«لسان الغیب» در فیلم «تلماسه» کیست؟

قسمت دوم فیلم تخیلی حماسی Dune یا همان تلماسه از زمستان سال گذشته اکران خود را آغاز کرده است. این فیلم هم همچون قسمت اول آن ساخته ی دنی ویلنوو، کارگردان کانادایی است و بسیاری از ستارگان مشهور هالیوود در آن نقش آفرینی کرده اند، از جمله تیموتی شالامی و زندایا که نقش های اصلی این مجموعه فیلم را برعهده داشته اند. این مجموعه فیلم بر اساس رمانی آمریکایی به همین نام ساخته شده و هر دو قسمت آن به دلیل داشتن داستانی آخرالزمانی با اشارات متعدد به مفاهیم مذهبی و منطقه ی خاورمیانه، بسیار بحث برانگیز بوده اند. یکی از نکات قابل توجه در این مجموعه فیلم استفاده از لقب های «لسان الغیب» و «مهدی» برای اشاره به یک منجی موعود است.

در ادامه با رمان و فیلم تلماسه بیشتر آشنا خواهیم شد و می خواهیم ببینیم لسان الغیب در این فیلم چه کسی است.

رمان تلماسه

فیلم تلماسه بر اساس اولین کتاب از یک مجموعه داستان هشت‌ جلدی علمی-تخیلی نوشته ی فرانک هربرت در سال ۱۹۶۵ ساخته شده است. این مجموعه داستان که بعدها توسط پسر او، برایان هربرت و نویسنده ی دیگری به نام کوین جی. اندرسن ادامه یافت، یکی از مهم‌ ترین داستان‌ های آخرالزمانی قرن بیستم دانسته می شود.

در رمان تلماسه به میزان گسترده‌ای از فرهنگ‌های خاورمیانه‌ای و اسلام برای ساختار جهان درونی‌ آن الگو برداشته شده است.

داستان این رمان در آینده ای دور و در امپراتوریِ بین سیاره ای و گسترده ای اتفاق می افتد که بخش های مختلف آن، توسط خاندان های اشرافی وفادار به سلسله ی پادشاهیِ کورینو کنترل می شوند. کتاب تلماسه به داستان مردی جوان به نام پل آتردیس (وارث خاندان آتردیس) می پردازد در حالی که او و خانواده اش کنترل سیاره ای بیابانی به نام آراکیس را می پذیرند که دارنده ی تنها منبعِ مهمترین و ارزشمندترین ماده در کهکشان است. داستان این اثر، تعاملات پیچیده و چندوجهی سیاسی، دینی، زیستی، فناورانه و انسانی را به تصویر می کشد در حالی که قدرت های امپراتوری برای به دست آوردن کنترل آراکیس با هم رو در رو می شوند. کتاب تلماسه علاوه بر کسب جوایز معتبر متعدد، به عنوان یکی از پرفروش ترین رمان علمی تخیلی جهان شناخته می شود.

داستان فیلم تلماسه

داستان فیلم در سال ۱۰۱۹۱ میلادی و در سیاره‌های دور در کهکشان می‌گذرد که یکی از آن‌ها کالادان نام دارد و دیگری آراکیس ملقب به «تل‌ماسه». اما اشاره‌ها، نمادها، اسامی و بسیاری دیگر از عناصر داستان فرانک هربرت و فیلم دنی ویلنوو کاملاً به منطقه خاورمیانه به عنوان یک منطقه مهم استراتژیک در تمام تاریخ ارجاع می‌دهد.

این فیلم داستانی حماسی از خاندان آتریدیس است. خاندانی سلطنتی که بعد از فرمان امپراطور به «دوک لیتو» مجبور به ترک سیاره‌ی مادری خود به سمت سیاره‌ی کویری «آراکیس» می‌شوند. دوک توسط همسرش جسیکا و پسرش پل (تیموتی شالامی) که مادرش معتقد است دارای نوعی قدرت پیش‌‌گویی مذهبی‌ست، همراهی می‌شود.

داستان در نظامی سرمایه‌داری جریان‌ دارد که سیارات توسط امپراتور به رهبران خاندان واگذار می‌شود. سپس این رهبران تا زمانی که به نحوی منافع  امپراطور را تامین کنند بر آن سیاره و منابعش حکمرانی می‌کنند. سیاره‌ی آراکیس که در تلماسه تصویر شده به شدت خشک و بی‌آب است که همین مساله شرایط زندگی را برای همه‌ی ساکنان سخت کرده است. با وجود کمبود آب، این سیاره به دلیل وجود منابع غنی از ماده‌ای با ارزش به نام ادویه که باید کاشته و استخراج شود، بسیار ثروتمند است.

آراکیس (Arrakis) سیاره ای است که ماده کلیدی مولد انرژی و حمل و نقل و … موسوم به ادویه (Spice)، از آن جا استخراج می گردد. به نظر می رسد که آراکیس برگرفته از کشور عراق امروزی است. چرا که اولاً به لحاظ آوایی با کلمه عراق و تلفظ انگلیسی آن یعنی Iraq (ایراک) شباهت بسیار زیادی دارد. ثانیاً عراق نیز مانند آراکیس، دارای منابع عظیمی از ماده حیاتی و کلیدی نفت است. ثالثاً آراکیس داستان «تلماسه» است، جایی که بیشترین درگیری های بین گروه های مختلف را به خود دیده است و در جهان واقع نیز، خاورمیانه و بالاخص عراق شاهد بروز بیشترین تنش ها در سطح جهان بوده اند. رابعاً در آینده نیز طبق روایات، مرکز حکومت امام زمان (عج)، شهر کوفه خواهد بود که در عراق واقع است و در سری داستان های تلماسه نیز، مرکز حکومت منجی، سیاره آراکیس عنوان شده است. از سویی دیگر، فرمن ها، بومیان سیاره آراکیس که در صحرا زندگی می‌کنند، با آن رداهای بلندشان بیشتر به اعراب صحرانشین شبیه هستند.

لسان الغیب در فیلم تلماسه کیست؟

بازیگر نقش منجی در فیلم تلماسه یعنی پل آتریدس، تیموتی شالامی است.

پل آتریدس از مادری ظاهرا روحانی و از فرقه‌ای است که خصوصیات جادوگری و سحر در خود دارد و از قدرت تمرکز انرژی و به خدمت در آوردن هیولاهای کرم مانند در سیاره آراکیس برخوردار است، یک منجی که می‌خواهد به اصطلاح صلح و دوستی را بر جهان حاکم سازد.

در جای جای فیلم تلماسه از القاب لسان الغیب و مهدی برای اشاره به موعود منجی فرمن ها استفاده می شود.

لسان الغیب برای ایرانیان به عنوان لقب شاعر بزرگ ایرانی، حافظ شیرازی شناخته می شود که به معنای زبان گویای عالم معنویات است.

با این حال، همانطور که گفته شد، در فیلم تلماسه این لقب کارکرد دیگری دارد.

اهالی قوم فرمن، از منجی موعود خود با القاب لسان‌ الغیب و مهدی یاد می کنند.

در فرهنگنامه‌ای که در انتهای رمان تلماسه درج شده و لغات نامانوس این رمان را توضیح داده، در مقابل کلمه «مهدی» نوشته شده: «در اسطوره آخرالزمانی فرمن ها برگزیده‌ای است که آن ها را به سوی بهشت رهبری خواهد کرد»

همچنین در همان فرهنگنامه ی انتهای رمان تلماسه درباره ی کلمه «لسان الغیب» آمده است: «صدایی از جهان بیرون. پیامبر پایان دنیا. در اسطوره‌های آخرالزمانی فرمن‌ها: آورنده آب. (به کلمه “مهدی” رجوع شود)»