رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران از خودکشی منجر به مرگ ۱۶ دستیار پزشکی (رزیدنت) طی یک سال گذشته خبر داد.
پزشک شدن به خصوص در یکی از رشته‌های تخصصی آمال و آرزوی بسیاری از افراد است. با این حال چند وقتی است شاهد نارضایتی دستیاران تخصصی پزشکی، میزان بالای افسردگی در میان آنها و اخبار شوکه‌کننده خودکشی پزشکان هستیم.
پزشک شدن همواره آرزویی است که بسیاری از دختران و پسران از کودکی در سر می‌پرورانند؛ آرزوی پوشیدن روپوش سفید و عزت و احترامی که پزشک در این جایگاه شغلی دارد و البته درآمد خوبی که به خصوص بعد از عبور از آزمون سخت دستیاری برای پزشک متخصص به ارمغان می‌آورد.
اما حالا چه شده که نه تنها پزشکان عمومی از وضعیت شغلی و درآمدی خود راضی نیستند، بلکه صندلی برخی رشته‌های تخصصی نیز خالی می‌ماند و کار به جایی رسیده که دستیاران تخصصی پزشکی که از نخبه‌ترین افراد جامعه هستند، دست به خودکشی می‌زنند.
دوره دستیاری یا رزیدنتی دوره‌ای است که بعد از اتمام دوره پزشکی عمومی و دریافت مدرک دکترای حرفه‌ای پزشکی آغاز می‌شود و بین ۴ تا ۶ سال طول می‌کشد. دستیاران تخصصی در نظام آموزش پزشکی ایران فقط دانشجو نیستند بلکه به نوعی بیمارستان‌های دولتی وزارت بهداشت روی پاشنه آنان می‌چرخد. جایی که «اتند» یا پزشکان متخصص که مسئولیت سلامت بیماران را در بیمارستان‌های دولتی به عهده دارند، بیشتر حضور ندارند و رسیدگی به بیماران را به دانشجویان خود یعنی همن رزیدنت‌ها می‌سپارند.
این دانشجویان باید در شیفت‌های متعدد و طولانی صبح و شب و با حقوق کم دانشجویی در بیمارستان کار کنند و حق طبابت در بیرون بیمارستان دولتی را هم ندارند.
دستیاران پزشکی در یکی از رشته‌های ۲۷ گانه تخصصی تحصیل می‌کنند تا آینده سلامت کشور را به دست بگیرند. اما واقعیت‌های جامعه نشان می‌دهد گروهی که باید سکان آینده نظام سلامت ایران را به دست گیرند، خود دچار مشکلات متعدد از جمله ناامیدی و افسردگی هستند، آینده روشنی پیش روی خود نمی‌بینند و این ناراحتی را به اشکال مختلف مانند مهاجرت، تغییر شغل، بی‌انگیزگی در خدمت و در نهایت اقدام خودکشی بروز می‌دهند.
۳۰ درصد دستیاران پزشکی به خودکشی فکر می‌کنند
«دکتر وحید شریعت» رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران در این مورد گفت: مشاهدات میدانی نشان می‌دهد میزان خودکشی به طور کلی در کل جمعیت کشور افزایش پیدا کرده اما به طور خاص در بین دستیاران پزشکی این افزایش بسیار بیشتر از جمعیت عمومی است. این موضوع را آمارهای خودکشی دستیاران پزشکی که رسانه‌ای شده و مطالعاتی که در بین خود دستیاران پزشکی در مورد فکر خودکشی انجام شده ثابت می‌کند و قابل انکار نیست.
او افزود: نتایج تحقیقی که خانم دکتر فهمیه سعید استادیار گروه روانپزشکی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در سال ۱۴۰۱ بر روی تعدادی از رزیدنت‌ها انجام داد، نشان داد حدود ۳۰ درصد دستیاران پزشکی به خودکشی فکر کرده‌اند. این آمار حتی اگر قابل تعمیم نباشد به هر حال تخمینی از وضعیت موجود را نشان می‌دهد.
دکتر شریعت ادامه داد: مهمتر از نتایج این تحقیق تعداد دستیاران پزشکی هستند که خودکشی موفق داشته‌اند. آماری که سازمان نظام پزشکی اعلام کرده نشان می‌دهد در یک سال گذشته ۱۶ دستیار تخصصی خودکشی کرده‌اند. البته وزارت بهداشت حتما آمار دقیق‌تر و بیشتری دارد اما متاسفانه این آمار را محرمانه می‌دانند و اعلام نمی‌کنند. اشکال مهمی که در کشور وجود دارد این است که هر زمان مشکلی پیش می‌آید قبل از هر کاری آمارها را محرمانه می‌کنند یا سریع تکذیب می‌کنند.
رئیس انجمن علمی روانپزشکان افزود: شاخص آمار خودکشی بر مبنای تعداد در صدهزار نفر در سال است. اگر آمار ۱۶ خودکشی موفق رزیدنت‌ها را در یک سال اخیر مبنا قرار دهیم، با توجه به جمعیت حدود ۱۵ هزار نفری رزیدنت‌های کشور، آمار خودکشی رزیدنت‌ها در ایران حدود ۱۰۰ در صدهزار نفر می‌شود. این آمار در جمعیت عمومی بر اساس آمار رسمی پزشکی قانونی ۶.۵ در صد هزار نفر است البته تخمین‌های غیررسمی این میزان را حدود ۱۰ در صدهزار نفر نشان می‌دهد.
بر این اساس می‌توان برآورد کرد که میزان خودکشی موفق در بین رزیدنت‌ها و دستیاران تخصصی پزشکی حدود ۱۰ برابر جمعیت عمومی است که بسیار بالا و نگران کننده است.
رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران گفت: افزایش خودکشی در بین رزیدنت‌ها عوامل مختلفی دارد اما به نظر من مهمترین مساله ناامیدی است. واقعیت‌های جامعه نشان می‌دهد یک فضای ناامیدی به چشم می‌خورد. این موضوع در بین پزشکان جوان هم وجود دارد. بسیاری از پزشکان بعد از سالها تحصیل و سختی‌های زیاد، آینده روشنی را پیش روی خود نمی‌بینند.
علاوه بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی، جامعه پزشکی با هجمه‌ها و تصمیمات عجیب و غریب و غیر کارشناسی از سوی نهادهای سیاست‌گذار از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی مواجه می‌شوند. تصمیماتی مانند افزایش غیرکارشناسی و دو برابری ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی یا پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم که با وجود مشکلات شغلی پزشکان باعث ناامیدی بیشتر آنها می‌شود.
دکتر شریعت ادامه داد: این تصمیمات نشان‌دهنده بی‌تدبیری است و در عین حال برخی از مسئولان درک درستی از مشکلات پزشکان ندارند. این تصمیمات همزمان با سختی‌های شغلی رزیدنت‌ها و حقوق و درآمد بسیار پایین آنها، باعث می‌شود که آینده روشنی پیش رو نداشته باشند و به سمت ناامیدی و خودکشی سوق داده شوند.
او گفت: در این شرایط تصور کنید یک دستیار پزشکی درگیر یکسری مشکلات شخصی، اقتصادی، عاطفی و افسردگی هم قرار بگیرد، در این صورت احتمال اینکه به خودکشی فکر کند و دست به خودکشی بزند بیشتر می‌شود.
در مقابل این واقعیت نگران کننده، مشکل دیگر این است که در وزارت بهداشت و نهادهای مسئول با جو انکار و تکذیب مواجه هستیم. در جلسات و کمیته‌هایی که برای بررسی این موضوع تشکیل شده، شاهد این هستیم که مسئولان وزارت بهداشت این مساله را انکار می‌کنند و آن را زاییده فضای مجازی می‌دانند و به جای ارائه راهکار به فضای مجازی حمله می‌کنند.
او افزود: بعد از این همه سر و صدا در رسانه‌ها درباره خودکشی رزیدنت‌ها بالاخره یک جلسه کارشناسی گذاشتند و از انجمن علمی روانپزشکان هم دعوت کردند اما در این جلسه از بین مسئولان ارشد وزارت بهداشت فقط معاون آموزشی شرکت کرد و از معاونت‌های درمان، بهداشت و دانشجویی حتی در حد مدیر کل هم کسی شرکت نکرد که نشان می‌دهد اصلا این موضوع برای آنها اهمیتی ندارد. مسئولان وزارت بهداشت حتی حاضر نیستند از واژه «خودکشی» استفاده کنند یا در این زمینه صحبت کنند. به جای خودکشی می‌گویند «رفتارهای خود آسیب رسان».
خوکشی رزیدنت‌ها به یک معضل مهم برای نظام سلامت تبدیل شده است
«دکتر محمود فاضل» رئیس شورای عالی نظام پزشکی نیز در این مورد گفت: با توجه به آمار نگران کننده خودکشی در بین رزیدنت‌ها، کمیته‌ای در سازمان نظام پزشکی تشکیل شد و از مسئولان وزارت بهداشت و سایر نهادهای مرتبط نیز برای عضویت در این کمیته دعوت کردیم. مساله خودکشی رزیدنت‌ها به یک معضل مهم برای جامعه پزشکی تبدیل شده است.
بر این اساس شورای عالی نظام پزشکی در آذر امسال با مصوبه‌ای تشکیل کمیته بررسی علل خودکشی رزیدنت‌ها را تصویب کرد. در این کمیته از نمایندگان وزارت بهداشت، سازمان پزشکی قانونی، بهزیستی، معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه، انجمن علمی روانپزشکان و نماینده رزیدنت‌ها دعوت کردیم.
او ادامه داد: آنچه برای مردم و جامعه پزشکی مهم است این است رزیدنت‌ها و دانشجویان پزشکی تخصصی باید بتوانند با آرامش به تحصیل بپردازند. آنان آینده سازان نظام سلامت کشور هستند که من و شما و فرزندان ما در آینده باید سلامت‌مان را به دست آنها بسپاریم. اگر دانشجویان پزشکی کشور نتوانند به درستی آموزش ببینند در آینده سلامت کل جامعه به مخاطره خواهد افتاد.
رئیس شورای عالی نظام پزشکی گفت: دستیاران تخصصی پزشکی با دو مساله مهم رو به هستند یکی مسائل امروز آنهاست مثل مشکلات معیشتی و رفاهی که واقعا در حداقل ممکن است. معلوم نیست رزیدنت‌ها دانشجو هستند یا پرسنل بیمارستان و با وجود کار سخت و فشار سنگین کاری که در بیمارستانها متحمل می‌شوند و شاید ۶۰ درصد بیشتر سایر کارکنان بیمارستانها در این مراکز حضور دارند اما حقوق بسیار ناچیزی دریافت می‌کنند.
او افزود: دستیاران پزشکی نه تنها حقوق بسیار کمی دریافت می‌کنند بلکه حق طبابت و مطب زدن هم ندارند و وزارت بهداشت آنها را از هر گونه اشتغال دیگر منع کرده است، بنابراین باید وضعیت معیشتی آنها بهتر شود. ضمن اینکه کار زیاد و خشونت‌هایی که در بیمارستانها علیه آنها رخ می‌دهد امنیت و وضعیت روانی و جسمی آنها را به شدت به مخاطره انداخته است.
رئیس شورای عالی نظام پزشکی گفت: رسیدن به راه حل مناسب برای رفع مشکلات جسمی و روانی و خودکشی رزیدنت‌ها نیازمند بررسی‌های دقیق و کارشناسانه است. افزایش حقوق و بهبود معیشت دستیاران، اصلاح تعرفه‌های پزشکی و بررسی نقاط ضعف و قوت ادغام آموزش پزشکی در خدمات پزشکی در ایران از جمله مسائلی است که باید در این مسیر مورد توجه قرار بگیرد.
دکتر فاضل تاکید کرد: واقعا کار دستیاران پزشکی طاقت فرساست. با این حال آنان از هر گونه حق و حقوق شغلی محروم هستند. باید قوانین و طرح‌هایی در وزارت بهداشت، دولت و مجلس برای رفع مشکلات رزیدنت‌ها تصویب شود تا این مساله و معضل مهم رفع شود. در مقابل این مشکلات امروز، آینده آنها نیز مبهم است و واقعا آینده شغلی روشنی در انتظار دستیاران پزشکی تخصصی نیست. تعرفه‌های غیر واقعی و نارضایتی پزشکان متخصص فعلی نیز بر ناامیدی و افسردگی بیشتر آنها دامن می‌زند.
در این شرایط رزیدنت‌ها که پزشکان متخصص آینده کشور هستند جایگاه روشنی را برای آینده خود نمی‌بینند و به همین علت شاهد نا امیدی، افسردگی و بی انگیزگی در بین این گروه هستیم که در مواردی به خودکشی و پایان زندگی آنان ختم می‌شود.
به جای اینکه به اتند ها ماهی چهارصد میلیون کارانه بدید این پول رو بین رزیدنت ها تقسیم کنید . ظرفیت پذیرش پزشکی رو هم افزایش بدید تا شیفت ها و کشیک های رزیدنت ها کمتر بشه و بیشتر استراحت کنند .
به جای اینکه به اتند ها ماهی چهارصد میلیون کارانه بدید این پول رو بین رزیدنت ها تقسیم کنید . ظرفیت پذیرش پزشکی رو هم افزایش بدید تا شیفت ها و کشیک های رزیدنت ها کمتر بشه و بیشتر استراحت کنند .