مهم ترین منتقد ولادیمیر پوتین در زندان درگذشت؛ الکسی ناوالنی کیست؟

الکسی ناوالنی وکیل دادگستری شهری کوچک که از دیرباز به چهره «آزادی» در روسیه بدل شده بود روز گذشته در آستانه انتخابات ریاست جمهوری روسیه در زندان درگذشت.

سرشناس‌ترین چهره در میان مخالفان ولادیمیر پوتین در حالی که سومین سال از دوران طولانی‌مدت حبس خود را در زندانی در قطب شمال سپری می‌کرد در ۴۷ سالگی از دنیا رفت.

علت مرگ او هنوز مشخص نیست اما به ادعای سازمان زندان‌های روسیه آقای ناوالنی بعد از هواخوری «بدحال و بلافاصله بی‌هوش شد».

این فعال مبارزه با فساد و رهبر اپوزیسیون روسیه از قدیمی‌ترین منتقدان پوتین بود که در آخرین حکم خود در آگوست گذشته به اتهام «خیانت و افراط‌گرایی» که خود همواره آن را رد می‌کرد، زندانی شد.

حامیان الکسی ناوالنی مرگ او را یک قتل سیاسی و جنایتی تاریخی و اهریمنی» توصیف می‌کنند و کارشناسان عرصه سیاست معتقدند «هیچ‌کس نباید از این اتفاق تعجب کند، حتی خود ناوالنی».

ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، خشمگین از این اتفاق گفت: «مشخص است که پوتین او را کشته است» و ادگارس رینکوویچ رئیس جمهور لتونی اینکه «ناوالنی به‌طرز وحشیانه‌ای توسط کرملین به قتل رسیده» را «مسلم» دانست.

ناوالنی سرسخت و معتقد به آزادی، عمر خود را صرف راه‌اندازی جنگی تمام عیار با فساد و فریبکاری کرد که به باور او سیاست روسیه را آلوده کرده است.

مرگ او تنها چند هفته پیش از آن رخ می‌دهد که ولادیمیر پوتین تقریباً مطمئن است که برای پنجمین دوره رئیس جمهور روسیه خواهد شد و سلطنت بر روسیه را حداقل تا سال ۲۰۳۰ ادامه خواهد داد.

الکسی ناوالنی که بود؟

الکسی ناوالنی چهارم ژوئن ۱۹۷۶ در استان مسکو به دنیا آمد و در یک منطقه نظامی در حومه مسکو، جایی که پدرش مستقر بود، بزرگ شد.

او اما بخش عمده‌ای از تعطیلات خود در دوران کودکی را در روستای زادگاه پدرش در اوکراین گذراند تا این‌که فاجعه هسته‌ای چرنوبیل موجب شد که خانواده‌اش آن روستا را ترک کنند.

در سال ۱۹۹۸ در رشته حقوق از یک دانشگاه روسیه فارغ‌التحصیل شد و در سال ۲۰۰۹ به تحصیل در دانشگاه ییل پرداخت.

ناوالنی از سال ۱۹۹۸ به‌عنوان وکیل برای یک شرکت توسعه املاک و مستغلات کار می‌کرد ولی از سال ۲۰۱۳ در پی محکومیت از سوی دستگاه قضایی روسیه از کار وکالت منع شد.

ناوالنی پروژه‌ای ضدفساد راه‌اندازی کرد که در آن هزینه‌های سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی کشورش را تجزیه و تحلیل و تخلفات را افشا می‌کرد. او با بلاگ‌هایی که به گفته خودش روسیه تحت حاکمیت «کلاهبردها و دزدها» را افشا می‌کرد به شهرت رسید.

در روسیه مخالفان سیاسی اغلب پس از زندان، مسمویت‌های مشکوک یا دیگر سرکوب‌های سنگین ناپدید می‌شوند. اما ناوالنی پیوسته قوی‌تر شد و با شجاعت و جسارت و درک دقیق این نکته که شبکه‌های اجتماعی چگونه می‌توانند خفقان رسانه‌های خبری توسط کرملین را دور بزنند به اوج اپوزیسیون رسید.

هنگامی که در سال ۲۰۱۱ در مورد خطرات به چالش کشیدن کرملین از او پرسیده شد گفت «چرا باید بترسم؟»

در سال ۲۰۱۳، او در انتخابات شهرداری مسکو به مقام دوم رسید، که شهرتش را بیشتر کرد.

ناوالنی با تلاش مداوم، تحقیقاتی را درباره فساد حکومت در روسیه انجام داد و به پایگاهی مردمی به ویژه در میان جوانان دست یافت. با این حال، در میان گروه‌های مختلف اپوزیسیون روسیه، برخی هنوز او را به خاطر ارتباط اولیه با راست افراطی یا موضع ابهام‌آلود او در مورد الحاق کریمه اوکراین به روسیه در سال ۲۰۱۴ مورد انتقاد قرار می‌دهند.

او تجمعات اعتراضی ضدکرملین برگزار می‌کرد که بسیاری از آنها بزرگترین تظاهرات تاریخ اخیر روسیه محسوب می‌شوند.

رویکرد او به حملات، سوءقصدها و احکام زندان اغلب با شوخ‌طبعی و شجاعت همراه بود و هر بار بعد از آزادی اظهارات کنایه‌آمیزی از بازداشتگاه پلیس یا زندان توییت می‌کرد.

در آگوست ۲۰۲۰ چیزی نمانده بود که ناوالنی جان خود را با نمونه‌ای بسیار مرگبار از عامل اعصاب نوویچوک در سیبری از دست بدهد. اما اطرافیانش او را با پرواز به برلین رساندند و بعد از چند ماه بهبود یافت.

او روز ۱۷ ژانویه ۲۰۲۱ به روسیه برگشت و بلافاصله بازداشت شد.

در پی این بازداشت، تیم آقای ناوالنی ویدیوی «کاخ پوتین» را در یوتیوب منتشر کرد که بر قصر بزرگ مجللی در ساحل دریای سیاه تمرکز داشت، کاخی که گفته می‌شود از طرف نزدیکان ثروتمند رییس‌جمهوری روسیه به آقای پوتین هدیه شده است.

این ویدیو بیش از ۱۰۰ میلیون بار دیده شده است اما کرملین آن رد کرد. تأثیرگذاری آن به حدی بود که رئیس‌جمهور روسیه مجبور شد شخصاً این تحقیق را تکذیب کند.

بعد از این که آقای ناوالنی در فوریه ۲۰۲۱ به زندان محکوم شد، دادگاه حقوق بشر اروپا با صدور رأیی گفت که او باید بلافاصله آزاد شود، چرا که جانش در خطر است، اما روسیه این رای را نپذیرفت.

در ژوئن ۲۰۲۲، طرفدارانش متوجه شدند که او دیگر در زندانی که محل گذراندن حکمش بود نیست و زنگ خطر را به صدا درآوردند.

سازمان زندان‌ها در ادامه اذعان کرد که او به اردوگاهی به نام آی‌کی-۶ در ۲۵۰ کیلومتری شرق مسکو منتقل شده است که به وضعیت دشوارش شهره است.

او می‌گفت که در این زندان مرتب به سلول انفرادی فرستاده می‌شود.

پس از حمله پوتین به اوکراین، ناوالنی با صدای بلند در زندان و در طول حضور در دادگاه با جنگ مخالفت کرد.

آخرین حکم آقای ناوالنی که در اوت ۲۰۲۳ صادر شد و دوره زندانش را به ۱۹ سال افزایش داد، به انتقالش به اردوگاهی شدیداً امنیتی منجر شد؛ جایی که عموماً خطرناکترین خلافکاران روسیه در آن زندانی می‌شوند.

ناوالنی چند روز پیش از داخل زندان سیبری برای همسرش یولیا ۴۷ ساله پیام ولنتاین فرستاده بود. در این نامه عاشقانه و دردناک آمده بود: «عزیزم، با تو همه چیز مثل یک ترانه است: بین ما شهرها، نور هواپیماهایی که از فرودگاه‌ها برمی‌خیزند، برف و بوران و هزاران کیلومتر است. اما من هرثانیه تو را کنارم احساس می‌کنم و بیشتر و بیشتر دوستت دارم.»

الکسی ناوالنی پیش‌تر درمورد احتمال قتل خود گفته بود: «اگر تصمیم به کشتن من گرفتند به این معنی است که ما فوق‌العاده قوی هستیم و باید از این قدرت استفاده کنیم. نباید تسلیم بشویم.»