امواج کوهستان چیست؟ تسنیم عامل احتمالی سقوط هلیکوپتر رئیس جمهور را اعلام کرد

درباره سانحه سقوط بالگرد حامل رئیسی و همراهان برخی کارشناسان می‌گویند که احتمال تأثیر موج کوهستان در این واقعه وجود دارد، اما موج کوهستان چیست؟

هلیکوپتر حامل رئیس‌ جمهور و هیئت همراه بعدازظهر روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه هنگام پرواز از محل افتتاح سد قیزقلعه‌سی به‌سمت تبریز سقوط کرد.

شرایط بد جوّی منطقه پروازی هلیکوپتر حامل رئیس‌جمهور از جمله موضوعاتی بود که از همان ابتدای مخابره خبر وقوع این سانحه مطرح شد؛ مضاف بر اینکه سازمان هواشناسی کشورمان نیز برای آن منطقه در روز وقوع سانحه «هشدار نارنجی» صادر کرده بود.

از سوی دیگر پس از سانحه سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور، برخی کارشناسان این حوزه نیز بر احتمال تأثیر مداخلات جوّی و وجود «امواج کوهستان» در وقوع این سانحه صحه گذاشتند.

هیئتی در ستاد کل نیرو‌های مسلح مشغول ارزیابی کامل این واقعه است و به‌زودی جمع‌بندی نهایی خود را اعلام خواهد کرد، ستاد کل نیرو‌های مسلح، اولین اطلاعیه خود را در این زمینه نیز منتشر کرده است.

اما اینکه آیا امواج کوهستان تا چه‌حد می‌تواند عاملی برای بروز این سانحه در آن منطقه کوهستانی شده باشد، مسئله‌ای است که دکتر محمدتقی زمانیان، از پیشکسوتان برجسته صنعت هواشناسی کشور و عضو سابق کمیته مشترک علمی وابسته به برنامه و تغییر اقلیم جهان در مطلبی که در اختیار تسنیم قرار داده به بررسی خلاصه آن پرداخته است:

ابری که رئیس دفتر رئیس‌جمهور در توضیح جزئیات وقوع سانحه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور به آن اشاره کرد، در هواشناسی به نام «ابر عدسی» مشهور است که نشان از وجود موج کوهستان در بخش پشت به باد کوه دارد.

موج کوهستان تا امروز در کشور‌های مختلف باعث بسیاری از سقوط‌های هواپیما‌ها بوده است؛ موج کوهستان در قسمت پشت به باد کوه شکل می‌گیرد و ابر‌های عدسی که معمولاً در بادسوی کوه با فاصله‌های تقریباً مساوی دیده می‌شوند، «آشکارساز» این موج‌ها هستند و هرچه از کوه فاصله بیش‌تر شود، کوچک‌تر می‌شوند تا اینکه تمام قطرک‌های آن ابر‌ها تبخیر می‌شود البتّه اگر هوا خشک باشد، حتّی این آشکارساز‌ها نیز دیده نمی‌شوند.

معمولاً اگر موج کوهستان پیش‌بینی نشود یا اینکه امکان پیش‌بینی آن به‌دلایلی وجود نداشته باشد، تراز پرواز هواپیما یا بالگرد باید ارتفاع بالاترین قلّه کوهستان از سطح دریا به‌علاوه یک‌سوم ارتفاع بالاترین قلّه کوهستان در نظر گرفته شود تا خطری برای سرنشینان هواپیما یا بالگرد پیش نیاید.

ضمناً چنانچه هواپیما یا بالگرد با «باد روبه‌رو» مواجه باشد، خطر موج کوهستان بسیار افزایش می‌یابد.

لازم است مسئله تأثیرگذاری وجود موج کوهستان و باد روبه‌رو در منطقه وقوع سانحه اخیر با کمک سازمان هواشناسی و حضور کارشناس متخصص این حوزه در کارگروه ویژه بررسی سانحه در دستور کار قرار گیرد.

همچنین حسین اردکانی؛ پیشکسوت صنعت هواشناسی کشورمان نیز درباره نقش احتمالی مداخلات جوّی در وقوع این سانحه می‌گوید:

در منطقه وقوع سانحه به‌احتمال زیاد امواج کوهستان شدید بوده است و اگر خلبان هلیکوپتر حامل رئیس‌جمهور و همراهان از قبل، پیش‌بینی وجود امواج کوهستان در منطقه پروازی خود را دریافت کرده باشد باید حداقل یک‌هزار تا ۲ هزار متر بالای منطقه کوهستان به پرواز درمی‌آمد، چراکه در برخی مواقع ۲ تا ۵ هزار متر «حرکت نزولی» در امواج کوهستان می‌تواند وجود داشته باشد.

در پرواز هلیکوپتر رئیس‌جمهور در آن منطقه کوهستانی نیز بنابر برخی قرائن هواشناسی، پرواز در جهت مخالف باد بوده است؛ این مسئله می‌توانسته است هلیکوپتر را شدیداً به‌سمت پایین بکشاند و برخورد با صخره را باعث شده باشد.

باید این مسئله در سانحه اخیر مورد بررسی دقیق قرار گیرد که آیا در این پرواز، پیش‌بینی وجود امواج کوهستان شده بوده یا خیر؛ در جریان سقوط هواپیمای مسافربری ATR در منطقه دناکوه در سال ۹۶ نیز شاهد وجود امواج کوهستان در سطوح بسیار بالا بودیم که باعث وقوع آن سانحه بسیار تلخ شد.