انواع حرکات آکروباتیک و نمایشی جت های جنگنده؛ از کبرای بوگاچف تا ۸ کوبایی + ویدیو

جت‌های جنگنده نسل چهارم و پنجم همچنان به جابجا کردن آنچه از نظر آیرودینامیکی ممکن است ادامه می‌دهند. این هواپیماهای شگفت انگیز، در نمایشگاه های هوایی در سراسر جهان، به طور مرتب قدرت مانور خود را به نمایش می گذارند. در حالی که این مانورها جالب به نظر می رسند و حیرت بینندگان را برای لحظاتی در پی دارند، کاربردهای عملی در نبرد هوایی نیز دارند.

بسیاری از مانورهایی که در زیر مورد بحث قرار می‌گیرند نیاز به جهت دهی رانش (thrust vectoring) دارند که فقط در جت‌های جنگنده نسل پنجم در دسترس است.

مانور کولبیت

مانور کولبیت (Kulbit) توسط خلبانان روسی توسعه داده شد و شامل یک لوپ کوتاه و بسته است که اغلب از طول هواپیما بزرگتر نیست. این مانور از قابلیت‌های پسااستال (post-stall) و جهت دهی رانش استفاده می‌کند که به هواپیما اجازه می‌دهد در کمترین فاصله رو به جلو و عمودی پشتک وارو بزند. این مانورپذیری فشرده به هواپیما اجازه می‌دهد تا به صورت عمودی قرار بگیرد و باعث می شود که هواپیمای دشمن از کنار آن عبور کند، در حالی که هواپیمای مانور دهنده از حالت دفاعی به تهاجمی تغییر موضع می دهد.

هواپیماهایی که این مانور را با موفقیت انجام داده اند عبارتند از F-22، Su-30، Su-35، Su-37، Su-47، Su-57 و MiG-29 OVT.

مانور کبرای پوگاچف

کبرای پوگاچف (Pugachev’s Cobra) مانوری است که در آن هواپیما به صورت عمودی بالا رفته و مانند مانور کولبیت متوقف می شود. با این حال، در کبرای پوگاچف، هواپیما به‌جای تکمیل کردن حرکت پشت وارو در کولبیت، به صورت عمودی به سمت پایین برمی‌گردد و به پرواز مستقیم و صاف ادامه می دهد. این مانور به افتخار خلبان روسی، ویکتور پوگاچف نامگذاری شده است که برای اولین بار در نمایشگاه هوایی پاریس در سال ۱۹۹۸ آن را با یک هواپیمای Su-27 به نمایش گذاشت. این مانور بری تمام جنگنده های نسل پنجم در نمایشگاه های هوایی یک استاندارد بوده و حتی در فیلم بلاک باستر هالیوودی تاپ گان: ماوریک در سال ۲۰۲۳ نیز به نمایش گذاشته شد.

مانور کبرای پوگاچف به نسل پنجم هواپیماهای دارای قدرت جهت دهی رانش محدود نمی شود، زیرا اعتقاد بر این است که خلبانان سوئدی Saab-35 برای اولین بار یک نسخه جدید از این مانور را انجام دادند. جنگنده Saab-35 طراحی بدون دمی دارد که ذاتاً آن را ناپایدار می کند و می تواند باعث از دست رفتن لیفت هواپیما شود. خلبانان سوئدی به سرعت متوجه شدند که در هنگام مواجهه با یک توقف یا استال به دلیل زاویه حمله بالا (که به آن استال فوق العاده یا عمیق نیز می گویند)، می توانند به سرعت دماغه هواپیما را با زاویه منفی به پایین برگردانند تا بتوانند دوباره لیفت مورد نیازشان را به دست آورند. این مانور (یا نوعی از کبرا) با MiG-21، F-16، MiG-29 A و Chengdu J-10 اجرا شده است.

مانور سقوط برگ

مانور سقوط برگ یا برگ در حال سقوط (Falling Leaf) شامل توقف و کنترل هواپیما در یک حرکت نوسانی به طرفین با استفاده از سکان برای خنثی کردن چرخش است، مانند سقوط یک برگ از درخت. هواپیما در حالت صاف است و به جلو حرکت نمی کند. این مانور به خلبانان می آموزد که یک ترکیب استال/چرخش را شناخته و از آن بازگردند. جهت دهی رانش در جنگنده های نسل پنجم می تواند باعث شود که هواپیما در حین اجرای این مانور معلق شود.

مانور زنگ کووچور

مانور زنگ کووچور (Kvochur Bell) نسخه ای از لغزش دم (tail slide) است که در آن هواپیما مستقیماً به سمت بالا می رود تا زمانی که به استال دست یابد و شتاب رو به جلو متوقف شود. به جای اینکه هواپیما ابتدا از سمت دم به پایین «لغزش» کند تا زمانی که هواپیما به پرواز صاف بازگردد، شبیه به لغزش دم، هواپیما قبل از بازگشت به پرواز صاف، یک چرخش را روی محور طولی در نیمه آخر لغزش انجام می دهد. این مانور به افتخار خلبان آزمایشی روسی، آناتولی کووچور نامگذاری شده است که برای اولین بار (ظاهراً تصادفی) آن را در نمایشگاه هوایی فارنبرو در سال ۱۹۸۸ انجام داد. در طول این نمایش، کووچر در حال پرواز با یک MiG-29 بود و سعی داشت نشان دهد که جت جنگنده روسی قادر به انجام یک مانور لغزش دم است، مانوری که قبلا فقط توسط هواپیماهای ملخی انجام می شد. در راه پایین آمدن از اوج مانور لغزش دم، کووچور یک پیچ را اضافه کرد تا پرواز را دوباره به حالت صاف بازگرداند. این یکی دیگر از مانورهای آکروباتیکی است که در Top Gun: Maverick به تصویر کشیده شد.

مانور پیچش تخت

مانور پیچش تخت (Flat Spin) یکی از خطرناک ترین مانورها است. هواپیما هیچ شتاب و جهشی رو به جلو ندارد و سطوح کنترلی هیچ جریان هوایی روی خود ندارند. این عوامل باعث می شود که هواپیما در حین سقوط به سوی زمین حول محور عمودی خود بچرخد. جت‌های جنگنده نسل پنجم با قابلیت‌ جهت دهی رانش می‌توانند این مانور را انجام دهند، شتاب رو به جلو را دوباره به دست آورند و حالت ایستا/چرخش را بشکنند.

مانور ۸ کوبایی

مانور ۸ کوبایی (Cuban 8) یک مانور آکروباتیک پایه است که با یک لوپ با نیم پیچش در بالا و سپس یک لوپ دیگر در جهت مخالف با نیم پیچش شروع می شود و به پرواز مستقیم و صاف برمی گردد. نسخه نیم ۸ کوبایی فقط شامل یک لوپ با نیم پیچش و یک ۸ کوبایی معکوس است که در آن هواپیما با نیم پیچش در بالا وارد حرکت عمودی می شود و سپس به سمت مسیر معکوس می رود. این مانور به لن پووی، خلبان آمریکایی نسبت داده می شود که در نیروی هوایی کوبا خدمت کرد و این مانور را به طور تصادفی در مسابقه نمایشی All-American Air Race Meeting در میامی در سال ۱۹۳۶ ابداع کرد.

مانور لغزش دم

مانور لغزش دم (Tail Slide) شامل کشیدن هواپیما به سمت یک صعود عمودی با قدرت کامل است تا زمانی که شتاب رو به جلو از بین برود و سپس آن را تا جایی که امکان دارد در همان حالت نگه دارید. هنگامی که هواپیما به سمت عقب بر می گردد، ابتدا از سمت دم، خلبان دماغه هواپیما را به حالت شیرجه می برد تا زمانی که دوباره سرعت لازم را بدست آورد و به پرواز صاف منتقل شود.