خطرات درازمدت و پنهان عمل های جراحی: اختلال در عملکرد شناختی

عمل جراحی به‌ویژه در افراد بالای ۶۵ سال می‌تواند باعث عوارض جانبی شناختی شود، اما این موضوع حتی در افراد خردسال هم قابل ملاحظه است. علم چگونه می‌تواند این خطر را به حداقل برساند؟

مدت‌هاست که می‌دانیم عمل های جراحی می‌توانند عواقب پنهانی برای مغز داشته باشند. در سال ۱۸۸۷ مجله پزشکی بریتانیا مقاله‌ای منتشر کرد که در آن به توصیف هذیان‌های پس از عمل جراحی با بیهوشی پرداخت. یک قرن بعد دانشمندان در دهه ۱۹۸۰ شروع به بررسی نمونه‌هایی از بیماران مسن‌تر کردند که پس از جراحی قلب دچار مشکلاتی در حافظه و تمرکز شده بودند، اما اخیرا این موضوع به عنوان عامل خطری برای تمام افراد بالای ۶۵ سال معرفی شده که تحت عمل جراحی به ویژه با آرامبخش‌های عمیق قرار می‌گیرند.

در ۲۰ سال گذشته مطالعات نشان داده‌اند که علائم اختلال عملکرد شناختی بعد از عمل جراحی (POCD) می‌تواند بر همه‌چیز از حافظه گرفته تا تمرکز، قضاوت و ادراک را تحت تاثیر قرار دهد و افرادی که دارای مشکلات قبلی هستند در این زمینه آسیب‌پذیرتر خواهند بود.

در حال حاضر برآوردها نشان می‌دهد بروز کلی POCD در بیماران مسن می‌تواند به ۵۰ تا ۸۰ درصد در هنگام ترخیص، ۲۰ تا ۵۰ درصد در شش هفته اول و ۱۰ تا ۳۰ درصد در شش ماه بعد از جراحی برسد و تعداد قابل توجهی از بیماران اختلالات پایداری در این زمینه را تجربه می‌کنند.

آیا کودکان هم بعد از عمل جراحی دچار اختلال در عملکرد شناختی می‌شوند؟

اما این تنها بیماران مسن و ضعیف‌تر نیستند که بیشتر در معرض POCD قرار دارند. این موضوع در مورد افراد بسیار جوان نیز به گونه‌ای دیگر صادق است. با بررسی‌های انجام‌شده مشخص شد کودکانی که چندین بار در معرض بیهوشی قرار گرفته‌اند با مشکلاتی در مهارت‌های حرکتی ظریف و مشکلات رفتاری مواجه بوده‌اند. تحقیقات دیگر نیز ارتباطاتی میان قرار گرفتن چندباره در معرض داروهای بیهوشی پیش از سه سالگی و نقص‌های شناختی، حافظه، درک شنیداری و زبان و همچنین ابتلا به ADHD در بلندمدت پیدا کرده‌اند.

دلیل بروز اختلال در عملکرد شناختی پس از عمل جراحی چیست؟

اینکه دقیقا چه چیزی منجر به بروز اختلال عملکرد شناختی پس از عمل جراحی می‌شود همچنان یک راز باقی مانده است. برخی انگشت اتهام را به سمت داروهای بیهوشی می‌گیرند. برخی مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که بیهوشی‌های استنشاقی که رایج‌ترین شکل بیهوشی عمومی محسوب می‌شوند، می‌توانند باعث تخریب سیستم کولینرژیک در مغز شوند که در یادگیری و حافظه نقش دارد. اما بررسی این موضوع در انسان‌ها چندان هم ساده نیست.

در عوض بسیاری از دانشمندان احتمال می‌دهند این علائم به دلیل واکنش بدن به جراحی ایجاد می‌شوند. عمل‌های جراحی بزرگ در واکنش به آسیب شدید بافتی که می‌تواند از سد خونی مغز عبور کند طوفانی از التهاب ایجاد می‌کنند. از آنجایی که مغز دارای بیشترین تراکم گیرنده‌های التهابی در بدن است، در برابر اثرات التهاب که می‌تواند به مناطق حساس آسیب وارد کند آسیب‌پذیرتر است. برخی از اسکن‌های انجام شده از مغز نشان داده‌اند که هیپوکامپ -ساختار پیچیده و آسیب‌پذیری که نقشی کلیدی در حافظه دارد- در بیماران مبتلا به POCD حجم کمتری دارد.

برای حل این مشکل چه می‌توان کرد؟

همه این شواهد در حال ظهور می‌تواند منجر به تغییراتی در عملکرد پزشکی شود. در حال حاضر تحقیق درباره روش‌های شناسایی بیماران در معرض خطر پیش از انجام عمل و با ایده استفاده از بیهوشی موضعی به جای بیهوشی کامل در حال انجام است و پزشکان به‌طور فزاینده‌ای در استفاده از داروهای بیهوشی در کودکان خردسال محتاط عمل می‌کنند.