نگاهی به شرایط بودجه دفاعی اعضای ناتو و مقایسه قدرت نظامی این ائتلاف با روسیه

می توان با اطمینان گفت که اظهارات دونالد ترامپ در آخر هفته گذشته مبنی بر اینکه باید به روسیه اجازه داده شود هر کاری که می خواهد با کشورهای اروپایی عضو ناتو که سهم خود را در هزینه های دفاعی ناتو نمی پردازند، انجام دهد با اعتراض و ناخرسندی اعضای اروپایی پیمان آتلانتیک شمالی مواجه شده است.

رئیس جمهور سابق آمریکا با این اظهارات در تجمعی در کارولینای جنوبی آتش خشم سیاسی متحدان اروپایی ایالات متحده را شعله ور کرد و گفت: «پول ندادید؟ وظیفه نشناسید؟ نه، من از شما حفاظت نمی کنم. در واقع، من آن ها را تشویق می کنم که هر غلطی که می خواهند انجام دهند. باید پول بدهید. باید هزینه های خود را پرداخت کنید».

کاخ سفید بلافاصله پاسخی تند صادر کرد و اظهارات ترامپ را “وحشتناک و غیرقابل قبول” خواند و مدعی شد که این صحبت ها “هرج و مرج خطرناکی را ترویج می کنند”.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل خشمگین ناتو در پاسخ صحبت های ترامپ گفت: «هر اشاره ای مبنی بر اینکه متحدان از یکدیگر دفاع نخواهند کرد، تمام امنیت ما از جمله امنیت آمریکا را تضعیف می کند و سربازان آمریکایی و اروپایی را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد».

اما علی رغم ذات تند و آتشین کلاسیک صحبت های ترامپ، صحبت های او دستکم در یک بخش قابل قبول و نافذ است. اگرچه ناتو بودجه مشترکی دارد که همه اعضا در آن مشارکت دارند، اما بخش عمده ای از قدرت آن ناشی از هزینه های دفاعی ملی خود اعضا است.

در سال ۲۰۱۴، اعضای این اتحادیه متعهد شدند که هر سال حداقل ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور دفاعی کنند – و بیشتر آن ها علیرغم اینکه بعد از الحاق کریمه به روسیه متعهد شدند که این تخصیص بودجه را انجام دهند اما سال گذشته نتوانستند به هدف تعیین شده برسند.

براساس برآوردهای ماه ژوئیه سال گذشته، تنها ۱۱ کشور از ۳۱ کشور عضو ناتو در مسیر رسیدن به هدف ۲ درصدی هزینه های دفاعی نسبت به تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۳ بودند.

این در حالی است که فرانسه و آلمان، دو عضو بزرگ اقتصادی اتحادیه اروپا و بنیان گذار این اتحادیه، هر دو به ترتیب با ۱.۹ و ۱.۵۷ درصد نتوانسته اند به هدف ۲ درصدی هزینه دفاعی نسبت به تولید ناخالص داخلی دست پیدا کنند.

مقامات آلمانی مدعی شده اند که انتظار دارند در سال جاری به هدف ۲ درصدی دست یابند که بخشی از آن به لطف صندوق ویژه ۱ میلیارد یورویی است که در واکنش به جنگ روسیه در اوکراین تاسیس شده است.

و علی رغم عدم تحقق ۲ درصد از هزینه های دفاعی نسبت به تولید ناخالص داخلی، آلمان همچنان دومین تامین کننده بزرگ تسلیحات برای اوکراین است، و صدراعظم اولاف شولتس در ترغیب کردن دیگر کشورهای اتحادیه اروپا به دادن کمک های بیشتر به اوکراین، بسیار کوشا بوده است.

کشورهای عضو ناتو که به هدف ۲ درصد هزینه دفاعی نسبت به تولید ناخالص داخلی نرسیده اند

• فرانسه (۱.۹ درصد)
• مونته نگرو (۱.۸۷ درصد)
• مقدونیه شمالی (۱.۸۷ درصد)
• بلغارستان (۱.۸۴ درصد)
• کرواسی (۱.۷۹ درصد)
• آلبانی (۱.۷۶ درصد)
• هلند (۱.۷ درصد)
• نروژ (۱.۶۷ درصد)
• دانمارک (۱.۶۵ درصد)
• آلمان (۱.۵۷ درصد)
• جمهوری چک (۱.۵ درصد)
• پرتغال (۱.۴۸ درصد)
• ایتالیا (۱.۴۶ درصد)
• کانادا (۱.۳۸ درصد)
• اسلوونی (۱.۳۵ درصد)
• ترکیه (۱.۳۱ درصد)
• اسپانیا (۱.۲۶ درصد)
• بلژیک (۱.۲۶ درصد)

کشورهای عضو ناتو که به هدف ۲ درصد هزینه دفاعی نسبت به تولید ناخالص داخلی رسیده اند

• لهستان (۳.۹ درصد)
• ایالات متحده (۳.۴۹ درصد)
• یونان (۳.۰۱ درصد)
• استونی (۲.۷۳ درصد)
• لیتوانی (۲.۵۴ درصد)
• فنلاند (۲.۴۵ درصد)
• رومانی (۲.۴۴ درصد)
• مجارستان (۲.۴۳ درصد)
• لتونی (۲.۲۷ درصد)
• بریتانیا (۲.۰۷ درصد)
• اسلواکی (۲.۰۳ درصد)

نکته: ایسلند و لوگزامبورگ نتوانسته اند به هدف ۲ درصدی تصویب شده در ناتو برسند اما در این فهرست گنجانده نشده اند. مساحت اندک لوگزامبورگ بدین معنی است که ملزم به رسیدن به هدف ۲ درصدی نیست او ایسلند نیز ارتش ندارد.

او امروز گفت که اروپا باید تولید تسلیحات را به طور گسترده و فوری افزایش دهد و هشدار داد که این قاره اکنون “در زمان صلح زندگی نمی کند”.

شولتس که در مراسم رونمایی از کارخانه جدید مهمات راینفلد صحبت می کرد، گفت که کشورهای اروپایی باید سفارش ها و منابع مالی را با هم جمع کنند تا برای دهه های آینده تضمین خرید برای صنعت دفاعی فراهم نمایند.

اما حتی اگر آلمان هزینه های دفاعی خود را افزایش دهد، تقریبا بیست کشور از تعهدات خود عقب می مانند. براساس آمار ناتو، کم ترین هزینه کنندگان به عنوان سهم هزیه دفاعی از تولید ناخالص ملی به ترتیب اسپانیا، بلژیک و لوگزامبورگ با تنها ۱.۲۶ درصد، ۱.۲۶ درصد و ۰.۷۲ درصد بوده اند.

با توجه به مساحت بسیار کم و منابع اندک لوگزامبورگ در مقایسه با دیگر کشورهای عضو ناتو، انتظار نمی رود که این کشور به حد نصاب تعیین شده برسد. در عین حال ایسلند در این فهرست قرار ندارد، زیرا با وجود عضویت در ناتو، ارتش خود را ندارد.

انتظار می رود ناتو در روزه ی آینده آمار به روز شده ای را منتشر کند که نشان دهنده رسیدن متحدان بیشتری به هدف ۲ درصدی است. این بلوک امنیتی همچنین قرار است در آینده نزدیک به ۳۲ کشور گسترش یابد، در حالی که سوئد در انتظار تصویب درخواست این کشور برای عضویت، در بحبوحه موانع ایجاد شده توسط ویکتور اوربان، نخست وزیر مجارستان است.

اما براساس آمار موجود، هفت کشور عضو ناتو وجود دارند که هزینه های دفاعی آن ها کم تر از ۱.۵ درصد تولید ناخالص داخلی شان است که شامل ایسلند و لوگزامبورگ نمی شود.

سخنان تند ترامپ برای کشورهای اروپایی عضو ناتو که به نظر می رسد به تعهدات دفاعی پایبند نیستند، نگرانی عمده ای را برای برخی ایجاد کرده است. بن هاجز، فرمانده سابق ارتش آمریکا در اروپا، ماه گذشته تا آنجا پیش رفت که به میل آنلاین گفت اگر ترامپ در ماه نوامبر انتخاب شود، کشورهای اروپایی “در معرض خطر” خواهند بود.

و کنگره آمریکا آنقدر نگران خروج یکجانبه ترامپ از ناتو در صورت رسیدن دوباره به مقام ریاست جمهوری بود که در ماه دسامبر قانونی را تصویب کرد که رئیس جمهور را ملزم به کسب اکثریت دو سوم سنا برای این کار می کرد.

در همین حال برخی دیگر این هیستری را بی اساس دانسته و استدلال می کنند که اظهارات جنجالی ترامپ تنها در بحبوحه یک کمپین پرشور برای انتخاب مجدد در یکی یکی از جنجالی ترین و نزدیک ترین رقابت های ریاست جمهوری ایالات متحده، مطرح شده است.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواستار آرامش شد و اظهارات ترامپ را “شوخی” دانست.

او گفت: «بیایید جدی باشیم.ناتو نمی تواند یک ائتلاف نظامی جدا جدا باشد، نمی تواند یک ائتلاف نظامی باشد که بسته به شوخ طبعی رئیس جمهور آمریکا کار کند». او تصریح کرد که این اتحاد یا وجود دارد یا وجود ندارد و افزود که به اظهار نظر درباره “هر ایده احمقانه ای” که از کمپین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بیرون می آید، ادامه نخواهد داد.

مناقشه بر سر هزینه های دفاعی کشورهای عضو در حالی مطرح می شود که وزرای دفاع چند کشور حوزه اسکاندیناوی و اروپای شرقی در هفته های اخیر اظهارات نگران کننده ای را مطرح کردند و به شهروندان خود گفته اند که در عرض چند سال برای جنگ آماده شوند.

روسیه بارها اعلام کرده است که قصد ندارد “عملیات نظامی ویژه” خود را به فراتر از مرزهای اوکراین گسترش دهد و ولادیمیر پوتین اخیراً به تاکر کارلسون گفته است که هر صحبتی مبنی بر اینکه او به کشورهای حوزه بالتیک یا لهستان حمله خواهد کرد کاملاً اشتباه است.

اما حمله روسیه به همسایه اش در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ با یک جنگ بزرگ برای اولین بار پس از پایان جنگ جهانی دوم دورنمای اروپا را تیره کرد و باعث شد بسیاری از کشورهای اروپایی خود را برای بدترین شرایط آماده کنند.

اما روسیه از آن زمان پیشروی به سمت شرق اوکراین را متوقف کرده و جنگ را در صدها مایل به حالت ایستا درآورده و خطوط مقدم را با مین، سنگر و توپخانه تقویت کرده است.

مسکو همچنین سربازان وظیفه بیشتری را فراخوانده و نیروهای خود را در میدان نبرد تقویت کرده است، در حالی که تولید داخلی خود را افزایش می دهد، منابع تازه ای از توپخانه و هواپیماهای بدون سرنشین را از متحدان خود تامین کرده است.

اکنون با گذشت زمان به نفع پوتین، این نگرانی در میان چهره های نظامی غربی وجود دارد که او بتواند در آینده به جناح شرقی ناتو و کشورهایی که زمانی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند، چشم بدوزد.

مقایسه قدرت نظامی ناتو و روسیه

با مقایسه اندازه و قدرت نیروهای تحت فرماندهی کشورهای عضو ناتو با نیروهای در اختیار پوتین، به راحتی می توان این نگرانی را درک کرد.

اما در مجموع ناتو قدرتمندترین نیروی نظامی جهان است.

۳۱ کشور عضو این پیمان دارای بودجه نظامی ترکیبی بیش از ۱.۱ تریلیون دلار، بیش از سه میلیون پرسنل فعال، ۲.۷ میلیون پرسنل ذخیره و بیش از ۷۰۰ هزار سرباز در قالب نیروهای شبه نظامی هستند. بر این اساس، در صورت وقوع یک جنگ تمام عیار، اعضای این ائتلاف می توانند در مجموع بیش از ۲۰۶ میلیون نفر را برای خدمت سربازی (براساس جمعیت غیرنظامیان نظامی) فرا بخوانند.

کشورهای عضو ناتو همچنین بیش از ۱۴ هزار تانک در زرادخانه های خود و ده ها هزار خودروی زرهی دیگر، ۲۱,۰۰۰ هواپیمای نظامی و تقریبا ۲,۰۰۰ کشتی دارند. سه کشور دارای سلاح هسته ای نیز عضو ناتو هستند: آمریکا، انگلیس و فرانسه.

در مورد روسیه، پیش از حمله به اوکراین، گزارش شده بود که این کشور بیش از یک میلیون پرسنل فعال و دو میلیون نفر ذخیره دارد – هر چند که اطلاعات غربی تخمین می زند که ۱۲۰،۰۰۰ سرباز روسی در جنگ اوکراین کشته و ۱۷۰،۰۰۰ تا ۱۸۰،۰۰۰ نفر دیگر زخمی شده اند.

روی کاغذ، ناتو در هر بخش از ارتش روسیه پیشی می گیرد، در حالی که – حداقل براساس شواهدی که در اوکراین دیده می شود – تسلیحات پیشرفته تری نسبت به مسکو در اختیار دارد.

اما روسیه همچنین بزرگ ترین ذخایر تسلیحات هسته ای جهان را در اختیار دارد و اقتصاد خود را به حالت جنگی درآورده است، به این معنی که منابع گسترده ای را برای جایگزینی خسارات قابل توجه خود هزینه می کند.

اما جنگ ها روی کاغذ انجام نمی شوند و بخش عمده ای از قدرت عظیم ناتو ناشی از عضویت ایالات متحده در آن است.

با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا در پایان سال جاری میلادی، برخی نگرانند که حمایت آمریکا از ناتو در آینده تضمین شده نباشد. و بدون اینکه آمریکا بخش عمده ای از توان نظامی ناتو را تامین کند، میدان بازی بین روسیه و اعضای اروپایی این پیمان به سرعت عادلانه و برابر می شود.

به طور کلی، کشورهای اروپایی عضو ناتو، به غیر از تعداد خودروهای زمینی زرهی، تقریباً در همه زمینه ها، شرایط بهتری نسبت به روسیه دارند. اما با حمله پوتین به اوکراین، روسیه تمایل خود را برای قربانی کردن ده ها هزار سرباز در سبک جنگی خشن که یادآور جنگ جهانی اول است، نشان داده است.

ناتو هرگز در برابر چنین تجاوزی مورد آزمایش قرار نگرفته است و تردیدهایی در مورد اینکه آیا کشورهای عضو این سازمان مایل یا قادر به انجام چنین کاری خواهند بود و دفاع قهرمانانه و سرسختانه اوکراین از سرزمین خود را تکرار می کنند، وجود دارد.

اوکراین در حالی که کشور بزرگی نیست، هنوز جمعیتی در حدود ۴۰ میلیون نفر داشته و ماهیت وجودی تهاجم پوتین به این معنی بود که هزاران اوکراینی برای خدمت به ارتش کشورشان پیشقدم شدند.

سایر کشورهایی که با روسیه هم مرز هستند، جمعیت بالایی ندارند.

کشورهای بالتیک مانند لیتوانی، لتونی و استونی که همگی با روسیه یا منطقه کالینینگراد متعلق به آن مرز مشترک دارند و زمانی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند، به ترتیب جمعیتی برابر با ۲.۷ میلیون، ۱.۸ میلیون و ۱.۲ میلیون نفر دارند.