M-84AB؛ تانک غول پیکر کویتی که با صدام جنگید به اوکراین فرستاده می شود

گزارشی در رسانه های بالکان ادعا می کند که کویت ممکن است شروع به انتقال برخی یا تمام ۱۴۹ دستگاه تانک M – ۸۴ AB خریداری شده از یوگسلاوی سابق به کارخانه جورو جاکوویچ (Djuro Djakovic) در کرواسی کرده باشد، جایی که این تانک ها برای اولین بار در دهه ۱۹۸۰ در آنجا مونتاژ شدند. در آنجا، آن ها ظاهراً پیش از رفتن به نبرد با نیروهای روسی در اوکراین، نوسازی – و احتمالاً ارتقا – دریافت خواهند کرد.

گزارش هایی از این توافق در رسانه های صربستان منتشر شده است و گفته می شود شش دستگاه از تانک های کویتی خاکی رنگ M – ۸۴ با کامیون های تریلر از طریق اسلوونی به کرواسی منتقل شده اند. با این حال، انتقال ادعا شده توسط طرف های مشارکت کننده تایید نشده است.

اگر این گزارش درست باشد، این دومین جنگ این تانک ها برای آزادسازی سرزمینی از دست ارتشی مهاجمی خواهد بود که قصد تصرف یک کشور را دارد. در سال ۱۹۹۱، نیروهای کویتی تبعیدی از این تانک ها برای کمک به آزادسازی کشورشان از اشغال عراق استفاده کردند.

ام – ۸۴ یک تانک تحت لیسانس ساخت یوگسلاوی بر اساس تانک تی-۷۲ اتحاد جماهیر شوروی بود. این بدان معنی است که ادغام آن ها در سرویس زرهی برای اوکراین نسبتاً آسان خواهد بود، زیرا این کشور در حال حاضر بسیاری از انواع مختلف T – ۷۲ را در میدان نبرد استفاده می کند.

انتقال تعداد زیادی M – ۸۴ می تواند تیر خلاصی برای نیروهای اوکراین نیز باشد، چرا که تحویل تانک های غربی با ورود به سومین سال تهاجم تمام عیار روسیه کندتر خواهد شد. علاوه بر این، نوع M – ۸۴ AB کویتی از موتور به مراتب قدرتمندتر، زره سخت تر و سیستم کنترل آتش بهتری در مقایسه با T – ۷۲ های اولیه برخوردار است.

جالب اینجاست که در اواسط دهه ۲۰۱۰، کویت قصد داشت M – ۸۴ ها (که ۷۰ دستگاه از آن ها در واحدهای فعال باقی مانده و بقیه در انبارها نگهداری می شدند) را با تانک های جدید روسی T – ۹۰ MS جایگزین کند. اما در سال ۲۰۱۹، کویت “برای مدت نامعلومی” این خرید را به تعویق انداخت. در حال حاضر ۲۱۸ تانک آمریکایی M۱A۲ آبرامز کویت در صورت فروش M – ۸۴ ها می توانند جایشان را پر کنند.

ظاهراً، ارتقا و اهدای M – ۸۴ های کویتی توسط آلمان به شکل تانک پرداخت خواهد شد، که ممکن است ۲۴ تانک پانزر ۸۷ (که به تازگی از سوئیس خریداری شده است) را به کرواسی منتقل کند.

در همین حال گفته می شود نیروی هوایی کرواسی دو هواپیمای باری سبک آنتونوف An-32 را نیز به اوکراین منتقل کرده است، هواپیماهایی که از سال ۲۰۱۴ در فرودگاه زاگرب نگهداری می شدند.

سرویس اضطراری دولتی اوکراین پیش تر دستکم سه فروند ان -۳۲ داشت. این هواپیماها احتمالاً به شدت مشغول ارسال کمک به اوکراین و در یک مورد ترکیه بوده اند که در فوریه سال ۲۰۲۳ به کمک در جریان زلزله نیاز داشتند. اوکراین قطعاً کاربردهایی برای تعداد بیشتری از این ماشین ها پیدا خواهد کرد.

M-84: چگونه “سوپر تی – ۷۲” یوگسلاوی به کویت رسید؟

در اوایل جنگ سرد، یوگسلاویِ بی طرف صدها تانک شرمن، ام ۴۷ پتن، تی ۳۴ / ۸۵ و تی ۵۵ را از دو طرف جنگ سرد وارد کرد. اما تا دهه ۱۹۷۰، بلگراد خواهان تانک های مدرنی بود که بتواند آن ها را در داخل کشور تولید کند.

جوزیپ بروز تیتو، رئیس جمهور وقت یوگسلاوی، در جریان سفر سال ۱۹۷۸ خود به مسکو، لئونید برژنف، رهبر شوروی را متقاعد کرد تا لیسانس ساخت آخرین تانک تولید انبوه شوروی – تی ۷۲ – را به قیمت ۳۹ میلیون دلار به این کشور بفروشد. اما مجوزهای قانونی و طرح های شماتیک هنوز کارهای قانونی زیادی برای یوگسلاوها باقی گذاشت در شرایطی که بخش صنعتی آن ها بسیار کوچکتر و ضعیف تر از شوروی بود.

در نهایت، بیش از ۲۵۰ شرکت در سراسر جمهوری یوگسلاوی قطعات این تانک را تولید کردند و مونتاژ نهایی در کارخانه جورو جاکوویچ در سلاوونسکی برود کرواسی انجام شد. نمونه اولیه با نام T – ۷۲ MJ در سال ۱۹۸۳ تکمیل شد و پس از آن ۱۰ دستگاه پیش تولید شده و در سال ۱۹۸۵ به تولید انبوه رسید.

اولین سری از تانک های M – ۸۴ دارای ویژگی های اساسی مشابه تانک صادراتی T – ۷۲ M بودند: یک تانک با ارتفاع کم (۲.۱۸ متر) با تیم خدمه سه نفره، یک موتور دیزلی V۴۶ – ۶ با قدرت ۷۶۰ اسب بخار، و یک توپ قدرتمند (اگر چه خیلی دقیق نبود) ۱۲۵ میلی متری ۲A46 که توسط یک گلوله گذار خودکار چرخان به شک چرخ و فلک با ۲۰ گلوله و ۲۲ گلوله ذخیره دیگر در محفظه خدمه تغذیه می شد. همه اینها با مسلسل های کواکسیال روی برجک و یک نارنجک انداز دودزا با ۱۲ گلوله پشتیبانی می شد. در حالی که بدنه M – ۸۴ از مواد کامپوزیتی برای محافظت بیشتر استفاده می کرد، برجک آن از فولاد ریخته گری خالص بود.

با این حال، M – ۸۴ از یک نظر مهم با نمونه اصلی تفاوت داشت: سنسور پیشرفته و برتری که در داخل توسعه یافته بود و همچنین سیستم کنترل آتش. دروبین DNNS – ۲ توپچی دارای بزرگنمایی ۷ x در روز و دید در شب با بزرگنمایی ۸.۵ x بود و فرمانده یک دوربین دید در شب مستقل داشت که می توانست توپ اصلی را نیز درگیر کند. در عین حال، کامپیوتر کنترل آتش M – ۸۴ از ویژگی های مدرن زیادی برخوردار بود: یک سنسور هواشناسی برای محاسبه سرعت باد و رطوبت، و کامپیوترهایی که برای محاسبه حرکت تانک و هدف آن طراحی شده بودند.

با این حال، سازگاری با مدل بهبود یافته M – ۸۴ A، قطعات مشترک با T – ۷۲ را تنها به ۴۰ درصد کاهش داد. به لطف اضافه شدن لایه هایی از فولاد با فاصله و زره با فاصله تکستولیت، محافظت به طور قابل توجهی افزایش یافت، در حالی که شن کوارتز شکاف بین آن ها را پر می کرد. این امر کارآیی زره جلویی را از ۳۸۰ میلی متر اصلی به ۴۵۰ میلی متر (رقم بالاتر نشان دهنده دفاع در برابر کلاهک های با خرج شکل دار است)به بیش از ۷۰۰ میلی متر معادل RHA در این مکان ها افزایش داد. RHA مخفف “زره فولادی همگن رول شده” است و یک معیار موثر یا معادل ضخامت آن، به جای یک معیار تحت اللفظی است.

یک موتور قدرتمندتر ۱,۰۰۰ اسب بخاری از نوع V۴۶ – TK نیز در قلب این تانک قرار گرفت و حداکثر سرعت آن از ۵۹ به ۷۲ کیلومتر در ساعت افزایش یافت.

ارتش کویت شیفته M – ۸۴ A شد و یکی از آن ها را در تست های بیابانی در برابر M۱A۱ آبرامز آمریکایی قرار داد. در این تست، سیستم سوخت رسانی آبرامز از کار افتاد و یوگسلاوی قرارداد ۲۰۰ تانک (شامل ۱۵ تانک بازیابی و ۱۵ تانک فرماندهی) هر کدام به ارزش ۱.۵۸ میلیون دلار را برنده شد. M – ۸۴ AB های سفارشی کویت ۲۰۰ تغییر کوچک داشت، از جمله بی سیم های متفاوت، نورافکن اضافه، سازگاری هایی با بیابان، و یک واحد برق کمکی که روی تانک های فرماندهی M – ۸۴ ABK نصب شده بود.

تانک ام ۸۴ به جنگ می رود

بسته به نوع نگاه تان، سفارش کویت شوربختانه یا خوشبختانه خیلی دیر بود. تنها تعداد انگشت شماری از ام – ۸۴ ها وارد کویت شده بودند که عراق طی دو روز کویت را تصرف کرد و پس از آن تانک هایی که تازه از کارخانه بیرون آمده بودند را رژه برد.

با این حال، نیروهای کویتی که در تبعید به سر می برند همچنان ده ها دستگاه از ام -۸۴ های باقیمانده را دریافت کردند. این تانک ها تیپ ۳۵ شهید کویت را تجهیز کردند که در نبرد مشهور به نبرد پل ها پیش از عقب نشینی از مرز عربستان در مقابل تانک های عراقی مقاومت کردند. سربازان یگان سی و پنجم برای کار با ام ۸۴ توسط نیروهای ویژه آمریکا و همچنین مربیان یوگسلاوی آموزش دیده بودند و در کنار نیروهای آمریکایی و سعودی که کویت را در جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ آزاد کردند، جنگیدند. دو تانک هدف قرار گرفتند، اما بعداً تعمیر شدند. به دلیل ترس از اینکه مبادا با تی -۷۲ های عراقی اشتباه گرفته شوند، این M-84ABها سه نوار سفید رنگ روی زره کناری خود به عنوان معیار شناسایی داشتند و به طور محافظه کارانه ای به کار گرفته می شدند.

تنها چند ماه پس از آزادی کویت، جدایی طلبی قومی منجر به انحلال خشونت آمیز یوگسلاوی شد و سافرش کویت را با تنها ۱۵۰ تانک تحویل شده مختل کرد. ارتش خلق یوگسلاوی (که معمولاً به اختصار JNA نامیده می شود) در زمان آغاز جنگ هفت تیپ مجهز به تانک ام-۸۴ داشت: سه تیپ در صربستان و بوسنی، کرواسی، اسلوونی و مقدونیه شمالی هر کدام یک تیپ. این تانک ها در کنار T – ۳۴ های قدیمی تر و بیشتر و T – ۵۵ ها، خیلی زود توسط احزاب جدایی طلب قبضه شدند.

M – ۸۴ های ارتش خلق یوگسلاوی برای اولین بار در جنگ ۱۰ روزه ژوئن / ژوئیه ۱۹۹۱ به کار گرفته شدند – تلاش ناموفقی برای از بین بردن استقلال اسلوونی. سپس، از ماه اوت تا نوامبر، M – ۸۴ های این نیرو در نبرد بی رحمانه و سه ماهه شهری وکووار با گارد ملی کرواسی جنگید. اگر چه JNA در نهایت پیروز شد، اما حدود ۱۰۰ تانک را در کمین تیم های ضد تانک و مین از دست داد. این تلفات در حدود ۲۰ تانک ام-۸۴ را نیز شامل می شد که چهار دستگاه از آن ها تنها در یک کمین در جاده ترپینجسکا از پای درآمدند. با این حال، M – ۸۴ های سنگر گرفته این نیرو یک ضد حمله توسط تانک های T – ۵۵ کروات را شکست داده و سه تانک طرف مقابل را از پای درآوردند.

ام -۸۴ ها همچنین در منطقه کراجینا توسط کرواسی و در محاصره سارایوو توسط نیروهای صرب سرپسکا و (به تعداد کم تر) نیروهای بوسنیایی مورد استفاده قرار گرفتند. در این جبهه، با وجود کوهستانی بودن منطقه، سیستم تنظیم ارتفاع ناکافی توپ آن مشکل ساز شد. موشک های ضدتانک چینی HJ – ۸ که توسط پاکستان به بوسنی ارسال می شد نیز یک تهدید محسوب می شد.

با این حال، بر اساس مقاله نیکولا ایزیدوروویچ، زره جلویی M – ۸۴ در طول جنگ نفوذناپذیر باقی ماند. در عوض، اصابت مهمات به زره قسمت پایین تر و مین هایی که به زره شکم نفوذ می کردند، باعث انفجار مرگبار مهمات ذخیره شده در محفظه خدمه شد که اغلب منجر به کنده شدن برجک می شد – آسیب پذیری بدنام و همیشگی خانواده تانک های T – ۷۲. ایزیدوروویچ تخمین می زند که در طول جنگ داخلی پنج ساله تقریباً ۴۰ دستگاه ام – ۸۴ از همه طرف ها از دست رفته است، هر چند که برخی از آن ها قابل تعمیر بودند.

ام – ۸۴ های صربستان از سال ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ با جدایی طلبان کوزوو درگیر بود و ۹ ام – ۸۴ در عملیات هوایی بعدی ناتو از بین رفت. M – ۸۴ های صربستان آخرین بار در سال ۲۰۰۱ در نبرد اورائوویچ، در طول نبرد دره پریسوو علیه شورشیان آلبانیایی به نبرد پرداختند.

تلاش های زیادی برای عرضه مدل ارتقا یافته M – ۸۴ به بازار صورت گرفته است که مهم ترین آن ها سری M – ۸۴ D کروات و M – ۸۴ AS صربی است که بیشتر تجهیزات تانک T – ۹۰ A روسی (سیستم حفاظت فعال اشتورا، دید حرارتی اف سی کاترین فرانسه و زره واکنشی انفجاری کونتاکت) را شامل می شود.

تانک ام ۸۴ و اوکراین

در حالی که شواهد نشان می دهد که تلفات تانک های روسی نسبت به اوکراین بیش از ۳ به ۱ است، کارخانه های روسی سالانه چند صد تانک جدید تولید می کنند. در حال حاضر، اوکراین نمی تواند تانک تولید کند. بنابراین، تامین تانک های بیشتر از خارج برای اوکراین حیاتی است – به ویژه آن هایی که به راحتی می تواند در سیستم های آموزشی و نگهداری موجود این کشور ادغام شود. بنابراین، M – ۸۴ های کویتی – یا جاهای دیگر – بدون شک مورد توجه اوکراین و متحدانش قرار دارند.

صربستان حدود ۲۰۰ تانک M – ۸۴ را در چهار گردان حفظ کرده و قصد دارد حداقل ۴۰ تانک را به مدل جدید M – ۸۴ AS۲ ارتقا دهد. در همین حال، اسلوونی و کرواسی به ترتیب ۴۶ و ۷۴ دستگاه تانک M-84A4 Snajper مجهز به سیستم های کنترل آتش بهبود یافته اسلوونیایی اومگا – ۸۴، از جمله تثبیت کننده توپ بهبود یافته، دوربین های دید در شب بهتر، و مسافت یاب های لیزری جدید را حفظ کرده اند. بوسنی و مقدونیه شمالی نیز ممکن است ده ها M – ۸۴ در انبار داشته باشند.

در حالی که از نظر سیاسی بعید به نظر می رسد صربستان تانک هایی را برای استفاده علیه روسیه به اوکراین صادر کند، در سال ۲۰۲۲ به نظر می رسید که اوکراین احتمالاً برخی یا تمام M – ۸۴ A۴ های اسلوونی (که همه آن ها به جز ۱۴ مورد در انبار هستند) را به چنگ بیاورد. اما با نارضایتی رهبری اسلوونی از غرامت وعده داده شده از سوی آلمان، این امر محقق نشد.

حالا که آلمان در حال تصاحب تانک های Panzer 87 سوییسی (همان Leopard 2A4) است، این موضوع می تواند تغییر کند، تانک هایی که به طور بالقوه ممکن است در ازای تانک های اهدایی به اوکراین، به اسلوونی یا کرواسی بروند.

اگر M – ۸۴ های کویت واقعا قبل از تحویل به اوکراین در کرواسی بازسازی شوند، باید میزان این فرآیند را در نظر گرفت. در نهایت، این تلاش ها ممکن است به سادگی شامل بازگرداندن تانک ها به شرایط قابل استفاده باشد – به خصوص که گفته می شود ۷۵ تانک کویت دیگر در خدمت نیستند. اما در نهایت، این احتمال وجود دارد که M – ۸۴ AB ها بتوانند به سیستم های کنترل آتش پیشرفته تری که در اسنایپر M – ۸۴ A۴ معرفی شده بود، مجهز شوند.

هر M – ۸۴ که وارد خدمت اوکراین شود، مطمئناً زره واکنشی انفجاری (ERA) را دریافت خواهد کرد تا قابلیت مقاومت آن ها در برابر سلاح های نفوذ در زره (شامل تقریباً تمام سلاح های ضد تانک پیاده نظام) بهبود یابد.

به طور کلی، نسخه بالکان از تی -۷۲ کمی سرسخت تر، سریع تر و آینده نگرانه تر از نسخه اصلی است. و از همه مهم تر، ممکن است در سالی که می تواند سال سختی برای اوکراین باشد، تعداد قابل توجهی در دسترس قرار بگیرند، چرا که کمک های نظامی آمریکا با دعواهای سیاسی در کنگره متوقف مانده است.