امروز و فردا جمعیت هند از چین عبور می کند؛ نقطه عطفی در تاریخ دموگرافیک جهان

شمردن میلیون ها انسان کار ساده ای نیست اما سازمان ملل در تازه ترین برآوردها و محاسبات خود اعلام کرده است که امروز و فردا، هند جمعیت بیشتری نسبت به چین خواهد داشت و یک تغییر مهم و تاریخی در دموگرافیک جهانی رخ خواهد داد. اکثر مردم جهان در روزگاری زندگی کرده اند که چین رکورددار پرجمعیت ترین کشور جهان بوده است اما دهه ها سیاست های محدودکننده در زمینه داشتن تعداد فرزندان برای خانواده های چینی باعث کاهش نرخ زاد و ولد در چین شده و به هند اجازه داد جلو بیفتد.

اما داشتن عنوان پرجمعیت ترین کشور جهان ضرورتاً چیزی نیست که اکثر کشورهای جهان به آن حسادت کنند. چند سال پیش، نارندرا مودی نخست وزیر هند از نگرانی خود در مورد «انفجار جمعیت» در هند گفت و از خانواده هایی ستایش کرد که با دقت تاثیر بچه های بیشتر روی خودشان و ملت هند را مد نظر قرار می دهند: «در هند قرن بیست و یکم، توانایی محقق کردن رویاها با یک شخص آغاز می شود، با یک خانواده. اگر جمعیت آموزش نبیند، سالم نباشد، سپس نه در خانه و نه در کشور نمی توان شاد بود». پس چطور شد که جمعیت هند چنین افزایش یافت و این رشد تا چه زمانی ادامه دارد؟

بر اساس داده های سازمان ملل از دورنمای جمعیت جهان و صحبت با کارشناسان این حوزه به اعداد و ارقام و نکاتی در مورد تغییر دموگرافیک هند دست پیدا کرده ایم که در ادامه مطلب با شما در میان خواهیم گذاشت.

چطور هند تا به این اندازه پرجمعیت شد؟

جای تعجب ندارد که نرخ زاد و ولد نکته کلیدی در درک چیزی است که افزایش یا کاهش جمعیت یک کشور را در پی دارد. عموماً پذیرفته شده است که نرخ متوسط زادوولد یا نرخ باروری در هر کشوری – تعداد نوزادان به ازای هر زن- باید ۲.۱ باشد تا جمعیت بتواند ثبات و دوام خود را حفظ کرده و برای این که جمعیت افزایش یابد، این عدد باید بیشتر شود. در دهه ۱۹۶۰، وقتی پدربزرگ ها و مادربزرگ های امروزی صاحب فرزند می شدند، نرخ باروری در هند ۶ بود، همان عددی که معمولاً در کشورهای آفریقایی نیز دیده می شد. اما بر اساس گزارش های دولتی، نرخ باروری کلی هند در تازه ترین دوره از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ به ۲ فرزند کاهش یافته است، در حالی که این عدد در بین سال های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۳ حدود ۳.۴ فرزند به ازای هر زن بوده است.

افزایش جمعیت علیرغم کاهش نرخ باروری را می توان با «شتاب دموگرافیک» توضیح داد. فرانک سویاژنی، محقق ارشد موسسه فدرال تحقیقات جمعیتی در این باره می گوید: «وقتی نرخ باروری کاهش می یابد، تا چند دهه جمعیت همچنان به رشد ادامه می دهد. و این بدین خاطر است که گروه های جوان تر و بزرگ تر که در مسیر پدر و مادر شدن قرار دارند رو به افزایش است». پس حتی با جایگزینی و تغییر نرخ باروری در هند، همچنان شاهد افزایش جمعیت هند خواهیم بود زیرا تعداد قابل توجهی از زنان در سال های پیش رو وارد سال های باروری خود خواهند شد. قابل درک برای کشوری با این مساحت عظیم، نرخ باروری در هند در نقاط مختلف این کشور یکسان نیست و آمارها نشان می دهد که تعداد نوزادان بیشتری در قسمت های شمالی این کشور به دنیا می آیند.

باربارا سلیگمن، کارشناس رشد و استراتژی در موسسه غیرانتفاعی PRB که روی داده های دموگرافیکی و تحقیقات جمعیتی مطالعه می کند، در این باره گفته است: «چیزی که ما را شگفت زده کرد این است که بالاترین نرخ باروری در هند- ۳ در بیهار- اصلاً آنقدر بالا نیست. بسیار غافلگیر کننده است که می بینیم تعداد زیادی از استان ها پایین تر از سطح جایگزینی قرار دارند». در تمام ایالت های هند غیر از پنج ایالت بیهار، مگالایا، اوتار پرادش، جرخند و مانیپور، همگی در همین سطح قرار دارند و همه این ایالت ها در مناطق شمالی هند هستند.

در ایالت های جنوبی، الگوی متفاوتی در حال بروز کردن است. برای مثال، ایالت گوآ دارای نرخ باروری مشابهی با کشورهای جنوبی اروپاست که در حال حاضر برای حمایت از جمعیت رو به کهنسالی خود با مشکل مواجه بوده و نیروی کارشان کاهش یافته است. این رویه ای است که به گفته کارشناسان، رهبران هند نباید نسبت به آن بی توجه باشند. بر اساس دسته بندی سازمان ملل، هند اکنون یک «جامعه رو به پیری» است و این یعنی ۷ درصد از جمعیت این کشور ۶۵ ساله یا بالاتر هستند. در برخی ایالت ها، برای مثال کرالا در جنوب هند، جمعیت بالای ۶۵ سال در ۳۰ سال گذشته دو برابر شده و اکنون به ۱۲ درصد رسیده است. با توچه به نرخ باروری کلی پایین، این ترند به ایالت های دیگر نیز سرایت خواهد کرد.

رشد جمعیت هند در حال کند شدن است

هند اگر چه در زمینه جمعیت از چین سبقت گرفته اما داده های سازمان ملل نشان می دهد که نرخ افزایش جمعیت هند رو به کاهش است. بین سال های ۱۹۷۱ تا ۱۹۸۱، جمعیت هند هر ساله به طور متوسط ۲.۲ درصد رشد داشت. از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱، این عدد به ۱.۵ درصد کاهش یافته و اکنون حتی از این عدد نیز کمتر است. بدین ترتیب، بر اساس برآوردهای سازمان ملل، انتظار می رود که جمعیت هند در سال ۲۰۶۴ به پیک خود در عدد ۱.۷ میلیارد نفر برسد. همین حالا، بیش از ۴۰ درصد از شهروندان هندی کمتر از ۲۵ سال سن دارند و سن متوسط برآورد شده در سال ۲۰۲۳ عدد ۲۸ است که نزدیک به یک دهه از سن متوسط مردم چین جوان تر است.

در سال ۲۰۲۱، جمعیت در سن کار هند بیش از ۹۰۰ میلیون نفر بوده و انتظار می رود که در یک دهه آینده به یک میلیارد نفر برسد. نه تنها این عدد بسیار بزرگ بوده و یک نیروی کار جوان و با دستمزد پایین را نشان می دهد، بلکه اکثر این نیروی کار به زبان انگلیسی صحبت کرده، با دنیای دیجیتال آشنا بوده و در زمینه کارآفرینی نیز بسیار کارآمد است، که باعث می شود این کشور جذابیت قابل توجهی برای شرکت های غربی باشد که به دنبال داشتن جایگزینی برای چین به عنوان یک مرکز تولید بزرگ هستند. اما سهم هند در جمعیت در سن کار جهان در دهه های آینده کاهش یافته و راه برای جمعیت جوان تری از نیروی کار از آفریقا باز خواهد شد.

هند بزرگ ترین سهم را در رشد جمعیت در سن کار جهان تشکیل داده که بین سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ بیش از ۲۳ درصد است. اما در عرض ۲۵ سال، شرایط متفاوت بوده و این سهم به تنها ۲.۵ درصد از رشد جمعیت در سن کار جهان خواهد رسید و کشورهای زیر صحرا مانند نیجریخ و کنگو بیشترین سهم را بدست خواهند آورد.

آینده چه چیزی برای هند دارد؟

اگر چه هند بر اساس سرانه درآمدی یکی از فقیرترین کشورهای جهان است اما در صحنه قدرت های اقتصادی جهان، هند در حال گرفتن رتبه های بالاتری است و اقتصاد نزدیک به ۳.۵ تریلیون دلاری این کشور اکنون در رتبه پنجمین اقتصاد جهان قرار داشته و یکی از سریع ترین رشدها را دارد. در سال ۲۰۲۳، بر اساس برآورد بانک جهانی، هند با رشد اقتصادی ۶.۶ درصد بالاتر از تمام کشورهای جهان قرار خواهد گرفت، در حالی که این عدد برای چین ۴.۳ درصد و برای ایالات متحده تنها ۰.۵ درصد خواهد بود. همچنین انتظار می رود که در طی ۱۰ سال آینده، هند رتبه سوم اقتصاد جهان را بدست گرفته و به سومین کشوری تبدیل شود که تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۳۵ از عدد ۱۰ تریلیون دلار عبور می کند.

اما علیرغم این برآوردهای مثبت، ثروت در هند به طور مساوی توزیع نشده است. هنوز هم فقر بخشی از واقعیت روزمره زندگی میلیون ها هندی است و کارشناسان می گویند که اگر چه بخش بزرگ از جمعیت جوان این کشور آماده و مایل به کار کردن هستند، در مقایسه با دیگر کشورها، اعداد و ارقام نشان می دهد که شغل کافی برای این افراد وجود ندارد. این مشکل در مناطقی در شمال این کشور که از لحاظ اقتصادی شرایط بدتری دارند وخیم تر نیز هست، مناطقی که به شدت به کشاورزی وابسته هستند. برای مثال، اوتار پرادرش که ۱۷ درصد از جمعیت هند را در خود جای داده اما تنها ۹ درصد از شغل های صنعتی کشور را در خود دارد.