تاریخچه کوتاه جت های جنگنده نسل پنجم جهان؛ از F-22 Raptor تا Sukhoi Su-57

جنگنده های نسل پنجم گروهی از جت های جنگنده نظامی با طبقه بندی خاص خودشان هستند که به عنوان پیشرفته ترین جنگنده ها شناخته می شوند. این جت ها که شامل شش نوع مختلف هستند، توسط لاکهید مارتین در ایالات متحده، شرکت هوافضای چنگدو در چین و شرکت JSC سوخوی در روسیه توسعه یافته اند. جنگنده های نسل پنجم برخلاف جنگنده های نسل چهارم، که به خاطر نبردهای تن به تن در فاصله نزدیک با سایر هواپیماهای نظامی شناخته می شوند، دارای چندین ویژگی هستند، مانند قابلیت های کروز مافوق صوت طولانی مدت و آویونیک پیشرفته. اگرچه هر گونه شباهت هایی با دیگر گونه های هم نسل خود دارد که آنها را تحت یک طبقه بندی قرار می دهد، تفاوت هایی نیز بین آنها وجود دارد.

همانطور که لاکهید مارتین، که F-22 Raptor و F-35 Lightning II را تولید کرده، در سال ۲۰۰۹ گفته است، جنگنده های نسل پنجم «بر هر محیط تهدید قابل پیش بینی تسلط خواهند داشت و انعطاف پذیری عملیاتی مشترک و ترکیبی را برای چندین دهه تضمین خواهند کرد». این به دلیل پیشرفت های قابل توجه در بقا و مرگبار بودن، و همچنین بهبود ماندگاری جت و امکان استقرار آن در موقعیت های منحصر به فرد یا وخیم است.

این جت ها همچنین به عنوان هواپیماهای پنهانکار طبقه بندی می شوند که دارای فناوری های مختلفی هستند که قابلیت دیده شدن آنها را از نگاها دشمنان کاهش می دهد، چه از طریق بازتاب، انتشار رادار، مادون قرمز، فرکانس های رادیویی یا صدا.

توسعه و ویژگی ها

تولیدکنندگان سال های زیادی را صرف توسعه نمونه های اولیه هواپیماهای نسل پنجم کردند که تحت یک سری آزمایش ها قرار گرفتند. جنگنده F-22 اولین بار در اواخر دهه ۱۹۹۰ توسعه یافت، اما تا سال ۲۰۰۵ وارد خدمت نشد، در حالی که همتای F-35A آن برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ پرواز کرد و یک دهه بعد وارد خدمت در نیروی دریایی ایالات متحده شد.

از آنجایی که دو نوع ساخت ایالات متحده با فناوری های جدید و پیشرفته خود صحنه نظامی را تغییر دادند، سایر کشورها نیز شروع به پیروی از این رویه کرده و نسخه مخصوص خود را از جنگنده های نسل پنجم ساختند. در چین، شرکت هوافضای چنگدو کار بر روی J-20، معروف به Mighty Dragon را در سال ۲۰۱۱ آغاز کرد. این هواپیما شش سال بعد، در سال ۲۰۱۷، وارد خدمت نیروی هوایی ارتش آزادیبخش خلق شد. شرکت سوخوی روسیه، سو-۵۷ در سال ۲۰۱۰ توسعه داد، اما تا سال ۲۰۲۰ وارد خدمت نشد.

جنگنده های نسل پنجم همه تعداد موتورهای یکسانی ندارند. برخی از آنها فقط یک موتور دارند، اما انواع دیگر ممکن است از دو موتور استفاده کنند. با این حال، چندین ویژگی وجود دارد که جت ها معمولاً با آنها شناخته می شوند، که عبارتند از:

• ابرمانورپذیری، که به هواپیما اجازه می دهد تا مانورهایی تاکتیکی را انجام دهد که در غیر این صورت با تکنیک های مانور آیرودینامیکی معمولی غیرممکن است.
• آگاهی موقعیتی از طریق ادغام داده های شبکه ای، که هواپیما را در نبرد ایمن تر می کند.
• توانایی انجام چندین کار به طور همزمان، که با عنوان نبرد چند منظوره شناخته می شود، شامل ارتباطات فرماندهی و کنترل
• آویونیک بهبودیافته با رادار با احتمال رهگیری کم که به جت‌ها اجازه می‌دهد از شناسایی توسط برخی تجهیزات راداری جلوگیری کنند.
• فناوری پنهانکاری برای کاهش قابل دید بودن هواپیما

تغییر صحنه نبرد

به ادعای لاکهید مارتین، قابلیت پنهانکاری اولین بار با F-117 Nighthawk معرفی شد. این هواپیمای تاثیرگذار، برای حمله به تنهایی و در شب طراحی شده بود و دقت قابلیت حمله را در محیط های مرگبار متحول کرد. با این حال، سازنده متوجه شد که قدرت مانور آن به دلیل این فناوری ها به خطر افتاده است. علاوه بر این، این جنگنده دارای یک پلتفرم چند منظوره نبود که باعث می شد حنگ برای خلبانان پیچیده شود.

لاکهید مارتین با توسعه جنگنده های نسل پنجم خود، فناوری پنهانکاری پیشرفته را به ارمغان آورده است که به اپراتورها این امکان را می دهد که در تمام ساعات روز در هر محیط و در برابر هر تهدیدی ماموریت یا نبرد انجام دهند.

برای اجرای این کار، سازنده باید مانورپذیری را بهبود می بخشید، همان چیزی که در جت های F-22 و F-35 امروزی دیده می شود. «پنهانکاری با قابلیت مشاهده بسیار اندک از همان ابتدا در F-35 و F-22 طراحی شده است – این چیزی نیست که بتوان آن را به یک پلتفرم قدیمی اضافه کرد. طراحی‌های پنهانکار به یکپارچه‌سازی اولیه شکل، مواد و نیروی محرکه، همراه با قرار دادن اشتراکی سلاح‌ها، سوخت، اویونیک و حسگرها در داخل بدنه نیاز دارند. نتیجه یک پلتفرم با قابلیت مشاهده بسیار پایین است، حتی زمانی که به طور کامل برای مبارزه پیکربندی شده باشد».

به ادعای SP’s Aviation، پیشرفت‌های بیشتری در F-35 با سنسورهای یکپارچه و سیستم‌های تسلیحاتی آن ایجاد شد. این عناصر برتری قابل توجهی نسبت به هرگونه تهدید بالقوه هواپیماهای جنگنده خط مقدم را به خلبان می داد و به آنها اجازه می داد ابتدا وارد حریم هوایی نبرد شوند تا راه را برای دیگر جنگنده های قدیمی باز کنند. فناوری رادار آرایه اسکن الکترونیکی آن با هواپیماهای قدیمی که دارای سطح مقطع راداری بزرگتری بوده و توسط رادار دشمن به راحتی قابل شناسایی است، متفاوت است.

کروز مافوق صوت

یکی دیگر از ویژگی های قابل توجه نسل پنجمی ها، توانایی جت ها برای حرکت در چنین ارتفاعات بالا بدون گرم شدن مجدد از پس سوز است. این فناوری به عنوان سوپرکروز شناخته می شود که پرواز مافوق صوت پایدار است. چندین جنگنده نظامی قدیمی این قابلیت را ندارند و فقط می توانند با کمک پس سوز سرعت ۱.۰ ماخ یا بیشتر را برای مدت کوتاهی حفظ کنند.

یکی از نمونه های برجسته هواپیماهای سوپرکروز، F-22 است، اما هواپیمای تجاری معروف کنکورد که رکورد طولانی ترین پرواز مافوق صوت را در اختیار دارد نیز از این قابلیت برخوردار بود. همه جنگنده های نسل پنجم می توانند در ارتفاعات بسیار بالا پرواز کنند – بسیار بالاتر از جایی که هواپیماهای مسافربری پرواز می کنند.

F-22، Su-57 و J-20 سقف پرواز حداکثری ۶۶,۰۰۰ فوت (۲۰,۰۰۰ متر) دارند، در حالی که F-35A، B و C قادر به رسیدن به ارتفاع ۴۹,۰۰۰ فوت (۱۵,۰۰۰ متر) هستند. در حالی که این unn در ارتفاع کمتر از ۱۵,۰۰۰ پا نسبت به جنگنده های قبلی قرار دارد، اف-۳۵ ها هنوز هم می توانند سرعت مافوق صوت ۱.۶ ماخ را اجرا کنند. Su-57 و J-20 حداکثر سرعت مساوی ۲.۰ ماخ دارند و F-22 می تواند سریعترین پرواز را با سرعت ۲.۲۵ ماخ را تجربه کند. در ارتفاع کروز، F-22 می تواند به سرعت ۱.۸۲ ماخ برسد، در حالی که Su-57 به سرعت ۱.۳ ماخ می رسد.

جنگنده ها نسل پنجم

با تداوم تکامل جت های جنگنده، بحث هایی در مورد نسل ششم بالقوه وجود داشته است. با این حال، تخمین زده می شود که این هواپیماها تا دهه آینده وارد خدمت نخواهند شد.