۸ جنگنده نسل ۴.۵ برتر غیرآمریکایی جهان؛ از Chengdu J-10C تا Mitsubishi F-2

از جمله جالب‌ترین پیشرفت‌های سال‌های اخیر، جنگنده‌های نسل ۴.۵ هستند، کلاسی از جنگنده‌ها که فاصله بین نسل‌های چهارم و پنجم را پر می‌کنند. این جنگنده‌ها قابلیت اطمینان سنتی و توانمندی‌های پیشرفته را بدون هزینه های بالای توسعه جنگنده های نسل پنجم، با هم ترکیب می کنند. جنگنده‌های نسل ۴.۵ از تجهیزات آویونیک پیشرفته، برخی قابلیت‌های پنهانکاری و قابلیت‌های عملکردی پیشرفته‌تر برخوردارند که آنها را به دارایی‌های فوق‌العاده‌ای در جنگ‌های هوایی مدرن تبدیل می‌کند.

جنگنده های نسل ۴.۵ که در دهه ۱۹۹۰ طراحی شده‌اند، ارتقاء‌های تکاملی نسل چهارم هستند. آن‌ها مجموعه‌های آویونیک یکپارچه و سلاح‌های پیشرفته‌ای را در خود جای داده‌اند تا هواپیماها را کمتر قابل شناسایی و ردیابی کنند. این جنگنده‌ها حاوی پوشش‌هایی برای مخفی کردن پره‌های توربین و استفاده از مواد پیشرفته با ویژگی‌های کمتر برجسته و کمتر قابل مشاهده‌ای هستند که عمدتاً در جنگنده های نسل پنجم مانند F-22 Raptor و F-35 Lightning II یافت می‌شوند.

در دهه ۱۹۸۰ شاهد جایگزینی سیستم‌های آویونیک آنالوگ بودیم و میکروکامپیوترها امکان ارتقاء سریع سیستم های آویونیک، از جمله آرایه‌های اسکن الکترونیکی فعال رادار AESA، گذرگاه‌های الکترونیکی دیجیتال، و جستجو و ردیابی مادون قرمز، را فراهم کردند. این پیشرفت‌ها شامل مانورپذیری با پایداری استاتیکی آرام بود که به لطف سیستم‌های کنترل پرواز با سیم و رایانه‌های دیجیتال امکان‌پذیر می‌شد.

در حالی که ایالات متحده گام های مهمی در توسعه جنگنده های نسل ۴.۵ مانند F-15EX و F/A-18 Super Hornet برداشته است، چندین کشور دیگر نیز مدل‌های رقابتی خود را تولید کرده‌اند. این جنگنده‌ها به عنوان بازیگران پیشرو در جنگ‌های هوایی مدرن عمل می‌کنند. بیایید نگاهی دقیق تر به برخی دیگر از جنگنده‌های قابل توجه نسل ۴.۵ بیندازیم:

۸- Chengdu J-10C

چین در بیست سال گذشته پیشرفت چشمگیری در برنامه های هواپیماهای جدید خود داشته است. توسعه چشمگیر جنگنده J-10 گواهی بر تعهد چین به نوآوری است. این هواپیمای جنگی رادارگریز در سال ۲۰۰۶ وارد خدمت شد و از آن زمان تاکنون حدود ۳۵۰ فروند از آن تولید کرده است که از تعداد تولید شده بسیاری از جنگنده های محبوب پیشی گرفته است.

توسعه یافته توسط Chengdu Aircraft Design Institute CADI، یکی از شرکت های تابعه شرکت هواپیماسازی چنگدو، J-10C، یک تکامل قدرتمند قابل مقایسه با F-16، دارای رادار مدرن AESA است و می تواند موشک هوا به هوای برد بلند PL-15 را حمل کند. این جنگنده رزمی چند منظوره در پیکربندی نمایش هوایی با بدنه سبک، پایداری مناسب و کاناردهای بزرگ خود بسیار چابک بوده است. گزینه کنترل جهت رانش نیز این قابلیت را در سرعت های پایین افزایش می دهد.

موتورهای توربوفن WS-10 ارتش چین،در طی نسل های مختلف این جنگنده بسیار بهبود یافته و استفاده از موتور روسی AL-31FN Series 3 که برای نسخه J-10B توسعه یافته بود، عملکرد آن را بهبود بخشید. این موتور هنوز هم تقریباً در تمام معیارها و در مقایسه مستقیم با طراحی های اروپایی یا آمریکایی برابری می کند.

جاستین برانک، محقق ارشد حوزه قدرت هوایی و تکنولوژی در Hush Kit مدعی است: «J-10C یک جهش قابل توجه به درون توانایی واقعی “نسل ۴.۵” برای نیروی هوایی چین در مقایسه با انواع قبلی این پرنده متمایز است، چیزی که این نیرو آن را شامل قابلیت مشاهده کم برای رادار تعریف می کند؛ توانایی سوپرکروز (پرواز با سرعت مافوق صوت بدون استفاده از پس سوز)؛ و قدرت مانور بسیار بالا در تمامی سرعت ها».

۷- Dassault Rafale

رافال یک هواپیمای جنگی همه کاره فرانسوی است که کارآیی رزمی و توانایی بقای چشمگیری را در عملیات نیروی هوافضا و نیروی دریایی فرانسه نشان داده است. انتظار می رود این هواپیما تا پس از سال ۲۰۵۰ نیز یک دارایی کلیدی برای نیروهای مسلح فرانسه و سایر کشورها باقی بماند. این هواپیمای جدید می تواند ماموریت های مختلفی را انجام دهد.

در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۴، داسو اعلام کرد که هواپیمای رافال آنها اولین پرواز آزمایشی خود را در پیکربندی “به شدت مسلح” با موفقیت انجام داده است، که شامل شش موشک هوا به سطح، شش موشک هوا به هوا و ۶,۰۰۰ لیتر سوخت اضافی، علاوه بر قابلیت های نسل ۴.۵ آن است.

این هواپیما که همه نقش ها را در بالاترین کیفیت انجام می دهد، قادر به انجام ماموریت های مختلفی مانند دفاع هوایی، شناسایی، بازدارندگی هسته ای، حمله دقیق هوا به زمین، پشتیبانی نزدیک هوایی، حملات ضد کشتی و سوخت رسانی به هواپیماهای مشابه است که گستره وسیعی از قابلیت ها را تضمین می کند که معنای واژه Omni برای توصیف این جنگنده است، وازه های لاتین که به معنای تمام یا جهان شمول است.

سیستم ماموریت رافال می‌تواند تسلیحات مختلفی از جمله موشک هوا به هوای دوربرد METEOR، موشک های هوا به هوای رهگیری، مبارزه و دفاع از خود فراتر از برد بصری MICA، سری موشک های نقطه زن ماژولار هوا به زمین راکتی HAMMER، موشک برد بلند دورایستای SCALP، موشک ضد کشتی AM39 EXOCET، بمب های هدایت لیزری با سرجنگی ها و جستجوگرهای مختلف، بمب های کلاسیک غیر هدایت شونده، و توپ داخلی ۳۰ میلی متری NEXTER 30M791 با سرعت شلیک ۲,۵۰۰ گلوله در دقیقه را حمل کند.

انطباق Mil-Std-1760 سیستم مدیریت مخزن آن، قابلیت سازگاری آن را در زمینه تسلیحات تضمین می کند و امکان ادغام آسان سلاح های انتخاب شده توسط مشتری را فراهم می سازد. با وزن خالی ۱۰ تنی، رافال به ۱۴ نقطه اتصال مجهز شده است که پنج تای آن می تواند مهمات سنگین یا باک های پرتابی را حمل کند و مجموع ظرفیت بار خارجی بیش از ۹ تن را داراست.

۶- Eurofighter Typhoon

جنگنده تایفون یک جت جنگنده پیشرفته نسل ۴.۵ است که توسط کنسرسیومی متشکل از بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا در جریان استقرار برای ماموریت های QRA هشدار واکنش سریع ناتو ساخته شد. این هواپیماهای جنگنده چندمنظوره دو موتوره نسل ۴++ با بال دلتا، بسیار چابک و متخصصان نبردهای تن به تن در رزم واقعی هستند.

بدنه پنهانکار هواپیما و سنسورها، سیستم کنترل و سیستم های تسلیحاتی پیشرفته آن قابلیت های رزمی بهینه ای را ارائه می دهند. Eurofighter Typhoon به دلیل داشتن موتورهای قدرتمند و وزن ناخالص پایین، یک هواپیمای جنگنده معیار است که در نتیجه نسبت رانش به وزن فوق‌العاده‌ای دارد. عملکرد آن در نقش های مختلف به طور مداوم از رقیبانش بهتر بوده است که آن را به یک هواپیمای جنگی واقعی با نقش های متفاوت تبدیل می کند.

اوکراین حداقل از اوایل سال ۲۰۲۳ تقاضای دریافت جت های تایفون را داشته است. انگلیس ممکن است در نهایت جت های جنگنده پیشرفته Eurofighter Typhoon خود را به اوکراین بفرستد. الکسی رزنیکوف، وزیر دفاع سابق اوکراین، نسبت به دریافت احتمالی جت های جنگنده تایفون از آلمان ابراز خوش بینی کرده بود.

در سپتامبر ۲۰۲۴، رستم عمروف، وزیر دفاع اوکراین، اعلام کرد که پس از کسب مجوز برای دریافت جنگنده‌های میراژ-۲۰۰۰ از فرانسه، کی‌یف در حال مذاکره برای دریافت یوروفایتر تایفون است.

آلفردو گاروته، کارشناس یوروفایتر می گوید: «یوروفایتر چیزی فراتر از یک هواپیما است؛ در مورد همکاری اروپایی و برتری تکنولوژیک است. این جنگنده استقلال عملیاتی را تضمین می کند و از هزاران شغل با مهارت بالا در سراسر اروپا پشتیبانی می کند. این برنامه نمونه ای از دستاوردهایی است که اروپا می تواند به دست آورد، زمانی که کشورها برای رسیدن به یک هدف مشترک با یکدیگر همکاری کنند».

۵- Tejas MK 1A

Tejas Mk1 یک هواپیمای جنگنده مافوق صوت سبک وزن و با چابکی بالا در نسل ۴.۵ است که برای پشتیبانی هوایی رزمی، نبرد نزدیک و نقش های حمله به اهداف زمینی طراحی شده است. این هواپیما در ژوئیه ۲۰۱۶ وارد خدمت نیروی هوایی هند شد. در سال ۲۰۲۵، Tejas Mk-1A تقاضای زیادی خواهد داشت و به دلیل چالش های فنی با تاخیر تحویل مواجه خواهد شد.

HAL قول داده است که بازده تولید را بهبود بخشیده و سفارش های این هواپیما را در اسرع وقت تحویل دهد. Tejas Mk-1A یک جت جنگنده نسل ۴.۵ است که در هند و به عنوان بخشی از طرح دفاعی این کشور برای خودکفایی در تولیدات دفاعی، طراحی و توسعه یافته است.

در فوریه ۲۰۲۴، ADA یادداشت تفاهمی با IAF امضا کرد تا تسلیحات و حسگرهای آینده نگرانه این جنگنده را یکپارچه سازی کند. آژانس توسعه هوانوردی سازمان تحقیقات و توسعه دفاعی، ADA، طراحی و توسعه برنامه این جنگنده را بر عهده داشته و Hindustan Aeronautics Limited HAL نیز پیمانکار صنعتی اصلی پروژه است.

۴- Mitsubishi F-2

F-2 که از F-16 Fighting Falcon مشتق شده است، دارای بدنه ای بزرگتر و ۲۵ درصد مساحت بال بیشتر نسبت به نسخه اورجینال آمریکایی است که قدرت مانور و ظرفیت بار آن را بهبود می بخشد. این جنگنده به رادار J/APG-2 AESA مجهز است که اولین در نوع خود در یک هواپیمای جنگی است که قابلیت تشخیص و ردیابی برتری را ارائه می دهد.

نیروی دفاع هوایی ژاپن، جنگنده F-2 را به عنوان یک جت جنگنده پشتیبانی نزدیک هوایی با قابلیت‌های مانور بهبود یافته و بال‌های سبک توسعه داده است. این هواپیما از مواد کامپوزیتی برای ساختار و طول بال خود استفاده می کند و دارای سیستم های جنگ الکترونیک یکپارچه و یک کامپیوتر داخلی است.

تکنولوژی Control Configured Vehicle CCV و ویژگی های پنهانکاری با استفاده از مواد جاذب امواج رادیویی و افزایش نیروی پیشرانه برای برخاست و فرود افزایش یافته است. مواد کامپوزیتی باعث کاهش وزن و ردپای راداری هواپیما شده و چابکی و بقای آن را افزایش می دهد.

F-2 دارای سطح مقطع راداری کاهش یافته است که بقای آن را در محیط های متخاصم افزایش می دهد. این هواپیما همچنین دارای یک سیستم راداری پیشرفته AESA است که قدرت نسل ۴.۵ی آن را بهبود می بخشد. این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده تعهد F-2 به پیشرفت‌های فناوری در بخش هوانوردی است.

۳- Saab JAS 39E/F Gripen

جنگنده JAS 39E/F Gripen که با نام Gripen E/F نیز شناخته می شود، یک جنگنده چندمنظوره نسل ۴.۵ پیشرفته است که توسط ساب برای نیروی هوایی سوئد و سایر مشتریان بین المللی مانند برزیل، مجارستان و آفریقای جنوبی توسعه یافته است. این هواپیمای پیشرفته برای مقابله و شکست تهدیدهای آینده طراحی شده است و طیف وسیعی از قابلیت ها از جمله سوخت گیری هوا به هوا را ارائه می دهد.

Gripen E/F با موتور F414G ساخت جنرال الکتریک، نیروی پیشرانه و عملکرد چشمگیری ارائه می دهد. این هواپیما دارای حداکثر وزن برخاست ۱۶,۵۰۰ کیلوگرم است و می تواند محموله قابل توجهی را روی ده نقطه سخت خود حمل کند. طراحی بال با نسبت تصویر بالا، قدرت مانور و برد را افزایش می دهد. قبل از این پیشرفت‌ها، جت‌های قدیمی‌تر از یک موتور توربوفن پس سوز Volvo RM12 استفاده می‌کردند.

گریپن مجهز به مجموعه‌ای از تسلیحات چشمگیر است که آن را به یک هواپیمای جنگی همه‌کاره و قدرتمند با ده نقطه سخت متصل به بدنه تبدیل می‌کند. در اینجا نکات کلیدی در مورد تسلیحات Saab JAS 39E/F Gripen آورده شده است:

• موشک های هوا به هوا: AIM-120 AMRAAM، IRIS-T، Meteor
• مهمات هوا به زمین: GBU-49 Paveway II، AGM-65 Maverick
• موشک های ضد کشتی
• بمب های هدایت شونده دقیق
• توپ ۲۷ میلی متری Mauser BK-27

۲- Shenyang J-16

Shenyang J-16 که با نام Qianlong یا اژدهای پنهان نیز شناخته می شود، یک جنگنده ضربتی چندمنظوره نسل ۴.۵ است که توسط شرکت هواپیماسازی Shenyang برای نیروی هوایی ارتش آزادیبخش خلق چین ساخته شده است. این هواپیما مجهز به سیستم های آویونیک پیشرفته از جمله رادار AESA برای تشخیص و ردیابی برتر و سیستم نمایشگر نصب شده روی کلاهخود برای بهبود آگاهی موقعیتی و دقت هدف گیری است.

در ۲۹ و ۳۰ نوامبر ۲۰۲۴، نیروهای هوایی چین و روسیه گشت زنی مشترکی را بر فراز دریای ژاپن و مناطق مجاور انجام دادند. با این حال، عملیات طبق برنامه پیش نرفت و ناکارآمدی در قابلیت‌های هوانوردی نظامی چین را آشکار کرد.

یک بمب افکن استراتژیک چینی H-6N برای گشت زنی با نیروهای روسی به سمت دریای ژاپن پرواز کرد، اما جنگنده های J-16 چین که این بمب افکن را اسکورت می کردند پس از عبور از تنگه تسوشیما به عقب برگشتند. تحلیلگران این موضوع را به مصرف سوخت بالای موتورهای WS-10 ساخت چین نسبت می‌دهند که از عملکرد موتورهای روسی AL-31F قبلی این جنگنده ها ضعیف تر است، موضوعی که ابهاماتی را در مورد برد عملیاتی J-16 ایجاد می‌کنند.

۱- Sukhoi Su-35

دوازده نقطه سخت خارجی این هواپیما به آن اجازه می دهد تا انواع سلاح ها را حمل کند و آن را با مشخصات ماموریت های مختلف سازگار می کند. Su-35 با حداکثر برد ۳,۶۰۰ کیلومتر و برد فرابری ۴,۵۰۰ کیلومتر، می تواند در مسافت های طولانی بدون سوخت گیری مکرر، عملیات انجام دهد.

با دو موتور توربوفن Saturn AL-41F1S که منجر به حداکثر سرعت ۲.۲۵ ماخ (۲,۷۵۶ کیلومتر در ساعت) می شود؛ این هواپیما اولین پرواز خود را در فوریه ۲۰۰۸ انجام داد و می تواند موشک های هوا به هوا را با برد ۳۰۰ کیلومتر شلیک کند، موشک کروز ضد کشتی سنگین Oniks را حمل نماید و تسلیحات مختلف هوا به زمین دیگری را نیز در زرادخانه هوایی خود داشته باشد. مواد جاذب رادار برای به حداقل رساندن شناسایی توسط رادار دشمن در ورودی موتور و بخش های جلویی استفاده شده است.

Su-35 یک جنگنده برتری هوایی است که توسط شرکت روسی سوخوی طراحی و تولید شده است. این یک هواپیمای تک سرنشین و دو موتوره با طراحی بسیار قابل مانور است. علیرغم نگرانی های غرب نسبت به همکاری های نظامی رو به رشد بین تهران و مسکو، در ژانویه ۲۰۲۵ بود که اعلام شد ایران هواپیماهای جنگنده سوخو ۳۵ ساخت روسیه را خریداری کرده است.

مفهوم جنگنده های نسل ۴.۵ به عنوان پاسخی به محدودیت های هواپیماهای نسل چهارم و هزینه های بالای مربوط به توسعه جنگنده های نسل پنجم پدیدار شد. این هواپیماها اساساً بهروزرسانی‌های تکاملی پیشینیان خود هستند که از فناوری‌های پیشرفته برای افزایش اثربخشی رزمی خود استفاده می‌کنند.