفت و مدتی مشغول به کار شد حرفه طراحی را در پیش گرفت و حتی چند اثرش در نشریات و کتاب‌ها منتشر شدند. پس از حوادث انقلاب و تغییر شرایط به نیویورک مهاجرت کرد.
حسین محجوبی از نقاشان معاصر ایرانی با خانواده محصص آشنایی داشت و محصص‌ها را شخصیت‌هایی عجیب می‌دانست. مادر اردشیر، سرور مهکامه محصص لاهیجانی، از شاعران آن دوران، با پروین اعتصامی دوستی نزدیکی داشت.
طرح‌ها و نقاشی‌های اردشیر محصص
دوستی مادر اردشیر محصص با شاعران آن دوران او را به فضای روشنفکری ایران آشنا کرد. همراهی مادر باعث شد از کودکی نقاشی را دنبال کند و در سیزده سالگی آثارش در مجله توفیق چاپ شدند. با وجود این که در دانشگاه در رشته حقوق درس خواند و فارغ التحصیل شد، اما همچنان نقاشی را ادامه داد. نقاشی‌های محصص واقع گرایانه بودند. با این وجود از اواخر دهه ۱۳۳۰ شمسی به کاریکاتور روی آورد. طرح‌هایش در دوران سردبیری احمد شاملو در نشریه کتاب هفته چاپ شدند. سپس نشریه کتاب هفته تعطیل شد و روزنامه کیهان تا چندین سال طرح‌های محصص را چاپ کرد.
سرانجام در سال ۱۳۴۶ اولین نمایشگاه اردشیر محصص در تالار قندریز برگزار شد. مجموعه کاریکاتورهایی که اردشیر طی سال‌ها در نشریات نگین، فردوسی، کیهان انگلیسی و کتاب هفته چاپ کرده بود در این نمایشگاه به عرضه گذاشته شدند. این طرح‌ها بعدها در قالب یک کتاب چاپ شدند و سیروس طاهباز در سال ۱۳۵۰ اولین مجموعه از طرح‌های محصص به نام «کاکتوس» را در سری دفترهای زمانه به چاپ رساند. اولین نمایشگاه انفرادی محصص در سال ۱۳۵۳ در دانشگاه کلمبیا در نیویورک برپا شد. در سال ۱۳۵۵ به آمریکا رفت و در آن جا به فعالیت هنری‌اش ادامه داد. آرت‌فر آرت‌بازل آثار این هنرمند را به عرضه گذاشتند. رفته رفته آثار بیشتری از او در نمایشگاه‌های گروهی و انفرادی در کشورهایی نظیر فرانسه، آمریکا و ایران به نمایش گذاشته شدند و هنردوستان جهانی بیشتر و بیشتر با کاریکاتورهای او آشنا شدند.
خطوط لرزان و پریشان امضای کار محصص محسوب می‌شدند و او مسائل تلخ و گزنده اجتماعی را در قالب کاریکاتور به تصویر می‌کشید. او به مشکلات و دغدغه‌های موجود نگاهی دقیق داشت و آن‌ها را با زبانی طنزآمیز نقد می‌کرد. طرح‌ها و کاریکاتورهای او با مداد رنگی، آبرنگ و رنگ و روغن خلق شده‌اند، با این وجود قسمت اعظم آن‌ها توسط قلم و جوهر خلق شده‌اند. نقاشی‌های قهوه خانه‌ای و تصویرسازی‌های چاپ سنگی دوران قاجار منبع الهام او بودند تا با کمک آن‌ها دیدگاه انتقادی خود را به تصویر بکشد. بنابراین با الهام از این آثار قجری توانست مسیر جدیدی در کاریکاتور ایرانی بسازد.
زبان تلخ و گزنده او موجب شد نه تنها مسائل اجتماعی ایران، بلکه جهان را نقد کند و به چهره شناخته شده‌ای تبدیل شد. در سال ۱۳۶۷ مجله ژاپنی آیدیا او را بزرگ‌ترین کارتونیست-کاریکاتوریست زنده دنیا انتخاب کرد. نشریات معتبر جهان مثل نیویورک تایمز، واشنگتن پست و نیویورکر کاریکاتورهای محصص را چاپ کردند. در حال حاضر بیش از ۸۰ اثر محصص در کتابخانه ملی آمریکا نگهداری می‌شود. در سال ۲۰۰۶ میلادی موزه هنرهای مدرن نیویورک مجموعه آثار اردشیر محصص را به معرض نمایش گذاشت.
اردشیر محصص همچون نقاشی‌های اولیه‌اش نگاهی رئال به جهان و حوادث جهانی داشت. جهانی که پر بود از ضد و نقیض‌ها و مسائل بشری. بنابراین رسالت هنری او باعث می‌شد این دغدغه‌ها و مشکلات را به تصویر بکشد و راهی برای حل آن‌ها پیدا کند. محصص معتقد بود هر آنچه را که می‌بیند می‌کشد. به همین دلیل طرح‌های او خطوطی کج و لرزان را نشان می‌داد. خطوطی که گویی انعکاس جامعه‌ای پریشان و آشفته و شرایط ناپایدار و متزلزل آن بود. شخصیت‌های آثار او اغلب در تکاپو و تعقیب و گریزند. تکاپویی که گویی با وجود شرایط حاکم بر جامعه به جایی نمی‌رسید. همین رویکرد کاریکاتورهای او را بیش از آن که طنز کند تلخ و گزنده می‌کرد.
کتاب‌های اردشیر محصص
اردشیر محصص کتاب‌هایی از خود به یادگار گذاشت که از بین آن‌ها می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: «اردشیر و صورتک‌هایش» (۱۳۵۰)، «اردشیر و هوای طوفانی» (۱۳۵۱)، «تشریفات» (۱۳۵۱)، «شناسنامه» (۱۳۵۱)، «لحظه‌ها» (۱۳۵۱)، «وقایع‌اتفاقیه» (۱۳۵۲)، «طرح‌های‌آزاد» (۱۳۵۳)، «کافر نامه» (۱۳۵۴)، «دیباچه» (۱۳۵۴) و «تبریکات» (۱۳۵۴). کتاب‌های «اردشیر محصص، تاریخی کوتاه» و «زندگی در ایران» آثار اردشیر محصص را نمایش می‌دهند و در آمریکا منتشر شده‌اند.
در سال ۱۳۸۵ برای اولین بار بعد از انقلاب آثار اردشیر در ایران به نمایش درآمد و این نمایشگاه با نام «پس از سه دهه» در گالری هما برگزار شد. سپس در سال ۱۳۸۶ نمایشگاه انفرادی او با عنوان «اردشیرستان» در گالری هما برپا شد. این آخرین نمایش آثار اردشیر محصص در دوره حیات او در ایران بود. آخرین نمایشگاه آثار او به مناسبت بزرگداشت این هنرمند در خرداد ماه سال ۱۳۸۷ در نیویورک و به همت انجمن آسیا برگزار شد. هر چند که خودش به دلیل کسالت در این نمایشگاه حضور نداشت. این هنرمند تا پایان عمر همچنان به خلق کاریکاتور و طراحی می‌پرداخت. تا این که در ۱۸ مهر ۱۳۸۷ از دنیا رفت.
بهمن مقصودلو که در سال ۱۳۵۱ مستندی به نام «اردشیر محصص و صورتک‌هایش» ساخته بود تصمیم گرفت بعد از مرگ محصص در سال ۱۳۸۷ آن را ادامه دهد. به همین دلیل برای تکمیل این مستند با چهره‌هایی مثل جواد مجابی، رضا براهنی، شیرین نشاط و نیکزاد نجومی گفتگو کرد و درباره محصص و آثارش پرسید. این مستند با نام «هنرمند سرکش» در سال ۱۳۹۱ آماده شد و جنبه‌های جالب و ناشناخته‌ای از نگاه خاص این هنرمند را نشان می‌دهد.
در این مقاله زندگی نامه اردشیر محصص، طراحی، کاریکاتوریست و نقاش ایرانی، را مرور کردیم. برای مطالعه درباره هنرمندان ایرانی دیگر و آثارشان (آثار علی اکبر صادقی) به بخش هنرمندان وبسایت darz مراجعه کنید.
بدون نظر