فیسبوک ۲۰ ساله شد! سیر تغییرات شبکه اجتماعی که دو دهه پیش زندگی‌‎ها را تغییر داد

آیا برای خبری که باعث می شود احساس پیری کنید آماده اید؟ امروز فیسبوک، غول عرصه شبکه های اجتماعی که دنیا را تغییر داد، ۲۰ ساله می شود. در این دو دهه موسس فیسبوک، مارک زاکربرگ، از یک پسر نرد به یک میلیاردر سیلیکون ولی تبدیل شده است.

و محصولی که او خلق کرد دست خوش تغییر و تحولی به همان اندازه چندان مبهوت کننده شده است. از تولد فید خبری (Newsfeed) تا مرگ ویژگی های از دیرباز فراموش شده، فیسبوکی که می شناسیم راه درازی را از زمان آغاز به کار خود طی کرده است.

بنابراین، قدیمی ترین ویژگی فیسبوک که به یاد دارید چیست؟ در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا به این موضوع پی ببریم.

فیسبوک، در ۴ فوریه ۲۰۰۴ توسط مارک زاکربرگ و هم دانشگاهی هایش تاسیس شد. در آن زمان، این وب سایت قرار بود جایگزین “فیس بوک” واقعی شود که یک نمایه کاغذی از دانش آموزان و معلمان هاروارد بود.

اما در مقایسه با نسخه مدرن این سایت این نسخه اورجینال ممکن است بسیار ساده به نظر برسد. هیچ فید خبری، هیچ جدول زمانی، هیچ دیوار یا بروزرسانی وضعیت، و تنها یک تصویر برای هر پروفایل. سایت فیسبوک در آن زمان مجموعه ای از صفحات پروفایل ایزوله با مجموعه ای از اطلاعات زندگینامه ای بود.

اما اگر در سال ۲۰۰۴ دانشجو نبودید، تقریباً هیچ شانسی برای دیدن این نسخه از سایت وجود ندارید. زمانی که فیسبوک برای اولین بار راه اندازی شد، کاربران برای ثبت نام به یک آدرس ایمیل @harvard.edu نیاز داشتند، هرچند در طول سال ۲۰۰۴ این آدرس به دانشگاه های دیگر از جمله استنفورد، آکسفورد و کمبریج نیز توسعه یافت.

تا سال ۲۰۰۶ امکان ثبت نام برای عموم مردم وجود نداشت و بعد از آن بود که هر فرد بالای ۱۳ سال می توانست برای اولین بار ثبت نام کند. اما در آن سال های بین راه اندازی سایت و باز شدن به روی عموم تغییرات بزرگ زیادی در فیسبوک اعمال شد.

اولین مورد این است که فیسبوک پس از خرید دامنه Facebook.com به قیمت ۲۰۰ هزار دلار، حرف Theرا که پشت سر واژه Facebook در اسم وبسایت می آمد، حذف کرد.

تغییر بزرگ دیگر این بود که در ۵ فوریه ۲۰۰۶، تنها ۲۰ روز قبل از اینکه فیسبوک درهای خود را به روی جهانیان باز کند، این سایت اولین نسخه فید خبری را اضافه کرد. با این تغییر، این اولین باری بود که فیسبوک به چیزی فراتر از مجموعه ای از پروفایل ها و گروه ها تبدیل می شد.

اکنون، کاربران می توانستند هر بار که کسی در این شبکه تغییری در پروفایلش ایجاد می کرد، فهرست آن ها را مشاهده کنند.

در یک پست وبلاگی که در آن زمان منتشر شد، فیسبوک نوشت: «یک لیست شخصی سازی شده از اخبار را در طول روز بروز می کند، بنابراین شما خواهید دانست که مارک چه زمانی بریتنی اسپیرز را به فالوئرهای خود اضافه می کند یا چه زمانی کراش شما دوباره مجرد می شود».

اما در اتفاقی که به تم مداوم زندگی حرفه ای زاکربرگ تبدیل شد، کاربران از اینکه چیزی که به عنوان اطلاعات خصوصی در نظر گرفته بودند، ناگهان کاملاً علنی شد، خشمگین شدند.

گروه هایی مانندStudents Against Facebook News Feed صدها هزار عضو را دور هم جمع کرده و اعتراض خود را اعلام کردند که باعث شد خود زاکربرگ به طور رسمی پاسخ دهد. با این حال، علی رغم فشار اولیه قوی از جانب مخالفان، نیوزفید همچنان باقی ماند و به یکی از شناخته شده ترین ویژگی های فیسبوک تبدیل شد.

اگر از کاربران اولیه شبکه های اجتماعی بوده اید، احتمالاً این نسخه بسیار شبیه به نسخه سایتی است که به یاد دارید.

یکی دیگر از ویژگی های کلاسیکی که شاید از این دوران فیسبوک به یاد داشته باشید، دکمه سیخونک (poke) بود. فیسبوک در در اولین صفحه سوالات پرتکرار از سال ۲۰۰۵ گفت که این دکمه به این دلیل ساخته شده است که «فکر می کردیم جالب خواهد بود که یک ویژگی بسازیم که هیچ هدف خاصی نداشته باشد و ببینیم بعد از آن چه اتفاقی می افتد».

اما این ویژگی بیهوده به شدت مورد توجه کاربرانی قرار گرفت که با دوستان خود وارد جنگ های سیخونکی شدند و انبوهی از سیخونک های دیجیتالی را برای یکدیگر ارسال می کردند یا به شکلی زیرکانه به آن ها می گفتند که از آن ها خوششان می آید.

و در حالی که ممکن است فکر کنید که این ویژگی کنسل شده است، در واقع اینطور نیست. منوی سیخونک به سادگی در جایی در شبکه تنظیمات و منوهای فیسبوک پنهان شده است.

اما با دنبال کردن این لینک، می توانید منوی Poke را باز کرده و دوباره دوستان خود را اذیت کنید.

اما این نسخه از فیسبوک هنوز هم با نسخه ای که امروز در اختیار داریم بسیار متفاوت است چرا که معرفی نیوزفید پیش از چند تغییر دیگر صورت گرفت. سال ۲۰۰۸ سال تحولات نمادین برای فیسبوک بود.

در آن سال این شرکت Facebook Chat را راه اندازی کرد، سرویس پیام رسانی که روزی تبدیل به مسنجر می شد. فیسبوک همچنین دیوار و اولین اپلیکیشن فیسبوک را برای آیفون ایجاد کرد. دیوار به کاربران اجازه ساخت مجموعه ای از پست ها، رسانه ها، نظرات و پیام های مرتبط با آن ها را می داد.

در سال ۲۰۰۹، صفحه اصلی چند به روزرسانی ظاهری دریافت کرد و تایملاین شروع به بروزرسانی فوری کرد. و تنها در سال ۲۰۱۰ بود که فیسبوک برای اولین بار یک تب اعلان در نوار ناوبری بالا دریافت کرد.

در سال ۲۰۱۱، فیسبوک دست خوش تغییرات بزرگ دیگری شد که برخی ویژگی های قدیمی را حذف می کرد. این بار نوبت به معرفی تایملاین به شکلی که امروز می شناسیم، رسید.

این کار مفهوم قدیمی پروفایل ها را با یک تایملاین بصری جایگزین کرد که به کاربران فیسبوک اجازه می داد داستان زندگی خود را از تولد تا امروز تعریف کنند. و با اضافه کردن ویژگی های قابل تشخیص مانند تصاویر بنری، نسخه ۲۰۱۱ هنوز هم شبیه به چیزی است که امروز داریم.

تا به امروز، فیسبوک بیشتر ویژگی های اصلی اضافه شده در این سال های اولیه را حفظ کرده است. کاربران هنوز به جای صفحات پروفایل، تایملاین دارند و محتوا هنوز هم توسط یک فید خبری انتخاب شده به صورت الگوریتمی ارائه می شود.

با این حال، هر کسی که اخیراً در فیسبوک بوده به شما خواهد گفت، تجربه کاربری کاملا متفاوت شده است. در یک دهه اخیر فیسبوک ویژگی های جدیدی را معرفی کرده که قابلیت های مختلفی را به این سایت اضافه کرده است.

در سال ۲۰۱۵، فیس بوک لایو معرفی شد و برای اولین بار ویدیوی زنده را به این پلتفرم آورد و در سال ۲۰۱۶ محیط کاری فیسبوک راه اندازی شد. اما به نظر می رسد جدیدترین ویژگی های نو با هدف کمک به فیسبوک برای رقابت با رقبای جدید خود ارائه شده اند.

در سال ۲۰۱۸ ایوان اشپیگل از اسنپ چت از عادت فیسبوک به سرقت ایده ها پس از معرفی مجموعه ای از ویژگی ها که به نظر می رسید کپی برداری مستقیم رقیب خود هستند، انتقاد کرد.

فیسبوک فیلترهایی را در فیسبوک مسنجر، دوربین درون برنامه ای و Facebook Stories معرفی کرد که به نظر می رسد همه آن ها از اسنپ چت تقلید شده اند. به تازگی، فیسبوک در سال ۲۰۲۲ سرویس ویدئویی کوتاه خود را با نام ریلز (Reels) راه اندازی کرد.

با این حال، این یک تلاش نسبتاً واضح برای تکرار موفقیت تیک تاک، رقیب در حال رشد فیسبوک بود. در پشت صحنه، همه چیز به سرعت در حال تغییر بوده است.

از زمان معرفی اش، نیوزفید انتخاب می کرد که کدام پست ها براساس انتخاب الگوریتمی به جای ترتیب زمانی اولویت بندی شوند. اما این الگوریتم ساده محدود به بروزرسانی های مربوط به بروزرسانی های پروفایل دوستان، وضعیت ها و پست ها بود.

در حال حاضر فید فیسبوک شما تا حد زیادی پر از تبلیغات، حساب هایی که دنبال نمی کنید و محتوای پیشنهادی است که همگی به لطف الگوریتم های قدرتمند برای جلب توجه در حال رقابت هستند.

همه این ها باعث می شود تا تجربه کاربری بسیار متفاوتی داشته باشید و از اصل فیسبوک به عنوان ابزاری برای ارتباط دوستان در دانشگاه فاصله بگیرید. اکنون فیسبوک با این انتقاد مواجه است که الگوریتم آن مسئول ترویج محتوای مضر و آزار دهنده است.

اخیراً در جلسه استماع مجلس سنای آمریکا، الگوریتم فیسبوک حتی متهم به ترویج مطالب سوء استفاده جنسی از کودکان برای کودکان نیز شد.

آقای زاکربرگ از خانواده هایی که گفته بودند فرزندانشان توسط رسانه های اجتماعی آسیب دیده اند عذرخواهی کرد اما تاکید کرد که این شرکت نهایت تلاش خود را برای حفاظت از کاربران جوان انجام می دهد.