زایمان اپیدورال یا زایمان بدون درد چیست؟

نورا تاجدینی شنبه، ۰۹ تیر ۱۴۰۳

زایمان اپیدورال (Epidural delivery) یک روش متداول برای کاهش درد یا عدم احساس آن است. ماده بی‌حسی اپیدورال از ناحیه کمر تزریق می‌شود تا شما هنگام زایمان طبیعی یا سزارین دردی احساس نکنید.

زایمان یکی از موقعیت‌های شیرین، اما دلهره‌آوری است که اکثر زنان در دوران بارداری بار‌ها به آن فکر می‌کنند. این‌که می‌خواهند در طول زایمان هوشیار باشند، اما درد زایمان طبیعی تصمیم آن‌ها را تغییر می‌دهد. در زایمان اپیدورال شما با وجود این‌که دردی احساس نمی‌کنید، اما کاملاً هوشیار هستید. از همین‌رو به آن زایمان بدون درد می‌گویند. اگر کنجکاو شده‌اید که بدانید زایمان اپیدورال چیست، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا زایمان طبیعی و سزارین با اپیدورال را بررسی کنیم.

آشنایی با مفهوم بی‌حسی اپیدورال

اپیدورال روش متداولی برای زایمان است که یک داروی بی‌حس‌کننده به فضای اطراف اعصاب نخاع شما به نام فضای اپیدورال تزریق می‌شود. هدف از این کار کاهش درد یا از بین بردن کامل آن (بیهوشی) برای ناحیه مشخصی از بدن مانند شکم است. به این ماده، بی‌حسی موضعی یا منطقه‌ای هم می‌گویند. از همین‌رو زنان هنگام زایمان هوشیار هستند، اما دردی احساس نمی‌کنند.

انواع اپیدورال

بی‌حسی اپیدورال نخاعی: در این روش بی‌حسی زیر کمر تزریق می‌شود. این نوع بیهوشی بیشتر برای زایمان سزارین با اپیدورال انجام خواهد شد.
بی‌حسی اپیدورال خاص: در این روش فرد لمس و برخورد لوازم پزشکی را با بدن خود احساس می‌کند، اما دردی ندارد. از این نوع بیهوشی معمولاً برای وضع حمل طبیعی با اپیدورال استفاده می‌کنند.

Epidural delivery یا زایمان بدون درد چیست؟

زایمان اپیدورال یک روش متداول وضع حمل است که زنان باردار این روز‌ها به سراغ آن ‌می‌روند. در این روش قسمت پایین کمر حساسیت خود را نسبت به درد توسط بی‌حسی منطقه‌ای از دست داده و فرد درد یا تماسی احساس نمی‌کند.

این روش برای کاهش درد زایمان بسیار مؤثر بوده و به مادر این امکان را می‌دهد تا در مراحل زایمان آرام‌تر باشد و بتواند بر روی فرایند زایمان تمرکز کند. از طرفی کاهش درد با بی‌حسی موضعی اپیدورال در وضع حمل طبیعی یا سزارین احتمال ایجاد تنش در مادر و خطرات مربوط به آن را به حداقل می‌رساند.

زایمان طبیعی با اپیدورال چیست؟

این روش به معنی کاهش درد وضع حمل طبیعی با بی‌حسی اپیدورال (Epidural) است. در نزدیکی زمان شروع زایمان سوزنی بلند و نازک به ناحیه کمر شما وارد می‌کنند و داروی بی‌حسی به‌طور مستقیم در آن ناحیه تزریق خواهد شد.

مقدار داروی بی‌حسی موضعی در این روش کمتر و میزان مُسکن‌ها بیشتر است. به‌همین دلیل مادر در طول زایمان طبیعی با بی‌حسی موضعی درد احساس نمی‌کند، اما متوجه تماس خواهد شد.

زایمان سزارین با اپیدورال

در این نوع زایمان ناحیه کمر توسط مُسکن‌ها و بی‌حس‌کننده موضعی کاملاً احساس خود را از دست می‌دهند. از همین‌رو مادر با وجود هوشیار بودن، هیچ احساسی در پا‌های خود ندارد و چیزی از درد متوجه نمی‌شود.

درواقع این دارو با اثر بی‌حس‌کننده خود موجب کاهش درد شما در طول جراحی سزارین می‌شود. به طوری‌که درد قوی‌ترین مراحل عمل جراحی و سزارین بسیار ناچیز احساس خواهد شد.

زایمان اپیدورال چگونه است؟

زایمان طبیعی و سزارین با ماده بی‌حسی اپیدورال یک روش مؤثر برای کاهش درد نسبت به سایر دارو‌ها است. در این نوع وضع حمل دارو توسط لوله بلند و نازک توخالی که انعطاف بالایی دارد (کاتتر) وارد فضای اپیدورال در کمر می‌شود.

این فضا دقیقاً بیرون از فضای اطراف نخاع و مایع نخاعی قرار گرفته است. فرایند زایمان با ماده بی‌حسی موضعی برای زنان بدون درد است یا این‌که درد بسیار کمی را احساس خواهند کرد. هر نوع داروی مُسکنی حتی بی‌حسی موضعی اپیدورال از طریق بند ناف وارد جریان خون کودک می‌شود.

با این تفاوت که ماده بی‌حسی مذکور نسبت به دارو‌های دیگری که برای کاهش درد زایمان استفاده می‌شوند، اثرات منفی کمتری بر روی نوزاد درون شکم مادر می‌گذارد.

روش زایمان اپیدورال (Epidural delivery)

در حال حاضر این نوع وضع حمل به دو صورت انجام می‌شود:

۱. وضع‌حمل اپیدورال معمولی

در این روش کاتتر بیهوشی به کمک پمپ به صورت دوره‌ای درون فضای اپیدورال تزریق می‌شود. داروی مُسکن استفاده شده در این روش مورفین یا فنتانیل است که جایگزین مناسبی برای دوز‌های بالاتر بیهوشی مانند کلروفیکاین یا لیدوکایین خواهد بود.

۲. اپیدورال اسپاینال یا نخاعی (CSE)

در این روش ابتدا مُسکن، ماده بی‌حسی یا ترکیب آن‌ها زیر غشای خارجی پوشاننده نخاع تزریق می‌شود، سپس آن را وارد فضای اپیدورال می‌کنند. متخصص بیهوشی ابتدا سوزن و پس از آن کاتتر را درون فضای اپیدورال وارد می‌کند، سپس با بیرون کشیدن سوزن، کاتتر داخل محل مورد نظر باقی می‌ماند. بدین شکل مادر می‌تواند در تخت حرکت کند و موقعیت خود را تغییر دهد.

مراحل زایمان اپیدورال

فرآیند زایمان بدون درد بدین شکل است:

در ابتدا پزشک متخصص بیهوشی و دکتر زنان با شما در مورد جزئیات و عوارض احتمالی زایمان بدون درد صحبت می‌کنند.
مادر باردار باید به پهلو در حالت خمیده دراز بکشد یا در لبه تخت قرار بگیرد.
متخصص بیهوش با ضدعفونی کردن ناحیه مورد نظر در کمر، سوزن مخصوص حاوی ماده بی‌حسی را در سمت پایین کمر قرار می‌دهد.
کاتتر به کمک سوزن مخصوص عبور می‌کند، سپس سوزن خارج شده و کاتتر در جای خود قرار می‌گیرد.
در صورت نیاز به تزریق مجدد اپیدورال، این کار از طریق کاتتر باقی مانده در کمر انجام می‌شود.
در این حالت مادر باردار می‌تواند بدون حرکت شدید روی کاتتر دراز بکشد.
در اولین قدم دوز کمی برای تست داروی بی‌حسی به بیمار داده می‌شود، در صورت عدم مشکل جدی دوز کامل تزریق خواهد شد.
ضربان قلب کودک و فشارخون مادر پس از تزریق بی‌حسی Epidural در طول زایمان به‌طور منظم کنترل می‌شود.
در طول زایمان اپیدورال مادر باید به پهلو در جهات مختلف بچرخد تا روند وضع حمل کُند نشود.
پس از وضع‌حمل کاتتر از کمر خارج می‌شود، مگر هنگام زایمان سزارین با اپیدورال که کاتتر برای تزریق دارو‌های بعدی در جای خود باقی می‌ماند.

تفاوت زایمان اپیدورال و اسپاینال

هر دو روش برای زایمان بدون درد به کمک تزریق داروی بی‌حسی به ناحیه کمر انجام می‌شوند. اما نحوه و محل تزریق دارو در زایمان اپیدورال و وضع حمل به شیوه اسپاینال متفاوت است.

در زایمان اپیدورال داروی بی‌حسی توسط یک سوزن بلند از بین مهره‌های کمری وارد ناحیه مورد نظر می‌شود و سپس کاتتری که داخل سوزن قرار دارد برای تزریق مستقیم دارو به کمر درون آن باقی می‌ماند. اما در زایمان اسپاینال (Spinal delivery) داروی بی‌حسی توسط سوزن کوتاه‌تر وارد ناحیه کمری شده و سوزن به‌طور موقت در مایع مغزی نخاعی (مهره دوم ستون فقرات به‌دلیل جلوگیری از آسیب نخاعی) وارد می‌شود.

درواقع سوزن آن‌جا قرار دارد تا داروی بی‌حسی را وارد ناحیه کمری کند، اما کاتتر برای تزریق مستقیم دارو وارد کمر نمی‌شود. فرآیند زایمان اسپاینال به‌دلیل کوتاه بودن سوزن سریع‌تر بوده و کاهش درد زودتر رخ می‌دهد.