در ایران باستان در هر ماه جشن های مختلفی برگزار می شد. یکی از این جشن های فراموش شده ایرانی جشن نوسره است که در روز پنجم بهمن ماه برگزار می شد.
ایرانیان باستان به خدای احد و واحد معتقد بودند و باور داشتند که در دل خدا، دو عنصر متضاد همچون تاریکی و روشنایی، سیاهی و سپیدی، شک و یقین و… وجود دارد. به همین خاطر برای دفع اهریمن، عناصر طبیعی را ستایش می کردند. آریایی ها جشن های متعددی برگزار می کردند و در این جشن ها به نوعی مقام و موقعیت عناصر طبیعی را پاس می داشتند. چون خاستگاه آن ها مناطق سردسیر بوده، از سرما و تاریکی هراسناک بودند و سعی بر این داشتند تا با برگزاری جشن و افروختن آتش، نور و گرما را جایگزین سرما، تاریکی و شیطان کنند. جشن نوسره نیز یکی از این جشن ها بوده است.
جشن نوسره در سی و پنجمین روز زمستان و پنج روز قبل از جشن سده برگزار می شد و ایرانیان با برگزاری این جشن خود را برای برگزاری هرچه باشکوه تر جشن سده که در دهمین روز بهمن ماه برگزار می شد آماده می کردند. جشن نوسره به نوعی شکرگذاری از نعمت‌های خداوند نیز محسوب می‌شد.
برپایی آتش و خواندن دعا و نیایش به درگاه حق از آداب برگزاری جشن نوسره بود. در روایت ها چنین آمده که مسئولان و بزرگان دینی و مذهبی با برگزاری جشن نوسره، به برنامه ریزی و تدارک برای جشن بزرگ سده می پرداختند و این مراسم مقدمه ای برای جشن سده بود.
جشن نوسره هنوز هم توسط زرتشتیان ایرانی در مناطق مختلف کشور همچون یزد، کرمان و شیراز برگزار می شود.
آداب و رسوم جشن نوسره به این شکل است که زرتشتیان در این روز به جمع آوری هیزم می پردازند. آتشی بزرگ برپا می کنند و در آن مکان که آتش را برپا کرده اند، مشغول به دعا و نیایش به درگاه خداوند متعال می‌شوند. این مراسم با همت اهالی شهر و محله برگزار می شود. پذیرایی از حاضرین با شیرینی و نوشیدنی بسیار رایج است. خواندن سرودهای آیینی در جشن نوسره نیز از بدیهیاتی است که با دست در دست هم قرار دادن افراد دور آتش هایی که افروخته شده است، انجام می شود.
عده‌ای به اشتباه، جشن سده و نوسره را یکی می دانند و تصور می کنند که نام دیگر نوسره، سده است. اما چنین نیست. جشن سده، جشنی با آداب و رسوم خاص است که در زمان مشخصی برگزار می شد. هرچند ازنظر آیین برگزاری و هدف برگزاری با جشن نوسره چندان تفاوتی ندارد، اما این دو جشن در دو تاریخ مجزا برگزار می شدند و نباید آن ها را یکی دانست.
جشن سده یکی از جشن های زمستانه در ایران بود. آریاییان که خاستگاه آن ها مناطق سردسیر ایران بوده، صدمین روز از زمستان را ( از ابتدای آبان تا ده بهمن صد روز است) با روشن کردن آتش، خواندن سرودهای آیینی، خوردن شیرینی و نوشیدنی جشن می گرفتند. درواقع، به روایتی دیگر در این جشن، ایرانیان باستان با پیدا کردن آتش توانسته بودند، روز و شب های مانده تا عید نوروز و بهار را روشن و گرم نگه دارند و به همین علت، در ۵۰ روز مانده به عید نوروز، روز و شب را جدا محاسبه می کردند و به روایتی، جشن سده، صد روز و شب مانده به نوروز نیز شناخته می شود.
در آیین باستان پارسی، روز پنجم هر ماه به سپندارمذ نسبت داده شده که به مناسبت سبز شدن زمین و به منظور ستایش و قدردادی از زنان، این روز را در هر ماه به گرامیداشت زنان اختصاص می داده اند.
با نگاهی به جشن های ایرانی و زمان برگزاری آن ها ۵ ویژگی مشترک را در همه آن ها می یابیم: یک این که تقریباً همه ی آن ها با پدیده های طبیعی، اقلیمی و کیهانی پیوند دارند و در نتیجه زمان برگزاری شان منطبق با تقویم طبیعی است. دوم این که تقریباً هیچ یک از جشن های ایرانی برگرفته از دستورهای دینی نیستند. سومین ویژگی این جشن ها این است که با سرور و شادی همراه هستند و اشک و غم جایی در آن ها ندارد. نکته چهارم جشن ها، احترام شان نسبت به مظاهر طبیعت است؛ در هیچ یک از آن ها بدرفتاری نسبت به گیاهان و جانوران دیده نمی شود. و پنجمین ویژگی نیز گستردگی و فراگیری مراسم است به طوری که تفاوت های قومی، زبانی و دینی عامل بازدارندگی این فراگیری و همبستگی و همزیستی نبوده است.
بدون نظر