ممنوعیت بیت کوین و سایر رمزارزها: در کدام کشورها رمزارزها محدود یا غیرقانونی هستند؟

بیت کوین، اولین و ارزشمندترین ارز دیجیتالی جهان از سال ۲۰۰۹ پایه ریزی شد و مدتی بعد رمزارزها دیگر هم از راه رسیدند. اما ارزهای دیجیتال به دلیل نوسانات شدید قیمت، استفاده در فعالیت های مجرمانه و همینطور استفاده بی رویه از برق برای استخراج (ماینینگ) همواره بحث برانگیز بوده اند. این در حالی است که رمزارزها در بسیاری کشورها تبدیل به راهکار مناسبی برای سرمایه گذاری و عبور از بحران های اقتصادی شده اند. با روزیاتو همراه باشید.

وضعیت حقوقی بیت کوین و رمزارزها: از واحد پول رسمی تا ممنوعیت های قانونی

السالوادور اولین کشوری بود که در سپتامبر ۲۰۲۱، یک رمزارز را به عنوان ارز قانونی کشور پذیرفت. در حال حاضر، جمهوری آفریقای مرکزی هم بیت کوین را به عنوان واحد پول رسمی خود پذیرفته است تا سفر دور و دراز ارزهای مجازی وارد مرحله تازه ای شود. در همین حال، با توجه به اینکه نگاه بسیاری به رمزارزها به چشم روشی برای سرمایه گذاری یا عبور از طوفان ها و تنگناهای شدید اقتصادی است، انتقادات از این ارزهای نوظهور معمولا به صورت قوانین دست و پاگیر یا محدودیت های قانونی ظهور پیدا می کند.

در کشورهای پیشرفته، رمزارزها با وجود آنکه از محدودیت های قانونی به دور مانده اند، اما همچنان کاملا از زیر تیغ انتقادات خارج نشده اند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، اوضاع بیت کوین و آلت کوین ها (تمام ارزها به غیر از بیتکوین) از کشوری به کشور دیگر با هم فرق دارد. در برخی کشورها همچنان وضعیت حقوقی بیت کوین و سایر رمزارزها مبهم بوده یا اینکه دائما در حال تغییر و تحول است.

در برخی کشورها هم محدودیت ها و ممنوعیت بیت کوین وضع شده و بانک ها مشتریان خود را از انجام تراکنش ها به وسیله ارزهای دیجیتال منع می کنند. برخی کشورها هم قوانین سختگیرانه تری وضع کرده و حتی استفاده از بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال را کاملا ممنوع اعلام کردند و برای افراد خاطی مجازات ها و جریمه های سنگینی را در نظر گرفته اند. در این کشورها رابطه بین دولت ها و بیت کوین و رمزارزها کاملا تیره و تار است. در همین حال، در برخی کشورها مانند ایران، هر چند استفاده از ارزهای مجازی مجاز است،‌ اما برای استخراج آن محدودیت هایی وجود دارد.

الجزایر

در پی قانونی که در سال ۲۰۱۸ در الجزایر به تصویب رسید،‌ هرگونه خرید، فروش، استفاده و نگهداری از رمزارزها کاملا برای شهروندان این کشور غیرقانونی اعلام شد.

اندونزی

بانک مرکزی اندونزی از اول ژانویه ۲۰۱۸ قوانین تازه ای را برای ممنوعیت استفاده از ارزهای مجازی به تصویب رساند. بر این اساس از این تاریخ هر گونه تراکنش رمزارزهای مختلف از جمله بیت کوین در این کشور کاملا ممنوع خواهند بود.

ایران

ذکر نام کشورمان در فهرست کشورهایی که بیت کوین و سایر رمزارزها را ممنوع یا محدود کردند، ممکن است کمی تعجب آور باشد. اما باید بدانید با وجود بازار داغ رمزارزها در یکی دو سال گذشته، رابطه دولت با بیت کوین و سایر ارزها بسیار پیچیده و بسیاری اوقات ابهام برانگیز بوده است. در حالی که کاربران ایرانی امکان مبادله رمزارزها و خرید و فروش آن را داشتند، اما بانک ملی در اردیبهشت ۹۷ در اقدامی بحث برانگیز استفاده از بیت کوین و سایر رمزارزها را در تمام مراکز و موسسات مالی کشور ممنوع اعلام کرد.

این در حالی بود که بنا به گفته آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور، مصوبه بانک مرکزی اصلا به معنای ممنوعیت معاملات رمزارزها نبود. مدتی بعد با توجه به افزایش تاثیر تحریم های فلج کننده اقتصادی، توجهات زیادی به استخراج بیت کوین و سایر رمزارزها برای دور زدن تحریم ها شد. با تشویق استخراج رمزارزها در کشور، حجم قابل ملاحظه ای از استخراج بیت کوین جهان در ایران انجام گرفت. به طوری که برآورد می شود، حدود ۴٫۵ درصد از استخراج این رمزارز در ایران انجام می گیرد که درآمدی بیش از ۱ میلیارد دلار (۸۴۳ میلیون یورو) را عاید استخراج کنندگان ایرانی می کند.

در همین حال، قیمت پایین برق بخش های کشاورزی و صنعت پای استخراج کنندگان خارجی به خصوص چینی را به کشور کشاند، موضوعی که به خصوص در رسانه های اجتماعی به شدت سروصدا به پا کرد. نهایتا مشکل تأمین برق به خصوص در ماه های گرم سال، باعث روانه شدن هجمه ای از انتقادات به سوی وزارت نیرو شد. سرانجام، فشار استخراج رمزارزها بر شبکه برق کشور در بهار سال ۱۴۰۰ باعث توقف فعالیت استخراج رمزارزها از اوایل خرداد تا پایان شهریور، به مدت ۴ ماه شد. هر چند، همچنان خبرهای جسته و گریخته ای از فعالیت های زیرزمینی و ادامه فعالیت مزارع غیرقانونی استخراج در نقاط مختلف کشور به گوش می رسد، اما در حال حاضر، استخراج رمزارزها در کشور تنها منوط به مجوز رسمی از وزارت صنعت، معدن و تجارت است.

بولیوی

در بولیوی ممنوعیت استفاده از بیت کوین از سال ۲۰۱۴ در جریان است. بانک مرکزی این کشور با صدور یک قطعنامه استفاده از هر رمزارزی که به وسیله یک کشور یا منطقه اقتصادی صادر نشده باشد را کاملا ممنوع اعلام کرد.

ترکیه

با کاهش بی سابقه ارزش لیر و همینطور رکود اقتصادی در ترکیه، بسیاری از شهروندان این کشور به سرمایه گذاری در رمزارزها روی آوردند. اما دولت ترکیه خیلی زود وارد ماجرا شد و در آوریل ۲۰۲۲ بود که بانک مرکزی این کشور مبادله مستقیم و غیرمستقیم رمزارزها از جمله بیتکوین در ازای کالا یا خدمات را کاملا ممنوع اعلام کرد. رجب طیب اردوغان، رئیس ‌جمهور ترکیه حتی پا را از این هم فراتر گذاشت و تمام معاملات رمزارزها را به فهرست «تجارت هایی مشمول مقررات وضع شده برای مقابله با تأمین مالی ترورسیم و پولشویی» افزود. دولت ترکیه همچنین اعلام کرد، به دلیل پرخطر بودن پرداخت با رمزارزها تصمیم به ممنوعیت کامل تراکنش های رمزنگاری شده گرفته است.

چین

چین یکی از کشورهایی است که طی سال های اخیر، خصمانه ترین رابطه را با بیتکوین و سایر رمزارزها داشته است. این کشور در طی سال ۲۰۲۱ مراحل قانونی را برای سرکوب هرچه بیشتر رمزارزها پیمود. مسئولان کشور چین بارها به شهروندان خود هشدار داده اند از بازار ارزهای مجازی به دور مانده و استخراج ارز مجازی هم در این کشور همواره با فشارهای زیادی مواجه بوده است. یین یوپینگ، معاون دفتر حمایت از حقوق مصرف ‌کنندگان مالی بانک خلق چین، اواسط تابستان سال گذشته از ارزهای مجازی به عنوان «دارایی هایی آمیخته با سفته بازی» یاد کرد و به مردم هشدار داد: «جدا مراقب جیب های خود باشند.»

تلاش دولت چین برای تضعیف هر چه بیشتر بیتکوین- ارز غیرمتمرکزی خارج از دایره کنترل دولت ها و موسسات مالی- یکی از راهکارهای مقامات چینی برای رواج ارز مجازی دولتی خود مبتنی بر یوآن بوده است. در واقع، بانک خلق چین تلاش می کند تا خود را به عنوان نخستین بانک مرکزی جهان معرفی کند که صاحب یک رمزارز می شود. با وجودی که رمزارز چینی ها روی کاغذ فرق چندانی با سایر ارزهای دیجیتال ندارد، اما یک اصل کلی رمزارزها که ناشناسی است را زیرپا می گذارد و پای نهادهای نظارتی را به دارایی های مجازی شهروندان بازی می کند. همانطور که از مدت ها قبل انتظار می رفت، دولت چین سرانجام روز ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۱ (۲ مهر ۱۴۰۰) میخ آخر را به تابوت رمزارزها کوبید و هرگونه تراکنش رمزارزها در این کشور را ممنوع اعلام کرد.

عراق

با وجود تلاش های مضاعف مقامات کشور عراق برای جلوگیری از رمزارزها، محبوبیت ارزهای دیجیتال در این کشور هم به شدت بالا بوده است. اما دولت عراق از پا ننشسته و در سال ۲۰۱۷ بانک مرکزی این کشور در بیانیه ای از ممنوعیت رمزارزها خبر داد. این مصوبه از آن زمان تا به حال همچنان اجرا می شود. اوایل سال ۲۰۲۱ هم در اقلیم کردستان قوانین مشابهی برای ممنوعیت فعالیت صرافی ها و کارگزاری های رمزارز به تصویب رسید.

کلمبیا

کلمبیا یکی دیگر از کشورهای دنیا است که در آن بانک ها حق ندارند، هر گونه مبادله رمزارزها به خصوص بیتکوین را تسهیل کنند. اداره نظارت مالی کلمبیا در سال ۲۰۱۴ هشدار داد، ممکن است از مدیریت هر گونه سرمایه گذاری، نگهداری یا معاملات بانکی برای ارزهای مجازی خودداری کند.

کوزوو

کشور کوزوو یکی از کشورهایی است که در آن تجارت رمزارزها همچنان آزاد است،‌ اما به دلیل بحران انرژی در این کشور، از اوایل سال ۲۰۲۱ قوانینی برای ممنوعیت استخراج ارزهای مجازی به تصویب رسید. کوزوو که از سال ۲۰۰۸ از صربستان اعلام استقلال کرده، در سال های اخیر با بحران برق مواجه شده و مقامات این کشور به دنبال اجرای طرح های مختلفی برای صرفه جویی در مصرف برق هستند. آرتان رضوانولی، وزیر اقتصاد کوزوو در همین رابطه در اوایل ۲۰۲۱ از ممنوعیت طولانی مدت استخراج رمزارزها برای جلوگیری از اتلاف برق خبر داد. در حال حاضر، در پی غیرقانونی اعلام شدن استخراج رمزارز در کوزوو، پلیس وظیفه توقیف و کشف و ضبط لوازم استخراج رمزارز و تعطیلی مزارع را برعهده دارد.

مصر

دارالافتاء مصر که مسئول اصلی فتاوی و بالاترین نهاد مشورتی اسلامی این کشور به حساب می آید، در سال ۲۰۱۸ فتوا به حرام بودن تراکنش های بیتکوین داد. هر چند این فتوای مذهبی هیچ الزام قانونی نداشت، اما نهایتا در سپتامبر ۲۰۲۰ اوضاع بیتکوین و سایر رمزارزها در مصر وخیم تر شد و دولت اعلام کرد، هرگونه معامله و تبلیغ ارزهای مجازی در این کشور بدون مجوز بانک مرکزی کاملا ممنوع است.

مقدونیه شمالی

مقدونیه شمالی تنها کشور اروپایی است که تا به حال قانون رسمی برای ممنوعیت هر کدام از ارزهای رمزنگاری شده به تصویب رسانده است. در مقدونیه شمالی استفاده از تمام ارزهای مجازی مانند بیتکوین، اتریوم و غیره کاملا ممنوع بوده و مجازات های سنگینی برای خاطیان در نظر گرفته شده است.

هند

هند یکی دیگر از کشورهای آسیایی است که رابطه خوبی با ارزهای مجازی ندارد. دولت هند در نوامبر ۲۰۲۱ (آذر ۱۴۰۰) اعلام کرد که تصمیم دارد یک رمزارز با پشتوانه بانک مرکزی کشور راه اندازی کند. به همین ترتیب،‌ همانطور که پیش تر انتظار می رفت، سایر ارزهای مجازی در هند کاملا ممنوع اعلام شدند. این اولین اقدام جدی دولت هند برای محدودیت یا ممنوعیت ارزهای مجازی نبود. دولت این کشور چند ماه قبل از آن هم اقدامات جدی را برای جرم انگاری مالکیت، استخراج و داد و ستد رمزارزها دنبال کرده بود. نارندرا مودی، نخست وزیر هند بارها از استفاده از رمزارزها در فعالیت های مجرمانه انتقاد کرده و حتی در یکی از سخنرانی های خود گفت: «در صورتی که ارزهای دیجیتال در دستان اشتباهی قرار گیرد، می تواند جوانان را به تباهی بکشاند.»

روسیه

روسیه یکی دیگر از کشورها است که روابط پیچیده ای با رمزارزها دارد. رابطه تا پیش از این پیچیده دولت روسیه با ارزهای مجازی با حمله این کشور به اوکراین حتی از قبل هم پیچیده تر شد. تا پیش از این، رمزارزها در کشور روسیه کاملا غیرقانونی بودند، اما اکنون با توجه به فشار مضاعف تحریم های اقتصادی بر روسیه، بسیاری از لزوم به کارگیری رمزارزها برای دور زدن تحریم ها خبر می دهند.

دولت روسیه در بهار ۲۰۲۰ مصوبه ای را به تصویب رسانده بود که رمزارزها را مانند سایر دارایی ها مشمول مالیات می دانست. این مصوبه نهایتا در ژانویه سال ۲۰۲۲ اجرایی شد. در همین حال، کارمندان دولت روسیه هر داشتن هرگونه دارایی رمزنگاری شده منع شدند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌ جمهور روسیه هم بارها رمزارزها را با فعالیت های مجرمانه مرتبط دانسته بود. در همین حال، دادستان کل روسیه در تابستان ۲۰۲۱ اعلام کرد، حق مصادره رمزارزهایی که به عنوان رشوه به کار رفته اند برای دولت محفوظ است. با وجود تمام گزارش ها و خبرهای ضد و نقیض حالا از روسیه زمزمه هایی از پذیرفتن رسمی رمزارزها و حتی استفاده از منابع طبیعی برای استخراح بیتکوین به گوش می رسد.

نپال

بانک مرکزی کشور نپال از اواسط سال ۲۰۱۷ بیتکوین را غیرقانونی اعلام کرده است. در سال های اخیر هم هیچ گونه تغییری در این قانون به وجود نیامده و همچنان شهروندان نپالی حق نگهداری و معامله بیتکوین و سایر رمزارزها را ندارند.

ویتنام

ویتنام هم از جمله کشورهایی با قوانین خصمانه در قبال رمزارزها است. بانک مرکزی ویتنام در همین رابطه استفاده از بیتکوین و سایر رمزارزها به عنوان یکی از روش های پرداخت را کاملا ممنوع اعلام کرد. به این ترتیب، استفاده از رمزارزها در پرداخت ها در این کشور مشمول جریمه هایی از ۱۵۰ میلیون (۶٫۵۰۰ یورو) تا ۲۰۰ میلیون دونگ (۷٫۴۴۵ یورو) است. جالب اینکه، بانک مرکزی ویتنام تجارت بیتکوین و نگهداری از آن را به عنوان دارایی برای شهروندان خود منع نکرده است.