جاذبه های گردشگری اردبیل [تماشا کنید]

اردبیل یکی از خنک‌ترین شهرهای ایران است که حتی تا اواخر بهار در بعضی مناطق بخاری‌ها روشن هستند و زمستان آن پر از برف و یخبندان است؛ ترکیبی از جاهای دیدنی طبیعی و تاریخی-مذهبی دارد که شاید برای برخی کمتر شناخته شده باشد. در این مطلب شما را با شهری آشنا کنیم که تاریخ دوران صفویه به آن گره خورده است و چند تن از پادشاهان ایران در این شهر سکونت کرده‌اند. اگر می‌خواهید به این شهر سفر کنید بهتر است از قبل با جاهای دیدنی اردبیل و جاذبه های تاریخی و طبیعی آن آشنا شوید.

یکی از شهرهای مهم و باستانی ایران اردبیل است. این شهر در شمال غربی کشور در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا در میان دشتی با همین نام قرار دارد. اردبیل نامی اوستایی به‌معنای شهر مقدس است. این شهر باستانی قدمتی بالغ بر سه هزار سال دارد و با توجه به موقعیت جغرافیایی آن، قرار گرفتن در حاشیه جاده ابریشم در گذشته تاریخ پر اهمیتی را به خود دیده است. این شهر در طول تاریخ گذرگاه کاروان‌های تجاری و نظامی متعددی بوده و همین امر سبب احداث آثار و بناهای تاریخی بسیاری همچون کاروان‌سراها در این شهر شده است.

بر اساس نظر برخی باستان‌شناسان تمدن و سکونت در این شهر به ۶ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. محوطه‌های باستان‌شناسی و آثار کشف شده در این شهر گواهی بر قدمت دیرینه این منطقه در طول تاریخ است.

جاهای دیدنی طبیعی اردبیل

بیشتر مناطق استان اردبیل کوهستانی است. این طبیعت کوهستانی در بیشتر روزهای سال برفی و سرد است اما با این حال همین طبیعت سرد در تابستان و بهار جلوه زیبایی خود را به نمایش می‌گذارد.

دریاچه سوها

دریاچه سوها که در ۳۵ کیلومتری شرق اردبیل قرار دارد، همچون نگینی در مناظر بدیع کوهستانی استان اردبیل خودنمایی می‌کند. این دریاچه یکی از مقاصد بکر و کمتر شناخته‌شده استان اردبیل است که مناظر خیره‌کننده و طبیعت سرسبزی را در اطراف خود دارد. این دریاچه حیرت‌انگیز یکی از منزلگاه‌های محبوب طبیعت‌گردان اردبیل نیز محسوب می‌شود و با آب‌وهوای خنک و دلپذیر خود در فصل تابستان، از ظرفیت‌های بسیاری برای جذب گردشگران برخوردار است.

دریاچه سوها به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی استان اردبیل، مقصدی ایده آل برای عکاسان حیات‌وحش و علاقه‌مندان به فعالیت‌ و ورزش‌های آبی نیز به شمار می‌آید؛ جایی که آنان قادرند تا از زیبایی‌های این منطقه رویایی، بهره لازم را ببرند.

دریاچه سوها که در واقع آبگیری نه‌چندان بزرگ محسوب می‌شود، محل تامین آب روستایی به‌همین نام است که در چهار کیلومتری دریاچه قرار دارد. این آبگیر به‌واسطه جمع شدن آب پشت سد کوچکی به‌وجود آمده که جهت بهره‌برداری از آب‌های جاری منطقه احداث شده است. عمق این دریاچه که در زبان مردم محلی به «سوا» نیز معروف است، در مناطق میانی به ۶ متر نیز می‌رسد. پهنای دریاچه سوها به نیم‌کیلومتر و طول آن به ۱٫۵ کیلومتر می‌رسد و اطراف آن، محل رویش گل‌های بابونه وحشی است.

آبشار لاتون در فاصله ۱۶ کیلومتری از دریاچه سوها قرار دارد.

دریاچه شورابیل

شورابیل نام دریاچه‌ای در کنار شهر اردبیل است. در اطراف این دریاچه یک جاده، پیاده‌راه، پارک و شهربازی میزبان مردم بومی و گردشگران است.

منبع تامین آب شورابیل چشمه‌ های زیرزمینی است که آب آن در تماس با سنگ‌های نمک شور شده است. در سال‌های گذشته با توجه به کاهش سطح آب، آب‌های شیرین را به سمت این دریاچه هدایت کردند و از شوری دریاچه تا حد زیادی کم شد.

خانواده‌های زیادی در روزهای گرم سال در فضای سبز کنار دریاچه می‌نشینند و کودکان با وسایل تفریحی و ورزشی بازی می‌کنند.

بخش جالب دریاچه شورابیل پیاده‌راه با چمن مصنوعی اطراف آن است که برای دویدن مناسب است. اگر هوا مساعد باشد قایق‌های پدالی و موتوری مسافران را در دو طرف دریاچه جابجا می‌کنند.

از دیگر امکانات می‌توان به پیست کارتینگ، دوچرخه‌های قابل اجاره، خودروهای برقی مخصوص کودکان، آلاچیق و چند کافی‌شاپ اشاره کرد. آدرس دریاچه شورابیل میدان پلیس، ورودی جاده شورابیل است.

جنگل فندقلو

وقتی از طرف آستارا وارد اردبیل شوید، باید از گردنه‌ای زیبا و البته خطرناک به نام حیران رد شوید. این گردنه جاده پر پیچ و خمی دارد اما منظره سبز و جنگلی آن بسیار زیبا است. اگر شانس هم بیاورید می‌توانید دریای ابری را که با حرکت ملایمش در میان کوه بالا و پایین می‌رود را تماشا کنید.

بین گردنه حیران و شهر اردبیل منطقه‌ای پر از جنگل و مرتع هست که نام منطقه فندقلو را از درختان فندق آن گرفته‌اند. دشت‌های پر از گل بابونه، درختان سیب وحشی، ازگیل، تمشک و فندق باعث شده تا هر سال در فصل بهار و تابستان صدها هزار نفر برای طبیعت‌گردی به اینجا سفر کنند.

بهترین مسیر برای رسیدن به جنگل فندقلو از طرف روستای خانقاه سفلی است. در حرکت از طرف اردبیل وقتی به شهر نمین می‌رسید تابلوهایی هستند که جاده فرعی به سمت روستای خانقاه سفلی و جنگل فندقلو را نشان می‌دهند. بعد از خانقاه سفلی از بین زمین‌های کشاورزی به سمت فندقلو بروید و بعد از ۵ کیلومتر به منطقه‌ای جنگلی و مرتعی می‌رسید.

کمپ و مراکز خدماتی در فصل اوج گرفتن سفرها فعال می‌شوند. تورهای کوه‌پیمایی هم معمولا مسیر آبشار لاتون (گیلان) به سمت جنگل فندقلو را انتخاب می‌کنند.

از دیگر امکانات منطقه فندقلو، تله‌کابین فندقلو به حیران، پیست اسکی روی چمن، آلاچیق، لوازم بازی کودکان و اقامتگاه است.

بخش کوچکی از منطقه فندقلو حصارکشی شده و آنجا گوزن‌ بومی منطقه یا همان مرال نگهداری می‌شود. این گوزن‌ها تحت حمایت سازمان محیط زیست هستند. آدرس جنگل فندقلو جاده اردبیل به نمین، روستای خانقاه سفلی، جاده فرعی به جنگل فندقلو است.

دریاچه نئور

در زبان آذری به دریاچه‌هایی که آب رودخانه به آن نمی‌ریزد و راه به جایی ندارند نئور می‌‌گویند. دریاچه نئور دریاچه‌ای آب شیرین است که در اثر جمع شدن آب چند چشمه و ذوب شدن برف‌های زمستانی ایجاد شده است.

این دریاچه بین استان گیلان و اردبیل قرار دارد. به هرحال چون جاده مناسب آن از سمت اردبیل است و فاصله خیلی زیادی هم با شهر اردبیل ندارد آن را در فهرست جاهای دیدنی اردبیل آوردیم.

این دریاچه در اصل دو بخش جدا از هم دارد که در فصل بهار و با آب شدن برف کوهستان‌ها، این دو قسمت به‌هم پیوسته و دریاچه‌ نئور شکل می‌گیرد. عمق قسمت‌های مختلف دریاچه نئور در بهار بین پنج تا ۱۳ متر تغییر می‌کند. بخش کوچک‌تر این دریاچه در حدود ۴۰ هکتار و قسمت بزرگ‌تر نزدیک به ۱۸۰ هکتار مساحت دارد.

مسیر دسترسی به دریاچه نئور در میانه مسیر جاده اردبیل به خلخال قرار دارد. برای رسیدن به این دریاچه باید از سمت اردبیل به خلخال بروید و اگر از تهران یا شهرهای خارج از استان‌های آذربایجان شرقی و غربی قصد تردد به این منطقه را دارید، خود را به زنجان و مسیر جنوب به شمال جاده خلخال-اردبیل برسانید.

در فاصله حدودی ۴۰ کیلومتری از اردبیل، روبه‌روی روستای «بودالالو» و سمت شرق جاده اردبیل-خلخال، جاده ای پرپیچ‌وخم به‌سمت دریاچه نئور و روستاهای اطراف آن وجود دارد. پس از پیمودن ۱۲ کیلومتر در این جاده به یک خروجی در سمت راست خواهید رسید که شما را به روستای «داش بلاغ» و جنوب دریاچه نئور می‌رساند و مسیر در امتداد جاده قبلی به بخش شمالی این دریاچه می‌رسد. روستای «عباس آباد» نیز در طول مسیر این دریاچه قرار دارد.

برای تردد به‌سمت دریاچه نئور از استان گیلان می‌توانید به حوالی جنگل‌های لیسار و ییلاق سوباتان بروید و با گذشتن از مسیری پرپیچ‌وخم در غرب منطقه سوباتان به این دریاچه برسید. جاده‌های منتهی به دریاچه نئور از مسیر کوهستان عبور می‌کنند و از زیباترین مسیرهای جاده‌ای شمال غربی ایران هستند.

نئور در زمستان یخ می‌زند اما در بهار و تابستان مقصدی می‌شود برای گردشگران، کوهنوردان و تورهای طبیعت‌گردی. بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان به صورت مداوم در دریاچه نئور رهاسازی می‌شود تا اکوسیستم دریاچه متعادل بماند و در انتهای تابستان مردم می‌توانند با قلاب ماهی‌ها را صید کنند چون با یخ زدن دریاچه ماهی‌ها از بین می‌روند.

رودخانه بالیقلو چای

رودخانه بالیقلو چای که با نام رودخانه ماهی‌دار نیز شناخته می‌شود، از دیدنی های اردبیل در دل شهر است و از چشمه‌سارها و برف‌های دامنه جنوبی کوه سبلان و دامنه‌های شمال غربی رشته‌کوه‌های بزغوش سرچشمه می‌گیرد. با گذر از شهر، بالیقلو چای سرانجام به رودخانه قره سو می‌ریزد. طول این رودخانه ۷۵ کیلومتر است که ۵۰ کیلومتر آن در کوهستان و ۲۵ کیلومتر دیگر در جلگه جریان دارد.

پیست اسکی آلوارس

اگر اسکی‌ بازی ورزش محبوب شما است پس امکان ندارد نام پیس اسکی آلوارس را نشنیده باشید. این پیست در دامنه کوه سبلان بزرگترین پیست ایران از نظر وسعت است.

فاصله پیست تا شهر اردبیل حدود ۵۰ کیلومتر است. با توجه به این که شهر سرعین در مسیر قرار دارد، می‌توانید در رفت یا بازگشت از پیست در شهر سرعین توقف کنید و از آب‌تنی در آبگرم‌های سنتی یا مدرن لذت ببرید.

پیست اسکی آلوارس مجهز به تله‌سیژ است و در زمان بازگشایی پیست مراکز رفاهی و خدماتی آن فعال هستند.

در فصل تابستان که برف‌ها ذوب می‌شوند هم جمعیت زیادی برای گردش در منطقه اطراف کوهپایه سبلان به اینجا سفر می‌کنند. مراتع سرسبز اطراف سبلان یکی از نقاط توقف عشایر اردبیل است.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه آبشار گورگور آلوارس در کنار روستای آلوارس است.

پل معلق مشگین شهر

یکی از بزرگترین پل های معلق در جهان، پل معلق مشگین شهر است که در ارتفاع ۸۰ متری رودخانه خیاوچایی بر روی یک پارک جنگلی مشگین شهر نیز واقع شده است. سازه این پل توسط کارشناسان داخلی و مهندسان منطقه اجرا شده است و دانش ساخت آن کاملا بومی بوده است. این پل یکی از هیجان انگیزترین جاهای دیدنی اردبیل است، اگر ترس از ارتفاع ندارید رفتن به سمت آن به شدت پیشنهاد می شود.

یکی از جالب‌ترین بخش‌های پل معلق مشگین شهر، بخش شیشه‌ای آن است که در وسط پل قرار دارد. در هنگام عبور از روی این قسمت می‌توانید زیر پای خود و دره را ببینید. در زمان عبور از روی پل از دویدن و پرش خودداری کنید. این کار موجب ایجاد نوسان پل می‌شود و ممکن است برای کودکان و افراد سال‌خورده مشکل ایجاد کند و باعث زمین خوردن آن‌ها شود.

مشگین شهر در شهرستان مشگین شهر استان اردبیل واقع است. این پل بر بلندای پارک جنگلی مشگین شهر در دامان کوه سبلان جای دارد. آدرس پل معلق مشگین شهر، خیابان سعدی، بالاتر از میدان دادگستری، پشت بیمارستان ولیعصر است.

پیکره سنگی بابا داوود عنبران

پیکره سنگی بابا داوود در شهر عنبران در ۴۰ کیلومتری اردبیل قرار دارد. ارتفاع این مجسمه سنگی حدود ۲۰ متر است که به‌شکل چهره انسانی است که به رو به نگاه می‌کند. این مجسمه را شبیه به مجسمه ابوالهول مصر می‌دانند.

تپه نادری

تپه نادری در استان اربیل از جمله دیگر بناهای تاریخی در استان اردبیل است که به لحاظ باستانی دارا ارزش بسیار بالایی می باشد. تپه نادری در دوره پهلوی کشف شد و آخرین اثری است که در این دوره از حکومت ایران به ثبت رسید.

بر اساس بررسی های انجام شده و اسناد تاریخی این مکان به دستور نادرشاه افشار بنا شد و به سربازان خود دستور داد تا یک تپه بنا کنند تا بر بالای آن سخنرانی کند. آثار کشف شده در این منطقه بیشتر سفال های بدون لعاب و ساده هستند که به لحاظ تاریخی متعلق به دوران اسلامی ایران باستان هستند. محل تپه نادری در ۳ کیلومتری جاده اردبیل به تبریز است.

جاهای دیدنی مذهبی و تاریخی شهر اردبیل

تاریخ اردبیل با تاریخ صفویه گره خورده است. شیخ صفی‌ الدین اردبیلی مکتبی را راه‌اندازی کرد که به صفویه مشهور شد و فرزندانش وقتی به قدرت رسیدند این مکتب نزدیک به اسلام شیعی را در سراسر ایران گسترش دادند. حالا در شهر اردبیل به هر بنای تاریخی سر بزنید حتما نشانه‌هایی از آن دوران می‌بینید.

بازار سرپوشیده اردبیل

بازارهای سرپوشیده تنها تصویر شکل گرفته در ذهن جهانگردانی است که در دوران قدیم به ایران و خاورمیانه سفر می‌کردند. بازار یک مفهوم مشخص بود، یک مسیر سرپوشیده پر از فروشندگان و کارگاه‌ها که مسجد جامع شهر هم در کنار آن قرار داشت.

خوشبختانه تعداد زیادی از این بازارها در ایران به همان شکل فعال هستند. بازار اردبیل یکی از نمونه‌های عالی است که تغییرات آن زیاد نبوده و هنوز هم رونق دارد.

بازار اردبیل در دوران صفویه بازسازی اساسی شده و طبق تاریخ بخشی از موقوفات بقعه شیخ صفی‌‌الدین اردبیلی بود.

در این بازار می‌توانید از صنایع دستی تا خشکبار، پنیر محلی، لباس، پارچه و خلاصه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را به راحتی پیدا کنید. آدرس بازار اردبیل بین خیابان امام خمینی و طالقانی است.

پیاده راه شیخ صفی الدین اردبیلی

در چند سال گذشته با توجه به رونق گرفتن گردشگری در اردبیل، مسئولین شهری تصمیم گرفتند یکی از خیابان‌های پربازدید واقع شده در کنار مجموعه شیخ صفی را به پیاده‌ راه تبدیل کنند.

این پیاده‌راه از جلوی مسجد عالی‌ قاپو شروع می‌شود و تا ورودی خیابان بیضایی ادامه دارد. خیابان سنگ‌فرش شده و چند حوض در کنار گل‌کاری‌ها نصب شده است.

قدم زدن در این پیاده‌راه یک توفیق اجباری برای آنهایی است که می‌خواهند از بقعه شیخ‌ صفی‌الدین اردبیلی بازدید کنند. آدرس پیاده راه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، بلوار سعدی، جنب مسجد عالی قاپو است.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

در سال‌هایی که تصوف و عرفان در ایران رواج داشت، در هر منطقه افرادی با لقب عارف، صوفی یا زاهد در مکان‌هایی به نام خانقاه مشغول عبادت، تدریس دین و عزلت‌نشینی بودند.

یکی از این زاهدها معروف به شیخ زاهد گیلانی در گیلان شاگردانی را تربیت کرد که یکی از آنها به نام صفی‌ الدین اردبیلی بنیان‌گذار دودمان صفویه شد. شاه اسماعیل یکم از نوادگان شیخ صفی‌الدین اردبیلی است.

محلی که حالا آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است زمانی خانقاه او بود. در همین مجموعه شاه اسماعیل اول، مادر شاه اسماعیل، شهیدان ایرانی جنگ چالدران و برخی از مشایخ دوران صفویه دفن شده‌اند.

خانقاه شیخ صفی‌ الدین اردبیلی مثل یک پناهگاه برای افرادی بود که به هر دلیلی شامل مجازات می‌شدند. چون شاهان صفویه ارادت خاصی به جد خود داشتند، اگر کسی که مستحق مجازات بود به خانقاه شیخ صفی پناه می‌برد او را نمی‌کشتند.

ساختمان چینی خانه، کتابخانه، قندیل خانه، مسجد جنت‌سرا و محراب از بخش‌های دیدنی مجموعه است.

آرامگاه سید امین‌ الدین جبراییل

با توجه به حکومت ۲۰۰ ساله سلسله صفوی، آنها اقدام به ساخت مقبره‌ها و مساجد زیادی به سبک معماری اسلامی کردند. یکی دیگر از مقبره‌های مهم این سلسله آرامگاه پدر شیخ صفی‌الدین اردبیلی مشهور به سید امین‌الدین جبراییل است.

این مقبره در روستای کلخوران شیخ در نزدیکی شهر اردبیل واقع شده است. این آرامگاه در محوطه‌ای به ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ متر و در میان ساختمانی هشت ضلعی است. ساختمان آجری و سقف آن مقرنس کاری شده است. کاشی‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های زیبای آن کمی آسیب دیده اما در کل این بنا خوب حفظ شده است. آدرس آرامگاه سید امین الدین جبراییل، بزرگراه بسیج، خیابان شیخ جبراییل، روستای کلخورانن شیخ.

مسجد جامع اردبیل

مسجد جامع اردبیل که بنایی متعلق به دوره سلجوقی است از دیگر جاهای دیدنی استان اردبیل می باشد که در سفر خود به این منطقه خوش آب و هوا باید حتماً از آن دیدن کنید. مسجد جامع اردبیل تا دوره صفوی همچنان مورد استفاده بود و برای آخرین بار در دوره ایلخانیان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

معماری بنا سبکی سلجوقی دارد و از چهار ایوان مختلف تشکیل شده است. زیر تالار اصلی مسجد، به منظور تسهیل عبور و مرور مردم و دسته‌ ها و اجتماعات، دهلیزها و راهروهایی به‌ صورت شبکه‌ ای منظم، طراحی شده است. مسجد جامع اردبیل از مهم‌ترین و قدیمی ترین مساجد اسلامی ایران است و هم ‌اکنون محوطه مکعبی آن هنوز پابرجاست.

پل هفت چشمه

پل «داش کسن» یا «یدی گوز» در زبان آذری که به فارسی می‌شود هفت چشمه، پلی آجری روی رود بالیق لو است. این پل از جهت قدمتی که دارد جزو جاهای دیدنی اردبیل محسوب می‌شود.

پل هفت چشمه در زمان صفوی ساخته شده و جزو معدود پل‌های آجری روی این رودخانه بوده است. عرض کم پل نشان می‌دهد برای عبور و مرور پیاده استفاده می‌شد.

حالا یک پل عبور خودرو در کنار آن ساخته شده و یک پل چوبی-فلزی برای عبور پیاده و تماشای پل قدیمی در کنارش ساخته‌اند. با بهبود فضای سبز و پاکسازی محیط، می‌توان چند دقیقه‌ای را در کنار رودخانه گذراند.

پل یعقوبیه (پل پنج چشمه)

پل یعقوبیه که با نام پل پنج چشمه نیز شناخته می‌‌شود، از یادگارهای دوره صفوی و جاهای دیدنی اردبیل به شمار می‌رود و روی رودخانه بالیقلو چای قرار گرفته است. این پل ۳۷ متر طول، سه متر عرض و پنج متر ارتفاع دارد. با برخورداری از پنج دهانه یا چشمه، دهانه وسطی پل بزرگ‌تر از دیگر دهانه‌ها است که همین موضوع باعث زاویه‌دار شدن عرصه شده و در نهایت شکلی متقارن به پل داده است. روی پایه‌های پل نیز موج‌شکن‌های سنگی و پشت‌بندهای مثلثی بنا کرده‌اند. در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۸، پل یعقوبیه با شماره ۸۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه تاریخی رضازاده

از دوران قاجاریه ساخت خانه‌های اعیانی در اردبیل رونق گرفت و از حاکمان محلی تا اشراف و تجار هرکدام خانه‌ای با معماری خاص آن دوران ساختند.

چند خانه از آن دوران به خوبی حفظ شده و با تغییر کاربری به عنوان جاذبه گردشگری برای بازدید عموم بازگشایی شده است. بعضی از این خانه‌ها هم تبدیل به موزه شده‌اند که در ادامه معرفی می‌کنیم.

خانه رضازاده که حالا به نام موزه شهدا شناخته می‌شود، در ابتدا به عنوان اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل استفاده می شد. حالا تصاویری از شهدا، وصیت‌نامه، لباس و لوازم جنگ شهدا در این موزه به نمایش گذاشته‌اند. آدرس خانه رضازاده اردبیل بلوار طالقانی، کوچه اوچ دکان است.

خانه مناف زاده

خانه‌ مناف‌زاده از عمارات قدیمی و باارزش و جاهای دیدنی اردبیل است که قدمت ساخت آن به دوران پهلوی اول بازمی‌گردد. این خانه با عمری نزدیک به ۱۰۰ سال و با مساحتی بیش از هزار متر مربع، توسط معمار حاج محمدعلی معماری و به سفارش حسین قلی صادقی، در بخش مرکزی اردبیل ساخته شد و یکی از معروف‌ترین بناها از لحاظ معماری و نوع ساخت در آن زمان به ‌شمار می‌رفت.

این عمارت کوشک‌مانند، دارای پلانی مستطیل شکل است که تزیینات به‌کار رفته در آن شامل هره‌چینی آجری، دوال‌بندی و طرح و نقش‌های هندسی نما می‌شود. این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۷۴۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به حوزه‌ هنری اردبیل واگذار شده است.

خانه وکیل الرعایا

خانه وکیل الرعایا با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، یکی از جاهای دیدنی اردبیل و قدیمی‌ترین خانه‌های این شهر به‌ شمار می‌رود. بنای خانه دو طبقه و یک زیرزمین دارد و در زمان مشروطیت، یکی از مکان‌های اصلی برای تجمع سران کشور بوده است.

از مهم‌ترین جاذبه‌های خانه می‌توان به تالار غربی اشاره کرد که با تزییناتی مانند آینه‌کاری، مقرنس‌کاری و کاشی‌کاری آن را آراسته‌اند. در ضلع شرقی ایوان نیز آینه‌کاری و شیشه‌های ارسی زیبا به چشم می‌خورد. در تاریخ ۵ بهمن ۱۳۷۸، خانه وکیل الرعایا به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران با شماره ۲۵۶۰ به ثبت رسید.

کاروانسرای سنگی صائین

کاروانسرای سنگی صائین یا کاروانسرای عباسی که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است، در ۱۵ کیلومتری جاده سراب قرار دارد. گذر جاده ابریشم از استان اردبیل منجر به احداث کاروانسراهایی با معماری بی‌نظیر از لحاظ نوع معماری و هنر ظریف ایرانی شده و وجود کاروان‌سراهای متعدد بیانگر رونق اقتصادی این منطقه در گذشته‌ است. کاروانسرای سنگی صائین از مهم‌ترین کاروان‌سراهای تاریخی این شهر است که قدمت آن به دوره صفویه می‌رسد.

برج شاطر

برج شاطر که با نام گنبد شاطر نیز شناخته می‌شود، از جاهای دیدنی اردبیل در فاصله‌ ۶ کیلومتری شهر و در روستایی به نام صومعه است. تپه‌های باستانی متعددی در پیرامون و اطراف این برج قرار گرفته‌اند. باستان‌شناسان قدمت این تپه‌های تاریخی را به دوران قبل از اسلام نسبت می‌دهند.

از ویژگی‌های جالب معماری برج طرح آن محسوب می‌شود. نمای این سازه از داخل به‌صورت استوانه و از خارج به شکل ده‌ضلعی است و ازاره‌ای سنگی دارد که از چهار برج سنگ‌تراش تشکیل شده است. باستان‌شناسان با توجه به نوع معماری برج و شباهت آن به آرامگاه چلبی اوغلو در سلطانیه، زمان ساخت برج شاطر را قرن هشتم هجری تخمین می‌زنند. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۶۱۸۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

شهر یری

شهر یری با ۴۰۰ هکتار وسعت محوطه‌ای باستانی در نزدیکی مشگین شهر است که از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می‌شود. قدمت قلعه و معبد به ۱۴۵۰ سال پیش از میلاد و قوشا تپه به هفت هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.

بیش از ۳۰۰ سنگ‌افراشت با ارتفاع‌های مختلف در این شهر وجود دارد که به‌شکل‌های انسانی بدون دهان ساخته شده‌اند. با توجه به کشفیات باستان‌شناسی این منطقه برای اولین بار قدمت سکونت بشر در اردبیل به دوره مس سنگ رسید. این محوطه باستانی به ثبت ملی رسیده است.

سایر مکان‌ها مذهبی

نام‌های دیگر شهر اردبیل، دارالعرفان و دارالارشاد است. این نام‌هانشان از مذهبی بودن شهر دارد که اگر به دنبال ریشه‌های آن برویم به حضور شیخ صفی و تربیت‌شده‌های مکتب او در این شهر می‌رسیم.

فرزندان امامان شیعه که شهرت این شهر به گوششان رسیده بود، برای زندگی و در امان ماندن از خلفای مخالف خود به اردبیل پناه می‌آوردند. حالا در اردبیل و اطراف آن چندین مسجد، بقعه و امام‌زاده هست که هرکدام یک یا چند مقبره از این بزرگان دینی را در خود دارد. با توجه به تعدد این مکان‌های مذهبی، فقط نام‌ها و آدرس آنها را در ادامه آورده‌ایم.

• بقعه متبرکه عوض الخواص‌؛ مجموعه شیخ جبرئیل
• آستان مقدس امامزاده سیدحمزه؛ دهستان کلخوران، روستای کلخوران شیخ
• امامزاده سیدباباخرم، شهرستان اردبیل، روستای عنبران
• آستان مقدس امامزاده سیدعبدالعزیز، محله نیار

موزه های ادربیل

در ادامه جاهای دیدنی اردبیل سری به موزه‌ها می‌زنیم. موزه‌های اردبیل خیلی بزرگ نیستند اما تنوع آنها جالب است.

موزه مردم‌ شناسی اردبیل

حمام تاریخی آقانقی (ظهیرالاسلام) بعد از سال‌ها متروکه ماندن تبدیل به موزه شد و حالا به نام موزه مردم‌ شناسی اردبیل شناخته می‌شود.

این موزه در دو طبقه دارای آثار تاریخی مثلا شمشیر، لباس‌‌های جنگ، لوازم کشاورزی و بافندگی، چراغ‌های نفتی، تفنگ، فرش، اسناد و کتاب‌های خطی است.

در بخش‌هایی از موزه مجسمه‌هایی با لباس محلی اردبیل نصب شده که آنها را در حین انجام کارهایی مثل فرش‌بافی، حمام، غذا پختن و … نشان می‌دهد.

علاوه بر آثار موزه، معماری حمام برای علاقه‌مندان جالب است. آدرس موزه مردم شناسی اردبیل روبروی مسجد عالی قاپو است.

موزه تاریخ طبیعی اردبیل

موزه تاریخ طبیعی شامل نمایشگاهی از ده‌ها گونه حیوان، حشرات، پرنده‌ها و ماهیان است. این مجموعه در کل دارای بیش از ۱۲۰ گونه از حیوانات تاکسیدرمی شده که بومی استان هستند می‌باشد.

همچنین در این موزه می‌توان بخش‌های مختلف بدن حیوانات از جمله شاخ، بال، پر، جمجمه‌ پرندگان و حشرات را که به‌صورت پانل روی دیوار قرار گرفته‌‌اند، مشاهده کرد. بخش‌های موزه دوران آفرینش و دیرینه‌شناسی، دیوارنماهای زیست‌بوم‌های دشتی، تالابی و کوهستانی، مجموعه تاکسیدرمی، آکواریوم گونه‌های زنده، فروشگاه کتب زیست محیطی و محل استراحت و پذیرایی هستند.

آدرس موزه تاریخ طبیعی اردبیل خیابان دانشگاه، جنب دانشگاه پیام‌نور است.

موزه صنایع دستی اردبیل

حوض آب کوچکی در میان آن قرار دارد و تزئینات آن را تغییر داده‌اند. با توجه به فعال نبودن حمام، تعدادی از صنایع دستی و لوازم ساخت آنها را در این بنا جمع‌آوری کرده‌اند. با بازدید از این مجموعه می‌توانید با کار هنرمندان صنایع دستی که برخی همانجا مشغول کار هستند آشنا شوید.

صنایع دستی مثل معرق، فرش، گلیم، تراشکاری سنگ، زیورآلات و … از جمله آثاری است که به چشم می‌خورد.

آدرس موزه صنایع دستی اردبیل میدان عالی قاپو، کوچه شهیدگاه، حمام شیخ سابق است.

موزه مفاخر دینی

خانه تاریخی میرفتاحی با قدمتی که به سال ۱۲۵۰ هجری قمری بازمی‌گردد، در دوران پهلوی اول، به‌عنوان اولین دبیرستان دخترانه، کاربری آموزشی داشته است. این بنا در زمره بناهای درونگرا قرار دارد. از جمله جذابیت‌های خانه می‌توان به پنجره‌های ارسی با طرح اسلیمی و شیشه‌های رنگی و تزیینات آجری در نما به‌صورت راسته با نقش و نگار آجرکاری اشاره کرد.

این بنا در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه میزبان موزه مفاخر دینی اردبیل است.

در مجموعه موزه می‌توان نقاشی‌هایی از علمای بزرگ استان از جمله آیات عظام احمد مقدس (محقق) اردبیلی، میرزا محسن مجتهد اردبیلی، میرصالح مجتهد انواری، سیدمرتضی خلخالی، میرزا علی‌اکبر مجتهد اردبیلی و… را مشاهده کرد. به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی اردبیل، بازدید از این خانه برای عموم آزاد است.

از دیگر موزه‌های شهر اردبیل می‌توان به موزه باستان‌شناسی در مجموعه شیخ صفی شامل آثار باستانی پیدا شده در استان، موزه سنگ در کتابخانه شیخ صفی و چینی‌خانه در محل بقعه شیخ صفی‌الدین اشاره کرد.