چرا خمیازه می‌کشیم و علت مسری بودن آن چیست؟

هنگام کسالت یا خستگی، تنفس ما کند می‌شود و در نتیجه اکسیژن دریافتی کاهش می‌یابد. وقتی این اتفاق می‌افتد، بدن جرقه خمیازه را می‌زند، اما چرا دیدن خمیازه کشیدن دیگران باعث می‌شود ما هم این کار را انجام دهیم؟

خمیازه یک پاسخ خودکار به زمانی است که اکسیژن کمتری در بدن ما وجود دارد. همانطور که دهان خود را باز می‌کنیم و دست‌ها را بالا می‌آوریم، اساساً ریه‌ها و بافت‌های خود را می‌کشیم تا خون پُر اکسیژن بیشتری دریافت کنیم.

خمیازه کشیدن همچنین با ترشح برخی از هورمون ها همراه است که به طور خلاصه ضربان قلب و هوشیاری را افزایش می‌دهند. بنابراین دلیل اینکه وقتی خسته یا بی‌حوصله هستیم خمیازه می‌کشیم این است که بدن تمام تلاش خود را می‌کند تا ما را هوشیار و بیدار نگه دارد؛ البته برای مدتی کوتاه.

منطقی است. اما چرا وقتی فرد دیگری خمیازه می‌کشد یا حتی وقتی فقط به خمیازه فکر می‌کنیم، شروع می‌کنیم به خمیازه کشیدن؟ دیدن آن چه تأثیری بر بدن ما دارد و چرا اینقدر مسری است؟ بیایید ببینیم.

چرا خمیازه می‌کشیم؟

هنگامی که کسالت یا خستگی به وجود می‌آید، تنفس کند می‌شود و در نتیجه اکسیژن دریافتی کاهش می‌یابد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، بدن خمیازه را شروع می‌کند و دهان را باز می‌کند تا به شما کمک کند بیشتر نفس بکشید.

علاوه بر این، این نظریه نیز وجود دارد که خمیازه به عنوان راهی برای خنک کردن مغز عمل می‌کند و از گرم شدن بیش از حد آن جلوگیری می‌کند.

به این ترتیب، احتمال خمیازه کشیدن در تابستان بیشتر از زمستان است. خمیازه کشیدن ضربان قلب، جریان خون و فعالیت ماهیچه‌های صورت را افزایش می‌دهد که همگی به خنک شدن مغز کمک می‌کنند. احتمال خمیازه کشیدن زمانی افزایش می‌یابد که مغز در معرض خطر گرمازدگی باشد، به‌ویژه زمانی که خسته یا کم خواب است.

با این همه، اگر علت خمیازه به سطح اکسیژن و دمای مغز مربوط می‌شود، چرا وقتی شخص دیگری خمیازه می‌کشد، ما هم خمیازه می‌کشیم؟

چرا خمیازه این‌قدر مسری است؟

همه ما خمیازه مسری را تجربه کرده‌ایم. این پدیده خواه با دیدن خمیازه کشیدن یک نفر، صحبت درباره خمیازه یا شنیدن صدای خمیازه دیگران ایجاد می‌شود و به طرز جالبی در میان بسیاری از گونه‌ها وجود دارد. مطالعات روی شامپانزه ها و سگ های خانگی نشان می‌دهد که آنها نیز خمیازه مسری را تجربه می‌کنند.

نظریه‌های متعددی سعی در توضیح این رفتار دارند. برخی می‌گویند ناشی از همدلی است، در حالی که برخی دیگر می‌گویند این تقلید از دیگران به دلیل تحریک عصبی اتفاق می‌افتد.

آغاز تجربه خمیازه مسری معمولاً با رشد رفتار همدلانه کودک در حدود سن چهار یا پنج سالگی هم‌گام است؛ زمانی که کودک شروع به تشخیص احساسات دیگران می‌کند.

اینجاست که قضیه کمی علمی می‌شود. یکی از نظریه‌های رایج «نورون‌ های آینه‌ ای» را در خمیازه‌های مسری دخیل می‌داند. این نورون ها هم زمانی که یک فرد خود عملی را انجام می‌دهد و هم زمانی که فرد دیگری را در حال انجام همان کار می‌بیند فعال می‌شوند. بنابراین، وقتی شاهد خمیازه کشیدن کسی هستیم، نورون‌های آینه‌ای ما عمل مربوطه را در ذهنمان تحریک می‌کنند و ما را وادار می‌کنند که تقلیدوار خمیازه بکشیم.

جالب اینجاست که افراد مبتلا به اختلالات همدلی، مانند اوتیسم، با دیدن خمیازه دیگران، موارد کمتری از خمیازه کشیدن را نشان می‌دهند.

سایکوپات ها نیز که بی‌باکی و فقدان قابل توجه همدلی را نشان می‌دهند، در مقابل خمیازه های مسری مصون به نظر می‌رسند. در آزمایش‌ها نیز کسانی که کمتر مستعد ترسیدن بودند، کمتر خمیازه می‌کشیدند.

به نظر می‌رسد که خمیازه در میان حیوانات خاردار یک رفتار جهانی است. مارها این کار را برای مرتب کردن فک های خود پس از خوردن غذا انجام می‌دهند و خوکچه های هندی از آن برای ابراز خشم استفاده می‌کنند. قابل توجه است که نوزادان حتی می‌توانند در رحم مادر خمیازه بکشند که این رفتار از سه ماهه دوم شروع می‌شود.