هر ساله با آغاز ماه محرم آیین سنتی تعزیه خوانی در اقصی نقاط کشور برگزار می شود. اما برخی از این تعزیه خوانی ها از شهرت و قدمت بیشتری برخوردارند که در ادامه با آن ها آشنا خواهیم شد.
تعزیه شوش
تعزیه شهر شوش در استان خوزستان یکی از بزرگ‌ترین تعزیه های میدانی کشور است. این تعزیه در سال ۸۷ به عنوان میراث فرهنگی معنوی به ثبت ﻣﻠﯽ رسید. تعزیه‌خوانی در این شهر از سال ۱۲۸۵ آغاز شده است و تعزیه شوش بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد.
همه ساله جمعیت زیادی از شهرهای مختلف استان، در روز عاشورا برای دیدن این تعزیه به شوش می‌آیند تا این شبیه خوانی را از نزدیک ببینند.
نقش‌های اصلی تعزیه تقریباً ۵۰ نفر هستند. ۲۰۰ نفر به عنوان اسب‌سوار حضور دارند و گاهی تعداد سیاهی لشکرها به ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر می رسد.
به گفته عوامل تعزیه شوش، این مراسم خودجوش برگزار می شود. شغل رسمی بازیگران تعزیه چیز دیگری است و آن ها بابت شرکت در این مراسم پولی دریافت نمی‌کنند؛ آب و چای و … هم از نذورات مردمی است. هزینه ی تهیه لباس، شمشیر، کلاه خود و زره و اسب هم از خود بازیگران است.
تعزیه شوش در میدان امام حسین (ع) شهر که زمینی متعلق به اداره میراث فرهنگی است اجرا می‌شود. میدان امام حسین (ع) شوش بیش از ۶۰ سال است که محل اجرای این تعزیه است.
روز برگزاری تعزیه، میدان امام حسین (ع) شوش، صحرای کربلا می‌شود و سبزپوشان و قرمز پوشان روبه‌روی هم می‌ایستند. اسب‌ها، نیزه‌ها و خیمه‌ها بازسازی خوبی از صحنه ظهر عاشورا می‌کنند. تعزیه‌گردانان می‌گویند کنار میدان تعزیه بزرگ و پرسر و صدای شوش که بایستی، کمتر کسی را درحال گریه می‌بینی و همه حواس تماشاگران به متن شعرها است. گاهی بیشتر از ١٠ ساعت زیر آفتاب داغ خوزستان می‌ایستند و شهید شدن ٧٢ تن را نگاه می‌کنند.
تعزیه صحرارود
تعزیه روستای صحرارود ِ فسا در استان فارس یکی دیگر از بزرگ‌ترین تعزیه های میدانی کشور است. این تعزیه در سال ۹۱ ثبت ملی و مذهبی شد.
تعزیه صحرارود همه ساله با حضور بیش از ۲۰۰ شبیه‌خوان در تپه‌های حضرت صاحب‌الزمان (عج) این روستا برگزار می‌شود. این مراسم ۱،۲۰۰ عامل اجرایی دارد و سالانه ده ها هزار نفر برای دیدن آن گرد هم می‌آیند.
سابقه تعزیه روستای صحرارود به ۲۵۰ سال قبل بر می‌گردد. به دلیل مسائلی مدتی برگزاری این تعزیه متوقف شد، اما نسل جدید از سال ۸۱ با سبک و سیاق جدید کار را شروع کردند و از آن زمان در روستای صحرارود در زمینی به وسعت ۲ هکتار برنامه تعزیه اجرا می‌شود.
صحرارودی ها در این تعزیه وقایعی از ورود مسلم به کوفه تا رسیدن حضرت زینب (س) و دیگر اسرای عاشورا به این شهر را روایت می‌کنند. هر سال عنوانی برای این تعزیه انتخاب می‌شود که به مسائل اجتماعی و مسائلی که در جامعه نیاز است، برمی‌گردد و یکی از افراد عاشورا را انتخاب می‌کنند و بر آن اساس کار انجام می‌شود. استادان دانشگاه شیراز هم چند گوشه کار را گرفته‌اند؛ از تحقیق و پژوهش گرفته تا بازنویسی و ویراش متن‌ها.
به گفته عوامل تعزیه صحرارود، بودجه این تعزیه مردمی است و با کمک‌های مردم و خیرین برگزار می‌شود.
تعزیه ارمغانخانه
شهر ارمغانخانه در استان زنجان گرچه تنها ۱۴ سال است که تبدیل به شهر شده اما تعزیه آن بیشتر از ۴۰۰ سال قدمت دارد. ارمغانخانه در سال ۸۷ با تصویب هیأت وزیران به عنوان شهر شناخته شد و مراسم تعزیه آن در سال ۸۹ به عنوان میراث معنوی کشور به ثبت ملی رسید. تکیه حسینی اعظم شهر از دیرباز محل برگزاری تعزیه ارمغانخانه بوده است.
سیروس رستمی، رئیس هیأت‌امنای تکیه حسینی اعظم می‌گوید «از برکت حسین(ع) شهر شدیم.» به گفته رستمی، سالانه بیش از ۱۲۰ هزار نفر به تماشای این تعزیه می‌نشینند و او معتقد است تعزیه تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه دیگر فقط مختص به مردم زنجان نیست و به همه ایران تعلق دارد.
تعزیه خوانی در ارمغانخانه همه روزه در ایام ماه محرم با محوریت یکی از رخدادهای واقعه عاشورا برگزار می شود و در این مدت تعزیه خوانان در تکیه حسینی اعظم شهر به شبیه خوانی می پردازند. تعزیه ارمغانخانه به زبان ترکی برگزار می شود.
۱۲ تعزیه خوان و ۷ عضو هیات امنای ارمغانخانه در برگزاری این مراسم مشارکت دارند.
در مدت برگزاری تعزیه در این شهر همه اهالی به پذیرایی از مهمانان حسینی می پردازند.
تعزیه قودجان
روستای قودجان یکی از روستاهای بزرگ در بخش مرکزی خوانسار در استان اصفهان است. آیین تعزیه‌خوانی در قودجان که بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد، به ثبت ملی رسیده است.
در سال‌های اخیر با مشارکت خیران در جوار بارگاه دو تن از طفلان امام موسی بن جعفر (ع) در روستای قودجان، حسینیه‌ای به نام حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) در متراژ یک هزار و ۱۸۰ مترمربع در سه طبقه برای محل برگزاری آیین تعزیه‌خوانی قودجان ساخته شد.
سالن‌های مجاور حسینیه حدود ۱۰ هزار مترمربع مساحت دارد که از طریق سیستم مداربسته به صورت آنلاین نمایش اجرای مراسم را پوشش می‌دهد.
سالانه بیش از ۶۰ هزار نفر پای تعزیه‌خوانی قودجانی ها می‌نشینند.
در مدت برگزاری تعزیه در قودجان بیش از ۵۰۰ نفر از عاشقان مکتب عاشورایی با عنوان خادم اباعبدالله‌الحسین(ع) در قسمت های مختلف به طور شبانه‌روزی به عزاداران خدمات می‌دهند و اجرای مراسم را پشتیبانی می‌کنند.
تعزیه سال ۸۹ قودجان سروصدای زیادی کرد. دست‌اندرکاران این شبیه‌خوانی، شیر بزرگی را سر صحنه آورده بودند. فیلم‌های به جا مانده از آن سال نشان می‌دهد که تعزیه‌خوان به دور صحنه می‌گردد و شیر هم روی صحنه بسته شده.
تعزی زنجان رفتم. عالی بود.
مارو دعا کنین. خدا انشالله به حق حسین و غریبی حسین دعاتونو اجابت کنه.