ساعت دقیق لحظه تحویل سال ۱۴۰۲؛ نحوه محاسبه آن و آداب شب سال نو

اکثر ایرانی ها در لحظه تحویل سال در کنار سفره هفت سین می نشینند و با شوق گذر آخرین ثانیه های سال گذشته را می شمارند و در اولین ثانیه‌ی سال جدید، رسیدن بهار را جشن می گیرند. ساعت تحویل سال در سال های مختلف تغییر می کند و ثابت نیست و امسال لحظه تحویل سال ۱۴۰۲، ساعت ۵۴ دقیقه و ۲۸ ثانیه بامداد روز سه‌شنبه است.

مبنای تقویم ایران

برای بررسی تقویم از دوره مداری اجرام سماوی به عنوان واحد زمان استفاده می‌شود که بیشتر دوره های زمانی تعیین شده مربوط به ماه و خورشید است. تقویمی که از محاسبه دوره مداری ماه استخراج می‌شود، تقویم قمری و تقویمی که از محاسبه دوره مداری حرکت ظاهری یک سال خورشید استخراج می‌شود، تقویم شمسی نام دارد.

مبدا سال در اکثر تقویم‌های کشورهای مختلف جهان قراردادی است. برخی از تقویم‌ها مثل تقویم ترکی – مغولی از هر دو دوره مداری ماه و خورشید استفاده می‌کند که به نام تقویم خورشید ـ قمری شناخته می شود. همچنین در تقویم ایرانی از هر دو تقویم قمری و شمسی استفاده می‌شود، اما تقویم هجری شمسی، تقویم رسمی ایران بوده و تمام مصوبات رسمی کشور بر مبنای تقویم شمسی است.

تاریخچه باستانی تقویم ایران به چه دوره ای برمی گردد؟

در سال ۴۵۸ هجری شمسی این قوانین تعیین تقویم به دستور ملک شاه سلجوقی در تقویم «جلالی» تدوین شد، اما قبل از آن لحظه تحویل سال به این صورت نبود. اما آغاز بهار و آغاز پاییز بسیار حائز اهمیت بوده و جشن‌ها و مراسم خاصی در میان ایرانیان باستان بر پا می‌شده است.

همچنین قبل از این دوره تقویم ما ۳۶۵ یا ۳۶۶ شبانه روز بود؛ یعنی ۱۲ ماه ۳۰ روزی استفاده می‌شده و پنج یا شش شبانه روز اضافی برای پاسداشت جشن‌های نوروزی در نظر گرفته می شد. یعنی از روزهای ۲۴ اسفند ماه عید نوروز شروع می‌شد و اول فروردین مردم به سر کار می‌رفتند و در آن زمان بدون محاسبه لحظه تحویل سال به طور قراردادی از قاعده کبیسه نظیر آنچه در مورد تقویم میلادی صادق است، استفاده می‌شد.

نحوه محاسبات تقویم ما چگونه است و چقدر دقیق انجام می شود؟

همان طور که برای محاسبه زمان حرکت یک جسم متحرک نیاز به نقطه مبداء داریم که بدون آن دوره حرکت دقیقا به دست نمی‌آید‏‏‏‏‏‏‏‏‏ برای تعیین حرکت خورشید نیز باید از نقطه مبدایی تحت عنوان نقطه اعتدالین استفاده کنیم.
نقطه اعتدالین یا دایره البروج به هر یک از دو نقطه تقاطع مسیر ظاهری سالانه خورشید با استوای سماوی (امتداد استوای زمین تا آسمان شب) گفته می‌شود که شامل اعتدال فروردین (بهاری) و اعتدال مهر (پاییزی) است.
در دو نیم کره فصول عکس هم هستند به طوری که به عنوان مثال اعتدال بهاری در نیمکره شمالی مقارن با اعتدال پاییزی در نیمکره جنوبی است که بنابراین مبدا حرکت برای محاسبه زمان حرکت خورشید نقطه اعتدال فروردین، نیمکره شمالی است. از این لحظه محاسبات شروع می‌شود و زمانی که خورشید دوباره به این نقطه برسد (از مبداء تا مبداء ) یک دور گردش آن تمام شده و سال جدید آغاز می شود.

لحظه تحویل سال و روز اول فروردین را در تقویم ها چگونه محاسبه می کنند؟

لحظه تحویل سال همان لحظه رسیدن خورشید به مبداء حرکت آن در نقطه اعتدال فروردین است و طبق محاسبات هر گاه فاصله خورشید از نقطه اعتدالی، برابر با صفر شود، لحظه تحویل سال در نظر گرفته می شود.

سال، بیش از ۳۶۵ روز است و روز ۲۹ اسفند هر سال فاصله خورشید از نقطه اعتدال محاسبه می‌شود. همچنین اگر لحظه تحویل سال بعد از لحظه ظهر (حدود ۱۲ و ۷ دقیقه) باشد فردای آن، روز اول فروردین است.
به دلیل نوع محاسبه و استفاده از لحظه تحویل سال در تقویم هجری شمسی در میان ۴۰ تقویم موجود در جهان به عنوان دقیق‌ترین تقویم مطرح است.

آداب و رسوم شب سال نو و لحظه تحویل سال

روشن کردن چراغ

در گذشته اعتقاد بر این بود که در شب سال نو خانه باید غرق در نور باشد. به همین دلیل اجاق یا منقل و چراغ ها را روشن می کردند و تا صبح روز دوم عید آنها را روشن نگه می داشتند. شیوه سوختن این چراغ ها، تفسیر خاصی داشت؛ روشن و سالم ماندن چراغ ها سالی پربرکت با دلخوشی و تندرستی را نوید می داد و اگر لوله چراغ ها دوده می زد یا شمع درون آنها به یک طرف می افتاد، تاریکی و کدورت به وجود می آمد. خاموش شدن چراغ نیز نشانه از دست رفتن مال و امید بود و در بدترین حالت شکستن یا واژگون شدن چراغ، درگذشت کسی از نزدیکان یا زیر و رو شدن زندگی اهل خانه را در پی داشت. اما امروزه هم بیشتر مردم تمام چراغ ها را روشن می کنند تا با روشنی به استقبال سال جدید بروند.

خوردن سبزی پلو با ماهی

در شب سال نو از خانه ها، بوی سبزی پلو با کوکوسبزی، سیر تازه و ماهی به مشام می رسد. در قدیم، آنهایی که توانمندتر بودند برنج، روغن، ماهی و تخم مرغ برای مستمندان تهیه می کردند تا آنها نیز بتوانند از این شب بهره ببرند.

اعتقاد بر این است که خوردن این غذا در این شب، دل را زنده می کند و نشاط و سرزندگی به همراه می آورد. امروزه تهیه ماهی بسیار آسان است اما در گذشته امکان تهیه آن به این راحتی وجود نداشت پس آن را بعد از صید در آ‌ب نمک غلیظ می خواباندند، دود می دادند و خشک و نمک سود می کردند تا ماهی دودی تهیه کنند و در شب عید سرو کنند.

دعای تحویل سال

امروزه در لحظه سال تحویل دعای تحویل سال خوانده می شود:

ای تغییر دهنده دلها و دیده‏ ها، ای مدبر شب و روز ، ای گرداننده سال و حالت ها، بگردان حال ما را به نیکوترین حال.

عیدی

پس از تحویل سال عموما اعضای خانواده که در کنار سفره هفت سین نشسته بودند، عید را به هم تبریک گفته و آرزوی سالی خوش برای یکدیگر می کنند. از دیرباز رسم بوده است که در این لحظه بزرگ ترها به بقیه اعضای خانواده عیدی ای دهد تا برکتی باشد برای سال پیش رو.