بیماری جذام یک عفونت باکتریایی مزمن و پیش رونده است که در اثر باکتری به نام مایکوباکتریوم لپره ایجاد می شود. این عفونت ابتدا عصب های دست و پا، پوست، جداره ی بینی و مجرای فوقانی تنفسی را تحت تأثیر قرار می دهد.
جذام یا لپرسی (Leprosy) که در گذشته به آن خوره گفته می‌شد، باعث ایجاد زخم های پوستی، آسیب های عصب ها و ضعف ماهیچه ها می شود. این بیماری در صورت درمان نشدن می تواند باعث بدشکلی شدید و معلولیت قابل توجه شود.
جذام در بسیاری از کشورها بیماری شایعی است، به خصوص آن هایی که آب و هوای گرمسیری یا نیمه گرمسیری دارند. با این حال به طور طبیعی سیستم ایمنی بدن ۹۵ درصد افراد استعداد ابتلا به بیماری جذام را ندارد و حتی اگر در تماس نزدیک با افراد درمان نشده قرار بگیرند هرگز به این بیماری مبتلا نخواهند شد. تنها ۵ درصد افراد هستند که به دلیل نوع سیستم ایمنی بدن‌شان استعداد ابتلا به بیماری جذام را دارند.
تشخیص بیماری جذام
بسیاری از مردم جهان در معرض عامل بیماری جذام قرار دارند، هرچند این بیماری خیلی مسری نیست. زیرا مطالعات نشان می‌دهند که بیشتر افراد مبتلا به این بیماری دارای نقص‌هایی در سیستم ایمنی بدن خود هستند. تعداد مبتلایان به بیماری جذام هر ساله در کل دنیا به حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر می‌رسد که بیشترین تعداد مبتلایان، مربوط به نقاط گرمسیری و نیمه گرمسیری هند، اندونزی و برزیل است.
طبق آمارهای دریافتی از سال ۱۹۸۵ به بعد حدود ۱۴ میلیون فرد مبتلا به جذام با دارو درمان شده‌‌اند. اما ناگفته نماند که هیچ واکسنی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. اگر علائم بیماری در فرد رؤیت شود، پزشک با بررسی نواحی تیره و روشن پوست ممکن است آزمایشاتی را برای فرد تجویز کند. این آزمایشات می‌توانند شامل برداشت نمونه پوستی یا عصبی شوند که به بیوپسی پوست یا اعصاب شهرت دارد. بعد از بیوپسی، نمونه از نظر وجود عامل بیماری جذام (باکتری بیماری زا) زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. همچنین بسته به تشخیص پزشک معالج ممکن است چند آزمایش جانبی دیگر برای تشخیص رد بیماری بر روی پوست یا اعصاب تجویز شود.
فرد ممکن است به برای تشخیص نوع جذام به تست پوستی لپرومین (lepromin skin test) نیاز داشته باشد. برای این آزمایش، پزشک مقادیر پایینی باکتری غیرفعال عامل جذام را زیر پوست (بازوی فرد) تزریق می‌کند. سپس محل تزریق را ۳ روز و ۲۸ روز بعد بررسی می‌کند تا واکنش فرد را نسبت به آن بررسی کند. در صورت بروز واکنش، فرد ممکن است به جذام توبرکولوئید یا جذام مرزی مبتلا باشد. افرادی که به جذام مبتلا نیستند و یا به جذام لپروماتوز ابتلا دارند، هیچ واکنشی به این تست نخواهند داشت.
علائم بیماری جذام
با توجه به عامل بیماری جذام، علائم این بیماری می‌توانند متفاوت باشند. این علائم در چهار دسته علائم پوستی، علائم غشای مخاطی، علائم اعصاب و علائم بیماری در زمان پیشرفته شدن قرار می‌گیرند که در ادامه به صورت مجزا به بررسی هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.
علائم پوستی جذام
پوست سفت، خشک و ضخیم
تکه‌های تغییر رنگ داده پوست، همراه با بی حس شدن آن
ریزش بخش‌های پوشیده از مو مانند ابرو و مژه
رشد ضایعات روی پوست
ایجاد تورم در لاله گوش یا بروز توده‌های بدون درد در این ناحیه
بروز زخم‌های بدون درد در ناحیه کف پا
علائم عصبی جذام
حالت ضعف و فلج عضلانی در قسمت‌های مختلف بدن خصوصاً در ناحیه دست و پا
بی حسی قسمت‌های آسیب دیده پوست
بزرگ شدن قسمت‌های اعصاب در نواحی آرنج، زانو، کناره‌های گردن
بروز مشکلات در ناحیه اعصاب مربوط به چشم با خطر ایجاد کوری
علائم غشای مخاطی جذام
کیپ شدن و گرفتگی بینی
خونریزی در ناحیه بینی
علائم پیشرفته بیماری جذام
فلج شدن نواحی دست و پا
تغییر فرم غضروف و ناحیه بینی
عفونت در انگشتان دست و کوتاه شدن نوک آن‌ها
ایجاد زخم‌های مزمن در کف پا با عدم قابلیت درمان
ریزش ابرو
بروز نابینایی
از سایر عوارض این بیماری که در دسته‌های دیگر قرار می‌گیرند، می‌توانیم به مواردی همچون احساس سوزش در پوست، بروز درد و قرمزی در نواحی آسیب‌دیده پوست و اعصاب دردناک و حساس اشاره کنیم.
انواع بیماری جذام
عامل بیماری جذام ممکن است این بیماری را به دسته‌های گوناگونی تقسیم کند. هر یک از این دسته‌ها علائم و نشانه‌های مختص به خود را دارند و سطح خاصی از بیماری را در بر می‌گیرند. بسته به اینکه سیستم ایمنی بدن فرد بیمار تا چه اندازه قوی باشد، میزان ابتلا و قدرت این بیماری هم متفاوت خواهد بود. در ادامه به معرفی انواع مختلف جزام اشاره می‌کنیم.
جذام نامشخص
جذام سل
جذام توبرکلوئید مرزی
جذام مرزی میانی
جذام لپروماتوز مرزی
جذام لپروماتوز
جذام پائوسی باسیلاری
جذام چند باسیلی
جذام چگونه منتقل می‌شود؟
باکتری مایکوباکتریوم لپره عامل بیماری جذام است. تصور بر این است که جذام از طریق تماس با ترشحات مخاطی فرد مبتلا منتقل می شود. این اتفاق معمولاً با سرفه یا عطسه ی فرد مبتلا به جذام رخ می دهد.
این بیماری سرایت پذیری بالایی ندارد. با این حال، تماس نزدیک، مکرر و طولانی مدت با فرد مبتلا به جذام می تواند منجر به انتقال این بیماری شود.
باکتری عامل جذام سرعت تکثیر بسیار پایینی دارد. این بیماری یک دوره ی نهفتگی دارد (فاصله میان ابتلا به بیماری و آشکار شدن نشانه های آن) که به طور متوسط ۵ سال به طول می انجامد.
نشانه های این بیماری ممکن است تا ۲۰ سال آشکار نشود.
درمان جذام
سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۵ یک روش چند دارویی برای درمان همه انواع بیماری جذام ساخت. این درمان در سرتاسر دنیا در دسترس قرار دارد.
ارائه دهندگان مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی ممکن است بسته به علائم آزمایش‌های مختلفی مثل عملکرد کبد، تست CBC، آزمایش کراتینین و یا بیوپسی عصبی را برای شما توصیه کنند. این آزمایشات به منظور تشخیص تحت تأثیر قرار گرفتن اندام‌های مختلف بدن انجام می‌شوند. ضمن اینکه برخی از آزمایشات مختص این بیماری وجود دارند که تنها در آزمایشگاه‌های تخصصی و مجهز به دستگاه‌های تشخیصی پیشرفته قابل انجام هستند.
بعد از تشخیص بیماری آنتی بیوتیک های مورد نیاز بسته به میزان و طبقه بندی بیماری، برای فرد نسخه می‌شوند. دوز این داروها، مدت زمان و میزان مصرف آن‌ها بسته به سطح بیماری و دستور پزشک متفاوت خواهند بود. درمان جذام به طور کلی با سه آنتی بیوتیک داپسون (dapsone)، ریفامپیسین ( rifampicin) و کلوفازیمین (clofazimine) انجام پذیر است. پزشکان این داروها را برای مدت ۶ تا ۱۲ ماه به منظور درمان بیماری برای فرد تجویز می‌کنند. داروها بسته به میزان بیماری می‌توانند بیمار را درمان کنند یا از مرگ او جلوگیری کنند. اما اگر ضایعات بیماری وخیم باشند، درمان آثار به جا مانده از آن‌ها امکان پذیر نخواهد بود.
همچنین ممکن است پزشک داروهای ضد التهابی برای فرد مبتلا تجویز کند. درمان جذام ماه ها و احتمالاً تا یک تا دو سال به طول خواهد انجامید.
عوارض بالقوه جذام
تأخیر در تشخیص و درمان جذام می تواند عوارض جدی داشته باشد که عبارتند از:
بدشکلی
ریزش مو، به خصوص ابروها و مژه ها
ضعف عضلانی
وارد شدن آسیب دائمی به عصب های دست و پا
ناتوانی در استفاده از دست و پا
گرفتگی مزمن بینی، خونریزی بینی و فروپاشی بینی
ورم عنبیه چشم
آب سیاه، نوعی بیماری چشمی که به عصب چشم صدمه وارد می کند
نابینایی
اختلال نعوظ
ناباروری
نارسایی کلیوی
پیشگیری از جذام
بیشترین مبتلایان به این بیماری در مناطق بومی بیماری جذام که شامل بخش‌هایی از هند، ژاپن، مصر، نپال، چین و برخی نقاط دیگر می‌شود، سکونت دارند. به همین منظور برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید از سفر به این مکان‌ها و زندگی در این مناطق خودداری کنید. همچنین به ویژه باید از تماس فیزیکی مداوم با افراد آلوده به این بیماری خودداری نمایید.
شواهد نشان می‌دهند که افراد دارای نقص‌های ژنتیکی هم ممکن است بیش از سایرین به این بیماری مبتلا شوند. بنابراین اگر جزء این سری از افراد هستید، باید حتماً نسبت به تقویت سیستم ایمنی بدن خود اقدام نمایید. از طرفی برخی از حیوانات خاص مانند شامپانزه‌های آفریقایی ناقل باکتری این بیماری هستند. بنابراین باید از دست زدن و نزدیک شدن به آن‌ها خودداری کنید.
بدون نظر